فرونشست دشت ممنوعه خان‌ میرزا به دلیل برداشت بی‌ رویه‌ آب‌ های زیرزمینی

محققان دانشگاه تهران با انجام مطالعاتی بر روی دشت ممنوعه خان‌میرزا در منطقه چهارمحال و بختیاری مشاهده کردند که علی‌رغم ممنوعه شدن این منطقه تعداد ۶۲۸ حلقه چاه در منطقه حفر شده است که این امر موجب بروز علائم تخریب زمین و فرونشست این منطقه شده است.

دکتر بهرام ملک‌محمدی در همایش علل و راهکارهای مقابله با بحران کمی و کیفی آب کشور استفاده از آبهای زیرزمینی را مربوط به ۵ هزار سال قبل دانست و گفت: قرار گرفتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین، بارندگی بسیار اندک(ورود ۲۵۰ میلیمتر در سال) و عدم توجه به آبهای سطحی موجب شده است تا از آبهای زیرزمینی آن استفاده شود.

وی با تاکید بر این که روند استفاده از آبهای زیرزمینی امروز به یک بحران برای کشور تبدیل شده است، افزود: روند احداث چاه‌ها و برداشت آب از سال ۴۵ تا ۹۴ روند افزایشی داشته، به گونه‌ای که با رشد ۶۱٫۹ درصدی احداث چاه‌ها در طی ۱۵ سال اخیر مواجه هستیم.

ملک محمدی اضافه کرد: احداث چاه‌ها در برخی مناطق موجب شده است تا برخی از دشت‌های کشور به عنوان دشت‌های ممنوعه مطرح شوند.

به گفته وی، تعداد دشت‌های ممنوعه در سال ۹۰، ۲۹۱ دشت بوده که این تعداد در سال ۹۳ به ۳۱۹ دشت ممنوعه افزایش یافته است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران از اجرای مطالعاتی بر روی دشت ممنوعه خان میرزا واقع در چهار محال و بختیاری خبر داد و گفت: در این مطالعه موردی به دنبال نقش مدیریت دولت در مدیریت منابع آبهای زمینی بودیم.

وی دشت خان‌میرزا را دشت حاصلخیزی توصیف کرد که در آن محصولات مختلف کشاورزی از جمله برنج کشت می‌شد، ولی امروزه این دشت با بحران‌های آبهای زیرزمینی مواجه شده است.

ملک‌محمدی ادامه داد: در سال ۹۴ تعداد ۶۲۸ حلقه چاه مجاز در مناطق مختلف این دشت حفر شد که ۲۰۹ حلقه آن در نواحی شمالی دشت خان‌میرزا فعال است و ۹ حلقه دیگر نیز در جنوب در حال بهره‌برداری است و مابقی چاه‌های حفر شده خشک شده است.

مجری طرح با بیان این که این دشت دارای بیشترین روستا با فعالیت کشاورزی است، تصریح کرد: در گذشته این دشت آب مورد نیاز خود را از چشمه‌ها تامین می‌کرد، ولی امروزه این آب از طریق آبهای زیرزمینی تامین می‌شود.

ملک‌ محمدی به عوامل ایجاد بحران در این دشت اشاره کرد و افزود: افزایش جمعیت، نیاز به افزایش زیرکشت محصولات کشاورزی، تغییر الگوی کشت در جهت کاشت محصولات آب‌بر، اعمال تحریم‌های بین‌المللی، صدور مجوزهای بی‌رویه برای حفر چاه‌ها و احداث چاه‌های عمیق و نیمه عمیق از جمله عوامل ایجاد بحران در این دشت ممنوعه به شمار می‌رود.

این محقق به تاریخچه بحران این دشت اشاره کرد و گفت: از سال ۶۶ کشاورزی در این منطقه رونق بسیار زیادی پیدا کرد؛ به گونه‌ای که چاه‌های این منطقه از ۳۱۴ حلقه به ۵۱۰ حلقه در سال ۷۹ افزایش یافت و از سال ۷۹ تا سال ۸۳ به تعداد ۷۹ حلقه چاه دیگر حفر شد.

ملک‌محمدی تعداد حلقه‌های چاه‌های دشت ممنوعه خان میرزا در سال ۹۴ را ۲۸ حلقه ذکر کرد و افزود: رسیدن چاه‌های این منطقه به این تعداد در سال ۹۴ در حالی بوده که این منطقه به عنوان دشت ممنوعه معرفی شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به نتایج به دست آمده از راه تحقیقات خاطرنشان کرد: از سال ۸۳ دولت به منظور حمایت از دشت اقداماتی را انجام داده و مشاهده شد که با حمایت دولت تعداد چاه‌های منطقه افزایش یافته است. این امر موجب وارد شدن خسارات به شبکه‌های آبرسانی شرب و کشاورزی، کاهش شدید آب برای مصارف کشاورزی، کاهش سطح تولیدات کشاورزی و بروز علایم تخریب و فرونشست زمین در این منطقه شده است.