شماتیک طرح عمومی سیستم اعلام و اطفاء حریق

شماتیک طرح عمومی سیستم اعلام و اطفاء حریق

باعنایت به محدودیت منابع در کلیه امور و شاخه‌های اقتصادی و اجتماعی و ضرورت استفاده بهینه از امکانات موجود در هر زمینه، ایمنی را می‌توان یکی از عوامل عمده در زمینه حفظ سرمایه‌های موجود و ایجاد آرامش خاطر در مصرف‌کنندگان این خدمات دانست. در این راستا مراکز اداری و تجاری کشور بطور اعم به‌عنوان مراکز مهم و کلیدی محل انباشت سرمایه‌های قابل‌ملاحظه بوده و محل توجه و تجمع آحاد میلیونی اتباع ایرانی و غیرایرانی و سرمایه‌های ایشان می‌باشد. از سوی دیگر رقابت در صحنه‌های اقتصادی و اجتماعی دقت بیشتر در جلب رضایت، امنیت سرمایه و کیفیت خدمات هر یک اهمیت خود را داراست. حریق به‌عنوان یکی از عوامل آسیب‌زننده به اموال و اشخاص می‌باید تحت کنترل درآمده و درصورت بروز، سریعاً براساس استانداردهای بین‌المللی کنترل و مهار شود. محدودیت ابزار و نیروهای آموزش‌دیده نیز باعث افزایش اهمیت استفاده از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق مناسب و استاندارد می‌گردد. این سیستم‌ها می‌بایست به کمک نیروی انسانی مسئول در اماکن گوناگون آمده و باعث کاهش قابل‌ملاحظه ریسک و خسارات ناشی از حریق گردند. این درحالی‌ست که درصورت استفاده از سیستم‌های اعلام حریق استاندارد، می‌توان از تخفیف‌های بیمه حریق اماکن نیز بهره‌مند و درنتیجه حتی هزینه مربوط به این سیستم‌ها را در مدت زمان عمر مفید آنها، از طریق این تخفیف‌ها مستهلک نمود. یکی از ویژگی‌های سازه‌های ایران پراکندگی آن‌ها در سراسر کشور است. لذا طرح‌های ارائه‌شده می‌باید علاوه بر قابلیت انطباق با شرایط اقلیمی مختلف کشور، تناسب کافی با استانداردهای بین‌المللی را نیز داشته و یکپارچه‌سازی نیز در طرح‌ها از نظر دور نماند. به‌گونه‌ای که سیستم در اماکن حساس بتواند پیام‌ها و حتی فرامین خود را به نقاط محدود، ولی ذیصلاح ارسال کند. این فرامین به لحاظ مدیریتی نیز می‌توانند افراد مسئول در زمینه ایمنی و حفاظت را در جریان هر حادثه مهم و مرتبط قرار دهند. البته این بخش از سیستم به منظور پوشش سازمان‌های بزرگ مانند بانک‌ها در نظر گرفته شده است. بدیهی است در خلال یادداشت حاضر توصیه‌ها و طراحی‌های ارائه‌شده براساس کاربری‌های متفاوت و دسته‌بندی‌شده اماکن گوناگون ارائه شده است. هدف از این طرح عبارت است از: کاهش میزان خسارت ناشی از حریق، نزدیک‌شدن به استانداردهای بین‌المللی در زمینه ایمنی، ارائه خدمات در این رابطه و افزایش ایمنی و امنیت خاطر ساکنین و مالکین اماکن. امید است تا طرح حاضر راه‌گشای افزایش فرهنگ و ضریب ایمنی در اماکن اداری، ‌تجاری و مسکونی ایران باشد.

 
[auth]

فصل اول: هدف و مفهوم کلی

• هدف از طرح: هدف از طرح حاضر عبارت است از ارائه طرح کلی، جانمایی و طراحی سیستم‌های ایمنی مشتمل بر سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق که براساس نوع کاربری گوناگون در اماکن اداری، تجاری و مسکونی مورد بررسی قرار گرفته است. لذا طرح حاضر طراحی خاص برای سیستم‌های مربوطه نبوده و تنها چارچوب کلی برای این امر را در اختیار طراحان قرار خواهد داد. درصورت استفاده از مطالب مندرج دراین طرح، می‌توان خطوط کلی طراحی، ضرورت استفاده از سیستم‌های اعلام و اطفاء در هر مکان بطور انتزاعی و سیستم مناسب برای هر بخش را تشخیص داد. سپس با استفاده از روش‌های طراحی اعلام‌شده، نسبت به طراحی سیستم و جانمایی مناسب آن اقدام نمود.

پیش از اقدام جهت طراحی می‌باید نسبت به تشخیص و علت استفاده از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق اتوماتیک پی برد که این امر نیز با استناد به استانداردهای معتبر جهانی در خلال بخش‌های مختلف مطرح و استدلال شده است. این امر باعث یکپارچگی سیستم‌های مربوطه در کلیه اماکن اداری، تجاری و مسکونی شده و درنتیجه کارآیی سیستم‌های موجود و یا اجرا شده در آینده را افزایش می‌دهد. بطور خلاصه هدف از ارائه طرح حاضر را می‌توان به عوامل ذیل دسته‌بندی نمود.

• معرفی حریق به‌عنوان یک عامل خسارت و شناسایی مقدماتی آن
• شناسایی استانداردها و تاییدیه‌های معتبر مربوط به طراحی سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق
• شناسایی ضرورت استفاده از تجهیزات اعلام و یا اطفاء حریق در هر یک از اماکن براساس استانداردهای معتبر و ضروریات محیط به تشخیص کارشناس ذی‌صلاح
• معرفی و شرح مختصری از سیستم‌های اطفاء حریق اعم از دستی و یا اتوماتیک
• تعریف سیستم‌های اعلام حریق به‌صورت مقدماتی، به‌منظور شناسایی و امکان طراحی سیستم‌های سودمند در این زمینه و کاهش خسارت مربوطه

از طرفی درصورت نیاز به طراحی سیستم، اگر تجهیزات متعلق به سیستم اعلام حریق به‌صورت کامل شناخته نشده باشند، امکان انتخاب بهینه در این زمینه وجود نخواهد داشت. به‌همین منظور در ادامه، نسبت به معرفی بخشی از سیستم‌های اعلام حریق اقدام شده که احتمال بهره‌برداری از آن در اماکن موضوعه بیشتر است. البته تجهیزات این فناوری محدود به موارد مندرج دراین نوشتار نمی‌باشد.

• شناسایی اماکن مختلف و مشخصات حریق در آنها تا بتوان در فرآیند طراحی نسبت به انطباق مناسب‌ترین المان بازدارنده با موردمصرف و ریسک مربوطه اقدام نمود.
• معرفی و مقایسه فناوری‌های عمده در سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق که در ایران به رسمیت شناخته شده و امکان دسترسی به آنها نیز وجود دارد. (هدف این بخش عبارت است از انتخاب سیستم بهینه و منطبق با نیازهای موضوعه)
• ارائه طراحی نمونه در زمینه سیستم اعلام حریق به‌منظور تعریف عملی راهکار طراحی و کاهش خسارات احتمالی درصورت بروز حریق. (بدیهی است در این زمینه نیاز به تعریف اماکن نمونه و عمومی در کلیه اشکال آن می‌باشد که در خلال مقاله حاضر در حد امکان به آن پرداخته شده است.)
• معرفی مقدماتی مواد سوختنی و رفتار آنها در مقابل حریق به منظور شناسایی بیشتر مشخصات هر بخش در وضعیت حریق
• دسته‌‌بندی اماکن اداری، تجاری و مسکونی از نظر میزان ریسک و نهایتاً توصیه‌های لازم در زمینه انتخاب سیستم بهینه
• نتیجه‌گیری از مطالب ارائه‌شده در مقاله و ارائه طرح نمونه سیستم شامل اعلام و اطفاء حریق در یکی از اماکن نمونه
  • مفهوم کلی ایمنی در مقابل حریق

انسان‌ها و ابزار و اماکن ساخته‌شده توسط انسان، همواره درمعرض خطرات طبیعی از قبیل آتش، سیل، زلزله و حتی آسیب دیگر انسان‌ها است. مانند جنگ، شورش و یا عواملی از این دست. جهت تأمین ایمنی، مطلع‌شدن و عکس‌العمل مناسب می‌تواند اثربخشی قابل‌ملاحظه‌ای در کاهش خسارات ناشی از عوامل فوق داشته باشد. لذا جهت تأمین ایمنی، ابتدا اعلام خبر و سپس امکان کنترل حریق و یا خسارات ناشی از آن ضرورت دارد‌. آتش‌سوزی را می‌توان ازطریق نصب ابزار مناسب و دردسترس به‌صورت دستی و یا اتوماتیک آشکار و اعلام و سپس نسبت به هدایت یا کنترل سایر عوامل مرتبط با آن اقدام کرد. شناخت و بهره‌برداری از فرهنگ ایمنی جهت کاهش ریسک، مقدم بر عوامل فوق می‌باشد. رعایت نکات لازم، اطلاع‌رسانی مناسب (جهت جلوگیری از خطر و عکس‌العمل مناسب هنگام خطر) و بهره‌برداری بهینه از ابزار، بخشی از فرهنگ ایمنی محسوب می‌شود و می‌توان با آموزش مناسب و اطلاع‌رسانی مطلوب، نسبت به ارتقای این فرهنگ و در نتیجه کاهش ریسک و خسارت اقدام نمود. در زمینه حریق، بطور اخص می‌توان مفاهیم فوق را به شکل ذیل دسته‌بندی نمود:

• آشکارسازی حریق و شناسائی موضوع دقیق آن، ازطریق رویت مورد حریق و یا آگاه‌شدن از طریق سیستم‌های اتوماتیک اعلام حریق
• تخلیه و یا حفاظت از افراد و اشیاء موجود در محل از طریق آموزش و برخورد مناسب و به‌موقع با حریق
• کنترل و مهارنمودن حریق از طریق سیستم‌های اطفای حریق دستی و یا اتوماتیک

در این‌باره ملاحظات معماری و عواملی از این دست می‌توانند به خروج افراد و اشیاء مهم از محل بروز حریق کمک شایانی کنند. شایان ذکر است مفهوم ایمنی می‌تواند در کاهش ضریب ریسک و میزان خسارت خلاصه شود. شناخت وضعیت کنونی اماکن و شاخص‌های آنها نیز در این امر اهمیت دارد. در غیر‌ این صورت امکان به‌کاربستن توصیه‌های ارائه‌شده و بهره‌مندی از حاصل آن وجود ندارد. موارد مربوط به مفهوم ایمنی درمقابل حریق را می‌توان به شکل ذیل خلاصه نمود.

• شناخت دقیق مشخصات محل در مقابل حریق و دسته‌بندی آنها
• دسته‌بندی اماکن مختلف از نظر میزان ریسک
• تشخیص ضرورت استفاده از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق در هر دسته از اماکن به‌صورت انتزاعی
• تعیین سیستم موردنیاز برای هر بخش و یا هر یک از اماکن، براساس شناخت موجود از محل مربوطه
• انجام امور پیشگیری در مقابل بروز حریق و کاهش میزان ریسک بروز خسارت حریق در محل، ازطریق دسته‌بندی تجهیزات و مواد، آموزش نیروها (از طریق اطلاع‌رسانی و یا برگزاری آموزش‌های لازم) ، لحاظ‌نمودن ملاحظات معماری و تدوین روش‌های موثر و اقتضایی در چارچوب استانداردهای معتبر جهانی
• احراز راه‌حل مناسب جهت آشکارسازی و اطلاع از بروز حریق و یا وضعیت اضطراری که می‌تواند منجر به حریق گردد.
• ایمن‌سازی ابنیه موضوعه جهت کاهش ریسک خسارت به جان و اموال موجود. (این امر از طریق هدایت و کنترل عوامل افزایش ریسک از یک سو و استفاده از سیستم‌های کاهش‌دهنده ریسک در ابنیه صورت خواهد گرفت.)
• اقدام موثر در زمینه اطفای حریق
• خارج‌نمودن اشیاء و افراد از محل بروز حریق
• گزارش‌گیری و بررسی طولی خسارت و عوامل ریسک، به‌منظور بهینه‌نمودن وضعیت ایمنی محل و ایجاد امکان پیش‌بینی و کاهش ریسک حریق

نکته ۱: درخصوص ابنیه در دست ساخت، ملاحظات ایمنی در معماری ساختمان نیز موضوع این بخش از ایمنی در مقابل حریق خواهد بود. اما در مورد ابنیه درحال بهره‌برداری و یا ابنیه ساخته‌شده, ایمن‌سازی ابنیه با وضعیت موجود معیار قرار خواهد گرفت و ملاحظات معماری تنها در حد امکان، قابل‌ارائه و اعمال می‌باشد. باعنایت به موضوع طرح حاضر به ملاحظات معماری ابنیه پرداخته نشده است.

نکته ۲: ازجمله سایر موضوعات مرتبط با ایمن‌سازی، می‌توان به ریسک ناشی از گاز، مواد سمی و یا زیان‌آور اشاره نمود که در چارچوب سیستم‌های کنترل و ابزار دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرند. لذا در طرح حاضر به آنها پرداخته نشده است.

• سیستم‌های مشمول طرح ایمنی حریق

در این بخش به معرفی خلاصه سیستم‌های اساسی مشمول طرح ایمنی حریق پرداخته می‌شود. هر یک از سیستم‌ها به ترتیب طرح در مقاله حاضر (که ضرورتاً ترتیب اولویت و اهمیت آنها در امر ایمنی نیست) ذیلا آورده شده است.

• سیستم اعلام حریق

ابتدا به تشخیص ضرورت استفاده از سیستم اعلام حریق جهت آشکارسازی حریق و سپس (با تکیه بر استاندارد) چگونگی اعلام حریق دستی ( Manual ) و اتوماتیک، براساس مقتضیات هر محل پرداخته می‌شود. تناسب ابزار مورداستفاده، محل مصرف آن و استقرار سیستم مناسب، موضوع اصلی طرح کلی حاضر می‌باشد. درصورت فقدان این تناسب، کارآیی سیستم در حد قابل‌ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت. چارچوب اصلی و حداقل‌های موردنیاز ازطریق استانداردهای معتبر جهانی (مانند: NFPA و EN) تعیین شده است. این درحالی‌ست که خط دقیق حرکت طراحی با لحاظ‌نمودن مقتضیات محل مورداستفاده و فرهنگ بهره‌برداری از آن ترسیم شود. تنوع اماکن موضوع این مقاله، محدودیت نیروهای قابل و آموزش‌دیده، محدودیت ابزار مقابله و محدودیت‌های دیگری از این دست، هماهنگی و اتصال این سیستم را به‌صورت یک شبکه ضروری می‌کند. لذا فرآیند شبکه‌سازی و اتصال این سیستم‌ها که در اماکن مستقل و بعضاً دور از یکدیگر قرار دارند، نیز بخش مهم دیگری از طرح حاضر است. سیستم اعلام حریق می‌بایست اتصال لازم را با سایر تاسیسات و امکانات موجود در ابنیه و سایت را داشته باشد. در این راستا دکترین لازم و ضرورت‌های قطعی براساس امکانات و محدودیت‌های موجود نیز مطرح خواهد شد. شایان ذکر است، علیرغم منابع گوناگون تولید و ارائه خدمات در این زمینه، دکترین ارائه‌شده مستقل از هر مارک مشخص تنظیم شده است.

• سیستم اطفاء حریق

پس از تشخیص محل و میزان حریق، اطفاء به‌موقع آن اهمیت بسیار زیای دارد. در این مرحله با تکیه بر استاندارد، نسبت به تعیین ضرورت استفاده از سیستم اطفاء حریق و ارائه راهکار کلی در این زمینه، براساس مواد سوختنی موجود در محل اقدام خواهد شد. سپس توصیه‌های مربوط به تجهیزات موردنیاز اطفاء دستی و یا اتوماتیک ارائه می‌شود. خاموش‌کننده‌ها و سیستم‌های اطفاء حریق متفاوتی وجود دارند که به‌صورت دستی و خودکار، براساس آلگوریتم از پیش‌ تعیین‌شده و استانداردهای مربوطه، نسبت به اطفاء موثر حریق و یا کنترل آن اقدام می‌کنند. وظیفه دیگر این سیستم‌ها جلوگیری از بروز خسارت به تجهیزات خاص و یا ایجاد مسیرهای امن جهت خروج افراد است. لفظ خودکار و یا اتوماتیک در‌صورتی به این سیستم‌ها اطلاق می‌شود که بدون دخالت انسان هم بتوانند فرمان خود را از تجهیزات اعلام حریق دریافت و در محل ازپیش تعیین‌شده عمل نمایند. ضرورت به‌کارگیری این سیستم‌ها و بهینه‌ساختن هر طرح نسبت مستقیم با ضرورت استفاده از این ابزار گران‌قیمت دارد. بدیهی است، چگونگی انتخاب سیستم و تشخیص ضرورت آن در بخش مربوطه آورده شده است. استفاده از سیستم‌های دستی مانند سیلندرهای پرتابل و شیلنگ آب آتش‌نشانی در کلیه اماکن ضروری است. (NFPA10)

• نشانگرهای خروج

جهت هدایت خروج افراد از محیط، بویژه در اماکن گسترده، استفاده از نشانگرهای استاندارد بین‌المللی ضروری است. در طرح حاضر به چگونگی انتخاب و استقرار این نشانگرها خواهیم پرداخت. شایان ذکر است اهمیت استفاده از این نشانگرها در اماکنی که افراد موجود در آن پیش از این درمحل حضور نداشته و یا از شناخت کافی نسبت به محیط برخوردار نیستند، ضرورت دوچندان دارد.

• چیدمان و دسته‌بندی

هدف اصلی از طرح حاضر کاهش میزان ریسک می‌باشد. لذا کلیاتی در زمینه چگونگی دسته‌بندی مواد و ابزارآلات نیز مطرح خواهد شد تا بتوان ریسک حریق را کاهش داد. دراین راستا تنها به اشارات اساسی و کوتاه اکتفا شده است. چراکه موضوعاتی از این دست در چارچوب اصلی مقاله تعریف نشده است.

• ارتباطات و شبکه

مستقل از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، ارتباط سیستم‌های فرمان حریق با یکدیگر از یک سو و ارتباط این سیستم‌ها با سایر سیستم‌های مربوط به شبکه‌های رایانه‌ای و IT نیز در دستور کار خواهد بود. این شبکه‌ها را می‌توان به دو دسته شبکه‌های تک‌منظوره تنها جهت سیستم‌های حریق و شبکه‌های چندمنظوره و شبکه‌های گسترده ایمنی (کشوری) دسته‌بندی نمود که در بخش‌های مربوطه به آن پرداخته خواهد شد. تجهیزات در این زمینه، عبارت است از سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب جهت ایجاد امکان برقراری ارتباط به‌صورت مناسب. تجهیزات و نرم‌افزار موردنیاز نیز براساس آلگوریتم و بسترهای مناسب و موجود شبکه در سطح کشور و یا منطقه، قابل‌تعریف می‌باشند. ضمناً سیستم‌های اعلام حریق می‌بایست در ارتباط با سایر سیستم‌ها و تجهیزات مرتبط نیز باشند تا ریسک ناشی از حریق کاهش یابد. ازجمله این سیستم‌ها می‌توان به آسانسورها، تاسیسات الکتریکی و مکانیکی اشاره نمود.

 

فصل دوم: استانداردها و تأییدیه‌ها

امروزه کلیه امور براساس تجربیات گذشته و نیازهای موجود روز، از طرف گروه‌های تخصصی در شاخه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و نسبت به تدوین استاندارد برای آن اقدام شده است. بدیهی است باعنایت به گستردگی ارتباطات امروزه از یک سو و ضرورت همسان‌سازی در چارچوب‌های تکنولوژیک و اجتماعی، وجود استاندارد از ضروریات است. لذا کلیه توصیه‌ها و طرح‌های این مقاله براساس استانداردهای بین‌المللی موردتایید مراجع داخلی ارائه شده است.

در این بخش به معرفی استانداردهای معتبر و موسسات تاییدکننده این استانداردها خواهیم پرداخت. همچنین به منظور همسان‌سازی اصطلاحات و لغات مورداستفاده، تعریف اصطلاحات و لغات اساسی موردمصرف نیز آورده شده است.

• تعریف استاندارد و ضرورت آن

همانطور که در سایر علوم نیز مطرح می‌باشد، استاندارد عبارت است از: تعریف اندازه، کاربری و مقیاس‌های مربوط به یک قطعه، تکنولوژی و یا خدمت. بدیهی است این امر براساس نیازمندی‌های مربوطه صورت خواهد گرفت تا بتوان درصورت به‌کارگیری مورد استاندارد، همسان‌سازی لازم صورت گرفته و مشکلات احتمالی در زمینه موضوعه را حل نمود. براساس استانداردها می‌توان انتظار از موضوع را نیز استحصال نمود. بدیهی است در هر مورد می‌توان توقعات بالا و کاربری‌های متفاوتی را از هر کالا و یا خدمت انتظار داشت. اما استانداردها، انتظارات و کاربری‌ها را به‌صورت اصولی تعریف نموده و نقش برداشت‌های شخصی و اقتضایی در هر زمینه را از میان برمی‌دارد. در هر استاندارد نقش افراد ذی‌صلاح و مشخصات اقتضایی امور، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و پیش‌بینی شده است. درصورت رعایت و استفاده از استانداردهای مرتبط، نتیجه حاصله نیز قابل پیش‌بینی و اعتماد خواهد بود. شایان ذکر است استانداردهای مطرح‌شده در هر زمینه، به‌ویژه سیستم‌های ایمنی حریق، حداقل‌های قابل‌قبول بوده و نمی‌بایست کیفیت و یا کمیت به کار گرفته شده از مقادیر مندرج در استاندارد کمتر باشد.

 

• استاندارد تجهیزات اعلام و اطفاء حریق

این بخش از استانداردها شامل موارد ذیل می‌باشد:

• دلیل استفاده از سیستم‌های دستی و یا اتوماتیک چگونگی ضرورت استفاده از آنها
• حداقل کیفیت موردنیاز برای تک‌تک تجهیزات اعلام و اطفاء حریق و کاربری آنها در زمینه مرتبط. (در این بخش از استاندارد می‌بایست حداقل کیفیت و کمیت مربوطه را به قطعه و یا سیستم مربوطه نسبت داد. این محصولات می‌توانند نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری باشند.)
• چگونگی طراحی و جانمایی کلیه تجهیزات اعلام و اطفاء حریق و سیستم‌های مرکزی
• چگونگی تنظیم آلگوریتم سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق (آنالوگ) و ساختار منطقی آنها
• چگونگی ارتباط سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق با سایر سیستم‌های مرتبط با آن
• چگونگی آموزش و رفتار انسانی در مقابل وضعیت اضطراری
• محدودیت‌های بهره‌برداری جهت کاهش خسارات احتمالی به محیط زیست
• محدودیت‌های بهره‌برداری جهت کاهش خسارت به جان و مال افراد (در سیستم‌های اطفاء حریق)

به طور کلی استانداردهای اعلام و اطفاء حریق بر موضوعات زیر دلالت دارد:

• اندازه‌ها و مقادیر
• کیفیت و چگونگی
• در‌هم‌کنش تجهیزات با سایر تجهیزات، خدمات و یا عوامل (مانند محیط زیست)
• استاندارد طراحی سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق

استفاده از تجهیزات سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق به‌منظور حصول به برخی اهداف طراحی شده که این اهداف، همانا مقصود از تولید این سیستم‌ها می‌باشد. در این راستا استانداردهای مربوطه، بر نوع کاربری سیستم و چگونگی بهره‌برداری از آن دلالت داشته و می‌توان به نگرش سیستمی نیز اشاره نمود. براساس موضوع طرح حاضر، استانداردهای تولید این تجهیزات مورد بررسی قرار نخواهند گرفت. در برخی موارد سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند از نوع دستی و از نوع سیستم‌های تک‌المانی باشند که آن نیز به‌عنوان یک سیستم به رسمیت شناخته خواهد شد. نحوه استقرار عناصر سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق براساس حداکثر زمان مجاز بین آغاز حریق، مطلع‌شدن از حریق، محل آن و نهایتاً اطفاء موثر ازجمله موضوعات اساسی این بخش است. به‌علت تنوع بهره‌‌برداری از یک سو و تنوع سیستم‌های موجود در کاربری‌های متفاوت، استانداردها نیز از کدهای متعدد و تنوع بالایی برخوردار است. ازجمله زمینه‌های اصلی موضوع این بخش از استاندارد می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• چگونگی تولید سیستم و اجزاء آن
• چگونگی و کیفیت مراکز مرتبط با حریق اعم از اشخاص و سازمان‌ها
• جانمایی قطعات سیستم
• چگونگی بهره‌برداری از قطعات سیستم
• فاصله‌گذاری و طراحی قطعات سیستم (به‌صورت یک سیستم یکپارچه).
• چگونگی تنظیم سیستم‌ها به‌صورت شبکه‌های گسترده
• ارتباط سیستم‌های حریق با سایر تاسیسات و تجهیزات موجود در ابنیه
• چگونگی برنامه‌ریزی و استفاده از سیستم به‌عنوان یک بدنه واحد
• استثناء‌های سیستم

نکته: باتوجه به تفاوت در زمینه‌های فرهنگی موجود در ایران و کشورهای تدوین‌کننده استاندارد، در برخی موارد مشکلاتی در بهره‌برداری و یا پیاده‌سازی استانداردها (به‌ویژه در بخش روش‌ها) وجود دارد. مشکلات موضوعه عمدتاً از تفاوت در بسترهای فرهنگی ناشی می‌شود. به‌عنوان مثال می‌توان به شستی‌های اعلام حریق اشاره نمود. براساس استانداردهای معتبر مانند:NFPA  و یا EN به محض فعال‌شدن این شستی‌ها می‌باید سیستم، اعلام خطر نماید. درحالی‌که براساس تجربیات موجود در ایران، می‌باید مورد دقیقاً بررسی شود تا بروز وضعیت اضطراری ثابت شود. در غیر‌این‌صورت موارد آلارم خطا بیش از حد انتظار خواهد بود.

• استانداردهای نصب و نگهداری

پس از استانداردنمودن تجهیزات و استانداردنمودن چگونگی طراحی سیستم اعلام و اطفاء حریق، می‌بایست به چگونگی نصب، راه‌اندازی و نگهداری این سیستم‌ها پرداخت. بدیهی است در این زمینه نیز استانداردهای لازم تدوین شده است. این بخش از استاندارد، شامل کلیه مقررات مربوط به چگونگی نصب و راه‌اندازی، سیستم‌ها و کلیه جزئیات مربوط به این بخش است. باتوجه به نگرش سیستمی به اعلام و اطفاء حریق، رعایت این استانداردها از اهمیت بالایی برخوردار است. پس از نصب و راه‌اندازی، به مبحث تست و پذیرش سیستم اشاره خواهد شد که در این زمینه نیز استانداردهای لازم دردسترس می‌باشد.

راهبری سیستم‌ها نیز مهم بوده و پس از آن نوبت به نگهداری از سیستم و تست‌های ادواری می‌رسد که این تست‌ها شامل: موارد روزانه، هفتگی، ماهانه و …. می‌باشد تا اطمینان لازم از کارکرد صحیح سیستم حاصل گردد. بدیهی است، درصورت خرید حتی بهترین سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق و عدم بهره‌برداری و نگهداری صحیح از آنها، کارآیی لازم دریافت نخواهد شد. خلاصه مطالب موجود در این بخش از استاندارد، عبارت است از:

• استانداردهای نصب
• استانداردهای راه‌اندازی
• استانداردهای تست و تحویل سیستم پس از راه‌اندازی
• استانداردهای بهره‌برداری از سیستم
• استانداردهای تعمیر و نگهداری از سیستم
• استانداردهای تست‌های ادواری از سیستم
• تاییدیه و ضرورت آن

درخصوص کلیه سیستم‌ها و خدمات و قطعات موجود در دنیای امروز، استانداردها تدوین شده و سپس موسساتی که عموماً موسسات تدوین‌کننده استانداردها هستند، مسئولیت تست آنها و تأیید انطباق با استاندارد مربوطه را برعهده دارند. در زمینه سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، این امر (عموماً) از طریق دو موسسه جداگانه صورت خواهد گرفت. بدیهی است کشورهای مختلف براساس مشخصات اقتضایی خود نسبت به تدوین استانداردهای اقتضایی و تاییدیه‌های مربوطه اقدام نموده‌اند. البته برخی از این موسسات و استانداردها از اعتبار بیشتر و شمول فراگیرتری برخوردارند. در ایران متأسفانه به‌علت فقدان امکانات و عدم احساس ضرورت کافی نه تنها استانداردی وجود ندارد، بلکه موسسه‌ای نیز براى تایید این استانداردها دردسترس نیست. لذا موسسات و مراکز مربوطه از استانداردهای موجود در دنیا و تاییدیه‌های مربوطه استفاده نموده و به آنها برای پذیرش و یا عدم پذیرش قطعات و خدمات استناد می‌کنند. موسسات تاییدکننده استاندارد عموماً ارتباط نزدیکی با بیمه‌گران دنیا دارند. این امر به‌علت ماهیت صنعت ایمنی است که اصولاً ارتباط تنگاتنگی با صنعت بیمه دارد تا حدی‌که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، موسسات تاییدکننده استاندارد مورد تایید بیمه‌های منطقه‌ای خود بوده و یا اصولاً متعلق به این موسسات می‌باشند. علت این امر نیز این است که درصورت بروز هرگونه مشکل، بویژه حریق، پرداخت خسارت برای اموال و اشخاص بر دوش بیمه‌هاست. این ویژگی به نوعی باعث رونق فرهنگ بیمه نیز می‌باشد که متاسفانه در ایران چندان که باید، به آن پرداخته نشده و موسسات بیمه در این زمینه دخالتی ندارند. درصورت نیاز به بیمه‌های خارج از ایران، بدیهی است موسسات مربوطه به این استانداردها توجه داشته و تاییدیه‌های مربوطه را تنها مرجع برای پذیرش سیستم‌ها و ارائه تخفیف‌های مربوطه می‌شناسند. این تاییدیه‌ها براساس موسسه صادرکننده آن، دارای دو دسته اصلی می‌باشند که عبارت است از:

• تاییدیه‌های مربوط به تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان سرویس که طبیعتاً برای تولیدات و یا خدمات این موسسات مورداستفاده می‌باشند.
• تاییدیه‌هاى مربوط به تجهیزات تولیدی جهت میزان انطباق آنها با استاندارد موضوعه

حتی تولید‌کنندگان سیستم‌های مرتبط با ایمنی حریق در سراسر جهان می‌بایست دارای برخی تاییدیه‌ها، ازجمله احراز صلاحیت برای تولید و ارائه خدمات نیز باشند که متأسفانه این مورد نیز در ایران به‌صورت کامل رعایت نشده و شرکت‌ها و یا اشخاص ضرورتی برای اخذ تاییدیه برای انجام فعالیت خود احساس نمی‌کنند.

• استانداردها و تاییدیه‌های معتبر

بعلت فقدان استاندارد تخصصی این صنعت در ایران و منطقه، از برخی استانداردهای معتبر جهانی استفاده می‌شود. لذا در این بخش به موسسات موردقبول در ایران پرداخته خواهد شد که وظیفه تدوین و پذیرش استانداردهای مربوطه را بعهده دارند. البته حوزه عملکرد و تعاریف موجود در استانداردهای مذکور، بعضاً اقتضایی بوده و ممکن است با شرایط اقلیمی ایران انطباق نداشته باشند. مانند: استاندارد BS که ویژه اقلیم بریتانیا تدوین شده و طبیعتاً با اقلیم ایران هم‌خوانی ندارد.

• موسسات تدوین استاندارد

موسسات تدوین استاندارد قابل‌قبول در ایران عبارتند از:

• استاندارد انگلستانBS (BRITISH STANDARD) که دارای تعاریف اقتضایی با اقلیم بریتانیا است.
• استاندارد اروپای متحد EN (EURPOEAN STANDARD) که از شمول بیشتری جهت انطباق با شرایط اقلیمی اروپا برخوردار است.
• استانداردهای جهانی ISO (INTERNAITONAL STANDARD ORGANIZATION) که جهانی است و درخصوص ایمنی حریق به کلیات اشاره دارد.
• استاندارد تدوین‌شده در آلمان VDS (VERBAND DER SCHANDENVERSICHERER) که این استاندارد نیز بصورت اقتضایی جهت کشورهای منطقه‌ای در اروپای غربی تدوین شده است.
• استاندارد NFPA (NATIONAL FIRE PROTECTION ASSOCIATION) که در آمریکا تدوین شده و استفاده جهانی دارد.

تنوع استاندارد در این زمینه زیاد است اما تنها موارد فوق بصورت عمومی در جمهوری اسلامی ایران قابل‌استناد می‌باشند.

• موسسات تاییدکننده استاندارد

موسسات متعددی در زمینه تایید این استانداردها فعال می‌باشند که طبیعتاً برخی از آنها در ایران مورداستناد و پذیرش هستند. (بیشتر مورد استناد می‌باشند) معیار تایید در زمینه تجهیزات ایمنی تنها به خطوط تولید و مواردی از این دست محدود نمی‌باشد، بلکه سیستم‌ها باید به‌صورت یکپارچه در محل‌های نصب و به‌صورت ادواری موردتایید قرار گیرند. به‌همین دلیل حداکثر زمان اعتبار تایید و تست مجدد آنها یک سال برای کلیه موسسات و محصولات می‌باشد. در این راستا عموماً موسسات تاییدکننده علاوه بر دیپلم تاییدیه مربوطه، نشریات و سایت‌های اینترنتی خاص خود را دارا می‌باشند تا از سوء استفاده در این زمینه جلوگیری شود. اهم این موسسات بین‌المللی عبارتند از:

• موسسه LPC (LOSS PREVENTION COUNCIL) که تاییدیه آن به نام LPCB (LOSS PREVENTION CERTIFICATION BOARD) شناخته می‌شود.
• تاییدیه VDS
• تاییدیه FM
• تاییدیهUL (UNDERWRITERS LABORATORIES)

ازجمله سایر این موسسات نیز می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود. بدیهی است در صورت تایید و امکان استفاده از سیستم‌ها در بیش از یک یا چند نقطه از جهان، می‌توان اعتماد بیشتری به کیفیت آنها نمود. سایر این موسسات عبارتند از:

• BOSEC از کشور بلژیک
• ROME LABORATORIES از کشور ایتالیا
• NSTL از چین
• SSL از استرالیا
• PSB از سنگاپور
• موارد قابل‌قبول در ایران

باتوجه به مطالب ذکرشده، استاندارد و یا تاییدیه خاصی در ایران به‌صورت رسمی اعلام نشده و موسسات به‌صورت اقتضایی نسبت به تایید برخی از موارد استاندارد و یا تاییدیه‌های معتبر جهانی اقدام می‌کنند. سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی نیز در روندی مشخص و براساس موجودی‌های بازار داخل ایران، نسبت به تایید برخی از استانداردهای معتبر اقدام نموده است که ذیلاً به اهم آنها اشاره می‌شود. ازجمله این استانداردها عبارتند از:

استاندارد انگلستانBS  که هم‌اکنون جای خود را به استاندارد اروپا (EN) داده است.

استاندارد اروپای متحد EN

استاندارد جهانی ISO

استاندارد آلمانی VDS

استاندارد NFPA

تاییدیه‌های موردقبول آتش‌نشانی و عموم مشاوران نیز LPCB ، VDS، FM ، UL می‌باشند.

برخی شرکت‌ها مانند شرکت نفت ایران نیز موسسات مربوط به خود را پذیرفته‌اند. مثل استاندارد NFPA در زمینه ایمنی حریق و بویژه اطفاء حریق. در بعضی پیمان‌ها، استاندارد پیمانکار و یا مشاور مادر (خارجی) معیار پذیرش خواهد بود.

• مشخصات اقتضایی اماکن اداری، تجاری و مسکونی ایران در طراحی

استاندارد نشان‌گر حداقل‌های موردنیاز می‌باشد و لذا در این بازه می‌توان نسبت به طراحی براساس شرایط اقتضایی اقدام نمود. گستردگی موضوع بحث در ایران از یک سو و سایر مشخصات آن در طرح حاضر مد نظر قرار گرفته است. ازجمله اهم این ویژگی‌ها به موارد ذیل اشاره می‌گردد:

• گستره ایران، {آلگوریتم‌های سیستم و تجهیزات مورداستفاده باید از انعطاف لازم جهت انطباق با مقررات منطقه‌ای (درصورت وجود) از یک سو و شرایط اقلیمی متفاوت از سوی دیگر برخوردار باشد.}
• عدم گزینش سنی و یا توانمندی در افراد موجود در هر مکان
• شرایط فرهنگی و اقتضایی ایران در طراحی آلگوریتم سیستم
• فقدان حضور افراد به‌صورت ۲۴ ساعته در اماکن
• ساختار شبکه جهت مراکز بزرگ و اماکن گسترده مانند بانک‌ها
• دردسترس‌بودن تجهیزات، مواد و دانش سیستم‌های مورداستفاده در ایران، باعنایت به تحریم‌ها و محدودیت‌های موجود
• اهمیت بالای برخی اماکن که دارای انباشت نقدینگی و اسناد بهادار بوده و یا مراکز رایانه‌ای دارای اطلاعات مهم و طبقه‌بندی شده است.
• توزیع گسترده برخی سازمان‌ها بصورت شعب با اهمیت بالا در داخل و خارج از ایران
• فقدان نیروی آموزش‌دیده در کلیه اماکن و وابستگی این اماکن به نیروهای آتش‌نشانی منطقه‌ای
• عدم شناخت بخش عمده نیروها، افراد موجود و مورد انتظار در اماکن به‌صورت اعم که به نوبه خود در تخلیه نیروها از محل و ایجاد امنیت جانی آنها (درمقابل حریق) اهمیت بالایی دارد.
• حالت موقت در بخشی از محل‌ها به‌علت احتمال استیجاری‌بودن آنها
• ضرورت ایجاد ایمنی و در عین حال آرامش برای مراجعین و ساکنین محل‌ها اعم از اداری یا مسکونی که به نوبه خود اهمیت کاهش آلارم خطا را دوچندان می‌کند.
• استانداردهای مورداستفاده در این طرح

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، تنوع بالایی در استانداردهای مطرح دنیا وجود دارد. در برخی اصول، کلیه این استانداردها از اتحاد برخوردار بوده و در برخی موارد به‌صورت اقتضایی مقررات خاص خود را دارند. در خلال طرح شماتیک حاضر تلاش شده است تا از شامل‌ترین این استانداردها که انطباق لازم با شرایط اقلیمی و سایر موارد را داشته باشد، استفاده شود. ضمناً با نگاهی مقایسه‌ای به سایر استانداردهای مطرح و پذیرفته‌شده در ایران نیز تلاش شده است تا توصیه‌های صورت‌گرفته بتوانند تا حد امکان راه‌گشای مشکلات ایمنی باشند. علاوه بر موارد فوق، مقتضیات محل نیز از نظر دور نبوده و براساس تجربیات و اختیارات موجود برای کارشناسان صاحب‌صلاحیت در این زمینه سعی شده است تا مقاله حاضر حالتی کاربردی داشته باشد. استانداردهای مورداستفاده و استناد در این طرح عبارت است ازNFPA  که از کدهای مختلف آن براساس ضرورت استفاده شده است. از آن جمله می‌توان به کدهای زیر اشاره کرد:

NFPA72 در سیستم‌های اعلام حریق، NFPA 12 برای سیستم‌های اطفاء حریق CO2 ، NFPA 2001 برای سیستم‌های اتوماتیک اطفاء حریق   Clean agent،NFPA 10  برای خاموش‌کننده‌های دستی،NFPA 101 در ملاحظات معماری وNFPA551 در محاسبه ریسک حریق

در نگرش مقایسه‌ای، استانداردهای BS وEN  نیز براساس کدهای مربوطه مد نظر بوده‌اند.

• لغت‌نامه

جهت یکسان‌سازی لغات مورداستفاده و باتوجه به ماهیت تخصصی ایمنی و سیستم‌های اعلام حریق، مشخص‌نمودن تعریف لغات مورداستفاده از اهمیت بالائی برخوردار است. در این راستا با استفاده از تعاریف مندرج در استاندارد NFPA 72 نسبت به مشخص‌نمودن این لغات اقدام می‌گردد. شایان ذکر است لغات درج‌شده کلیه اصطلاحات استاندارد نبوده و تنها محدود به لغات و اصطلاحات مورداستفاده در طی طرح جامع ارائه‌شده می‌شود. درصورت نامشخص‌بودن تعاریف، احتمال سوء‌تفاهم و یا اشتباه در برداشت‌های صورت‌گرفته وجود دارد. طرح جامع، چارچوب اصلی طراحی سیستم را در اختیار مشاوران و مجریان خواهد گذاشت.

• قطعه آدرس‌پذیر (Addressable Device): یک قطعه از سیستم اعلام حریق با شناسه مستقل که دارای شاخص مستقل مربوط به خود بوده و یا از آن جهت کنترل سایر اجزاء استفاده می‌شود.
• دتکتور مکنده (Air Sampling-Type Det.): دتکتوری شامل شبکه لوله‌کشی در محیط آشکارسازی و دارای سیستم فن مکنده در محفظه دتکتور که هوا را از محیط موردآزمایش مکیده و در داخل دتکتور نسبت به آنالیز آن اقدام می‌کند. این المان با نام HSSD نیز خوانده می‌شود.
• آلارم ( Alarm ) : اخطار خطر حریق
• سرویس آلارم (Alarm Service): سرویس موردنیاز جهت دریافت سیگنال آلارم
• سیگنال آلارم (Alarm Signal): نشانکی که نمایشگر وضعیت اضطراری است و در این وضعیت اضطراری عمل فوری نیاز است. مانند: نشانک نمایشگر حریق
• تشخیص آلارم (Alarm Verification feature): ویژگی آشکارساز اتوماتیک حریق و سیستم‌های آلارم جهت کاهش آلارم‌های ناخواسته که طی آن دتکتورهای دود وضعیت آلارم را در حداقل زمان گزارش می‌کنند و یا تائید وضعیت آلارم در یک بازه تعِیین‌شده زمانی پس از ریست‌کردن ( Reset ) سیستم. این عمل به منظور پذیرش وضعیت آلارم واقعی صورت می‌گیرد.
• سنسور آنالوگ (Analogue Initiating Device): یک سنسور که نشانکی مبنی بر نمایش درجات متغیر شرایط محیط ارسال می‌دارد، در مقایسه با عناصر مرسوم که تنها می‌توانند نمایشگر وضعیت روشن – خاموش باشند.
• نمایشگر راه دور (Annunciator): واحدی شامل یک یا بیش از یک نمایشگر LED ، نمایشگرهای الفبائی و یا تجهیزاتی از این دست که نمایشگر وضعیت یک مدار و یا یک موقعیت است.
• مورد قبول (Approved): قابل‌قبول جهت فرد ذی‌صلاح
• فرد ذیصلاح (Authority Having Jurisdiction): سازمان، دفتر و یا شخص مسئول جهت قبول تجهیزات یک نصب و راه‌اندازی و یا یک روش
• دتکتور اتوماتیک حریق (Automatic Fire Det.): قطعه‌ای که جهت شناسائی نشانک ناشی از حریق طراحی شده است. جهت این منظور، دتکتورهای اعلام حریق به‌شکل زیر دسته‌بندی شده‌اند:
• دتکتور نمایشگر عملکرد سیستم اطفاء اتوماتیک (Automatic fire Extinguishing or suppression System operation det.):

دتکتوری که آشکارکننده عملکرد صحیح سیستم اطفاء در مقابل فرامینی است که به آن داده شده است.

• دتکتور حرارت (Heat det.): دتکتور اعلام حریقی که حرارت ناشی از سوختن را آشکار می‌سازد. این حرارت، انرژی حاصله از سوختن اجسام است که به نوبه خود باعث افزایش درجه حرارت محیط می‌شود.
• سایر دتکتورهای حریق(Other Fire det.) : قطعاتی که آشکارکننده محیط می‌باشند. غیر از دود، حرارت، شعله و یا گازهای ناشی از حریق
• دتکتور دود (Smoke det.): دتکتوری که آشکارکننده ذرات مرئی و یا نامرئی دود است.
• دتکتور شعله (Radiant Energy – Sensing Fire Det): این المان آشکارسازی انرژی تابشی ناشی از حریق به نور مرئی و یا مادون قرمز که از قوانین اپتیک تبعیت می‌کنند را بعهده دارد. مانند: ماوراء بنفش.
• سیستم اعلام حریق کمکی (Auxiliary Fire Alarm System): سیستم متصل به سیستم اعلام حریق اصلی، جهت انتقال سیگنال اعلام حریق به مرکز ارتباطات سرویس اعلام حریق و مراکز خدمات حریق که دارای سیستم هم‌خوان با سیستم مرکزی باشند.
• متوسط صدای محیط (Average Ambient Sound Level): میزان RMS صدای اندازه‌گیری‌شده ظرف ۲۴ ساعت
• سقف (Ceiling): بالاترین سطح هر فضا. محیط‌های دارای سقف کاذب دارای دو سطح فوقانی می‌باشد که یکی قابل‌رویت از کف و دیگری در پشت سقف کاذب قرار دارد.
• ارتفاع سقف (Ceiling High): ارتفاع بین کف ثابت تا سقف ثابت و بادوام محیط
• سطح سقف (Ceiling Surface): محلی است که عناصر دیگر بر روی آن نصب خواهند شد که به شکل ذیل تعریف می‌شود:
• ساختار ستونی افقی (Beam Construction): سقف دارای عوامل ساختاری یا غیرساختاری که بیش از ۱۰۰ میلی‌متر از سقف بیرون زده باشد و فاصله آنها از یکدیگر (مرکز به مرکز) بیش از ۹/۰ متر باشد.
• تیر (Girder): تیر و یا ستون‌های افقی در ابنیه. در جائی‌که بالای آنها بیش از ۱۰۰ میلی‌متر با سقف فاصله داشته باشد، عواملی هستند که تعداد دتکتورها را تعیین نموده و به‌عنوان ستون‌های افقی شناخته می‌شوند. اگر بالای تیر کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر از سقف فاصله داشته باشد، این عامل در فاصله‌گذاری دتکتورها در نظر گرفته نمی‌شود.
• سیستم مرکزی حریق (Central Station Fire Alarm System): یک سیستم و یا گروهی از سیستم‌ها که عملکرد سنسورها و دتکتورها بصورت اتوماتیک به آنها ارسال می‌شود تا ضبط شده، ترمیم شده و یا پردازش شود. سیستم مرکزی و یا گروه آنها مجموعه سیستم‌هایی هستند که دارای قطعات و برنامه‌های خاص و مناسب این امر می‌باشند و درصورت دریافت سیگنال، عمل متناسب با آن براساس استاندارد صورت خواهد گرفت.
• خدمات سیستم مرکزی (Central Station Service): بهره‌برداری از یک یا گروهی از سیستم‌ها که طی آنها عملکرد مدارات و قطعات در یک فضای حفاظت‌شده به آن گزارش شده، در آن ضبط و از طریق آنها نظارت می‌شود و دارای قطعات و برنامه لازم جهت این امر است. درصورت دریافت سیگنال باید عملکرد مناسب براساس استاندارد صورت گیرد. فعالیت‌های مرتبط وظیفه سیستم مرکزی و یا کمپانی‌های محلی مجاز جهت این امر می‌باشند. سیستم مرکزی از طریق افراد و یا شرکت‌هایی کنترل و یا استفاده می‌شود که شغل آنها تجهیز اینگونه سیستم‌هاست و یا محل آنها ازجمله محل‌های حفاظت‌شده است.
• تائیدیه افراد (Certification Of Personnel): یک برنامه رسمی از آموزش‌ها و تست‌های مرتبط است که توسط موسسات سازمان‌یافته جهت این امر و یا فرد صاحب‌صلاحیت صورت می‌گیرد.
• دتکتور ترکیبی (Combination Detector): قطعه‌‌ای که می‌تواند به بیش از یک شاخص حریق در محیط پاسخ دهد. مانند: دتکتورهایی که به دود و حرارت و یا دتکتورهایی که به حرارت ثابت و حرارت نرخ صعودی پاسخ می‌دهند.
• قابل‌انطباق (Compatible): تجهیزاتی که به‌صورت الکترونیکی و یا مکانیکی و بدون نیاز به ایجاد انطباق در محل نصب، قابلیت‌انطباق با سیستم را دارد.
• واحد کنترل (Control Unit): سیستمی است که ورودی‌ها و خروجی‌های کنترل را از طریق مدارات مختلف کنترل می‌کند.
• دتکتور (Detector): قطعه‌ای مناسب جهت اتصال به مدار و دارای حس‌گر که به محرک‌های فیزیکی مانند: حرارت و یا دود پاسخ می‌دهد.
• نمایشگر (Display): نمایشگر اطلاعات خروجی که با نسخه چاپ‌شده مغایرت دارد.
• تخلیه (Evacuation): تخلیه افراد از داخل ساختمان

نکته: تخلیه شامل جایگزین‌نمودن افراد در محل دیگر نمی‌باشد.

• سیگنال تخلیه (Evacuation Alarm): سیگنال قابل‌تشخیص و قابل‌تفکیکی که اشخاص داخل ساختمان با شنیدن آن متوجه می‌شوند، باید ساختمان را تخلیه کنند.
• نقشه خروج (Exit Plan): نقشه‌ای جهت تخلیه اضطراری محل
• سیگنال آلارم حریق (Fire Alarm Signal): سیگنال بوجودآمده ازطریق یک بلندگوی آلارم حریق و یا سایر تجهیزات مانند: دتکتور اعلام حریق و … که صدای آن نشان‌دهنده وضعیت حریق و یا نشانه‌ای از حریق باشد.
• سیستم اعلام حریق (Fire Alarm System): یک سیستم و یا بخشی از یک سیستم ترکیبی شامل قطعات و مداراتی که جهت نمایش شاخص آلارم حریق یا قطعات تولیدکننده سیگنال نظارت، برای نشان‌دادن عکس‌العمل مناسب به این‌گونه سیستم‌ها در نظر گرفته شده است.
• سیستم‌های کنترل‌کننده (Fire Safety Function Control Device): قطعات سیستم‌های اعلام حریق که به‌صورت سیستم جانبی مستقیماً به سیستم مرکزی اعلام حریق متصل شده تا عملیات ایمنی در مقابل حریق را کنترل کند.
• ایمنی حریق (Fire Safety Function): ساختمان و عملکرد کنترل حریق که جهت ارتقاء سطح ایمنی جان افراد داخل ساختمان و کنترل منتشر‌شدن آثار زیان‌بار حریق مورداستفاده قرار می‌گیرد.
• سرپرست آتش (Fire Warden): یکی از اعضاء پرسنل ساختمان که جهت انجام عملیات در شرایط اضطراری حریق آموزش دیده است.
• دتکتور حرارت ثابت (Fix Temperature det.): قطعه‌ای است که درصورت گرم‌شدن به میزان ازپیش‌تعیین‌شده پاسخ می‌دهد.
• شعله (Flame): یک رشته مواد گازی شکل که ناشی از حریق است و انرژی تشعشعی از خود ساطع می‌نماید. این انرژی دارای طول موجی وابسته به ترکیب شیمیایی سوخت است. در اغلب موارد انرژی تابشی تولیدشده و یا بخشی از آن، توسط چشم انسان قابل رویت است.
• دتکتور شعله (Flame det.): یک سنسور احساس‌گر تشعشعات که انرژی تابشی ساطع‌شده از شعله را آشکار می‌کند.

نکته: دتکتورهای شعله در انواع مادون قرمز تک‌موج، مادون قرمز چند موج، ماوراء بنفش و مادون قرمز – ماوراء بنفش وجود دارد.

• سقف صاف (Level Ceiling): سقف‌های کاملاً صاف بوده و یا شیبی معادل ۷ mm/m و یا کمتر از آن را دارد.
• دتکتور خطی (Line – type det.): قطعه‌ای است که آشکار‌سازی در آن به‌صورت دائم در یک مسیر اتفاق می‌افتد. مانند: دتکتور دود اپتیک خطی (Beam) و دتکتور حرارت کابلی
• تائیدشده (Listed): تجهیزات، مواد و یا خدماتی که در لیست منتشرشده توسط یک سازمان صاحب‌صلاحیت وجود دارد و بر بررسی تجهیزات و یا خدماتی که بصورت متواتر مورد بررسی قرار گرفته و تناسب آن با استاندارد مربوط به یک فعالیت خاص مورد تائید قرار گرفته، دلالت دارد.
• تعمیر و نگهداری (Maintenance): خدمات بازسازی، شامل بازبینی و تست متواتر جهت نگاه‌داشتن کل سیستم اعلام حریق و قطعات آن در وضعیت عملیاتی در کلیه زمان‌ها. این امر شامل تعویض و یا جابجانمودن قطعاتی که ارتباط آنها قطع‌شده و یا به هر دلیل، کارکرد خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند نیز می‌باشد.
• آلارم (Notification Appliance): یک قطعه سیستم اعلام حریق مانند زنگ، بوق، بلندگو، نمایشگر نور و یا متن که هشدار صوتی، نوری و یا دیداری و یا هر ترکیبی از آنها را فراهم می‌سازد.
• آلارم خطا (Nuisance Alarm): آلارم ناشی از خرابی مکانیکی، کارکرد نادرست، نصب نادرست و یا تعمیر و نگهداری غیرمناسب و یا هر آلارمی که علت آن قابل‌تشخیص نباشد.
• آلارم اختصاصی (Operating mode private): آلارم دیداری و یا شنیداری جهت ساکنین و افراد موجود در یک ساختمان (محیط) که توسط سیستم اعلام حریق محافظت شده‌اند.
• نرم‌افزار پایه سیستم (Operating system software): نرم‌افزار پایه جهت عملکرد سیستم که در کارخانه و یا از طریق نمایندگان مجاز آن قابل‌تعمیر و تنظیم می‌باشد. این نرم‌افزار گاهی با نام‌هایbios ، FirmWare و یا Executive Program خوانده می‌شود.
• مسیر عبور (Path Way): یک هادی، فیبر نوری حامل فرکانس رادیویی و یا روش‌های دیگر جهت انتقال اطلاعات سیستم اعلام حریق، بین دو و یا چند نقطه
• دتکتور اپتیک (Photoelectric light scattering smoke detector): مجموعه‌ای شامل یک منبع نوری و یک سنسور حساس به نور، به‌گونه‌ای که در شرایط عادی، تابش نور به نقطه حساس به نور برخورد نمی‌کند. هنگامی‌که ذرات نور وارد محیط سنسور می‌شود، در اثر شکست و یا انعکاس نور، نور به سنسور حساس برخورد نموده و پس از پردازش سیگنال و انطباق با برنامه سیستم، نور به سیگنال اعلام حریق تبدیل می‌شود.
• دتکتور دود خطی (Projected Beam-Type Det.): نوعی دتکتور فوتو الکتریک با استفاده از تکنولوژی کدرشدن نور که توسط آن شعاع تابش از بخش مشخصی از محیط عبور می‌کند.
• فضای مورد حفاظت (protected premises): محل فیزیکی حفاظت‌شده ازطریق سیستم اعلام حریق
• مرکز اعلام حریق محلی (protected premises control unit): سیستم کنترل مرکزی که به تمامی و یا بخشی از یک مکان سرویس داده و برای ساکنین و یا افراد موجود در محل، ازطریق اعلام وضعیت حریق، اعلام خطر خواهد نمود.
• دتکتور حرارت ثابت (rate compensate det.): قطعه‌ای‌ست که درصورت رسیدن درجه حرارت محیط نصب خود به مقدار ازپیش تعیین‌شده‌ای، مستقل از میزان نرخ صعودی آن، اعلام حریق می‌کند.
• دتکتور حرارت نرخ صعودی (rate of rise det.): قطعه‌ای‌ست که درصورت بالاتر رفتن میزان نرخ رشد حرارت در محیط از یک میزان ازپیش تعیین‌شده، اعلام خطر خواهد نمود.
• جابجایی (relocation): جابجایی افراد موجود در یک محیط، از یک زون حریق به نقطه‌ای امن در همان ساختمان
• فرم سقف (shape if ceiling): اشکال مختلف سقف که به شکل‌های ذیل دسته‌بندی شده‌اند:

سقف شیب‌دار (sloping ceiling): سقفی که دارای شیب بیش از ۴۷ میلی‌متر بر متر طول باشد. این سقف‌ها نیز به‌صورت ذیل دسته‌بندی می‌شوند:

شیب دوطرفه (sloping –peaked type): این سقف‌ها دارای راس بوده و دو شیب معادل دارند و یا سقف‌های کروی‌شکل و یا منحنی. درصورت اندازه‌گیری شیب وتر، آنها می‌توانند به‌عنوان سقف شیب‌دار با شیب وتر در نظر گرفته شوند.

شیب یک‌طرفه (sloping shed type): سقف‌های دارای یک تارک و شیب از یک طرف سقف

• توصیه (should): نشان‌دهنده مطالبی است که توصیه می‌شود، اما ضروری نیست.
• فاصله دتکتورها (spacing): مقدار اندازه‌گیری‌شده افقی مرتبط با میزان پوشش مجاز دتکتورها
• دتکتور نقطه‌ای (spot type detector): دتکتوری که سنسور آشکارساز آن در یک نقطه متمرکز شده است. مانند: دتکتورهای اپتیک و دتکتورهای حرارت نقطه‌ای
• مرکز نظارت (supervising station): مرکز دریافت‌کننده سیگنال که همواره افرادی و یا فردی در آن وجود دارد که به این سیگنال پاسخ دهند.

 

 

 

 

 

 

 
[/auth]