نگهداری و به‌روزآوری سیستم اعلام حریق

رضا فعله‌گری، کارشناس ایمنی و پیشگیری از حریق و حوادث

expert.safety4@gmail.com

 

به موازات رعایت اصول ایمنی و پیشگیری از حریق در ابنیه، باید برای مقابله با آن نیز تدابیری اندیشید.

سه روش مقابله با آتش وجود دارد:

۱) ممانعت از وقوع آتش

۲) پیشگیری از توسعه آن

۳) مقابله با آن

نخستین گام مقابله با آتش، استفاده از سیستم‌های اعلام حریق است. این سیستم‌ها در گروه پیشگیری از گسترش و پیشرفت حریق به سایر نقاط، دسته‌بندی می‌شوند. هنگام وقوع آتش‌سوزی برای کنترل و خاموش‌نمودن آتش، پیش از هرگونه اقدامی باید به گونه‌ای از محل وقوع آن اطلاع حاصل نمود. بنابراین یکی از مهم‌ترین شروط مقابله با آتش‌سوزی، اطلاع سریع و به موقع از بروز آن است که سیستم‌های اعلام حریق مسئولیت آن را برعهده دارد.

مهم‌ترین ویژگی آتش، شتاب فزاینده آن در فراگیری و گسترش در محیط است و عوامل گوناگونی همچون: بار ساختمان، اعم از جنس وسایل و اثاثیه (مبلمان) داخلی، نوع مصالح به کار رفته در بنا، طراحی و معماری آن، تاسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان در میزان سرعت گسترش آتش موثر است. البته استفاده از مواد آتش‌زا همچون: کاغذ، چوب، پلاستیک، مواد شیمیایی و بسیاری مواد دیگر در محیط‌های زندگی ما اجتناب‌ناپذیر است و متأسفانه همین مسئله این امکان را فراهم می‌آورد که یک جرقه کوچک، یک ساختمان بزرگ را به سادگی در کمترین زمان ممکن طعمه حریق کند.

آتش‌، حاصل واکنشی شیمیایی است که در اثر ترکیب سریع اکسیژن با مواد سوختنی، در دمایی مشخص، ایجاد می‌شود و محصولات آن، گازها و بخارات، حرارت و شعله است. مکانیسم کار سیستم‌های اعلام حریق نیز بر پایه همین عوامل استوارند که شامل سه گروه کلی: حساس به دود، حرارت و شعله می‌باشند.

در حوادث آتش‌سوزی قطع نظر از آتش‌سوزی‌های ناشی از انفجار، سایر حریق‌ها در مراحل اولیه دارای دامنه کوچکی هستند و این دامنه آغازین، فرصتی را فراهم می‌کند تا حریق کشف و جهت اطفاء سریع، اقدام گردد.

سیستم‌های اعلام حریق طوری ساخته شده‌اند که وظیفه آن‌ها تشخیص درست و هشدار به موقع آتش‌سوزی است و البته این سیستم‌ها بسته به نوع سیستم و تجهیزات کمکی و واسطه‌ای بکار گرفته شده، می‌توانند اقدامات حفاظتی دیگری همچون: راه‌اندازی فن تخلیه دود، راه‌اندازی خودکار پمپ‌های آتش‌نشانی و آغاز بکار سیستم اطفاء و بازشدن درب‌های اضطراری و بازشدن دمپرها و … را نیز انجام دهند.

سیستم‌های اعلام حریق باتوجه به وظیفه خطیری که دارند باید طبق استانداردها و ضوابط سازنده، طراحی، اجراء و نصب گردند. اما کار به اینجا ختم نمی‌شود. پس از طراحی، اجرا و نصب تجهیزات، مهم‌ترین مرحله یعنی مرحله سرویس و نگهداری سیستم آغاز می‌شود که متأسفانه این تجهیزات به دلیل عدم بازبینی مستمر و نگهداری اصولی، به تدریج تبدیل به تجهیزاتی بی‌مصرف و ناکارآمد می‌شوند. تا جایی‌که هنگام نیاز، قادر به انجام وظیفه از پیش تعیین شده خود نمی‌باشند و متأسفانه اغلب گسترش آتش‌سوزی‌ها به همین دلیل است.

عدم آزمایشات هفتگی، ماهیانه، سالیانه و عدم توجه به دستورالعمل‌های نگهداری و عمر مفید تجهیزات، تغییر کاربری فضاها و تاسیسات الکتریکی و مکانیکی بدون در نظر گرفتن شرایط اولیه‌ای که سیستم بر مبنای آن طراحی شده است و همینطور رفتار مغرضانه و خرابکارانه و یا ایجاد دود و گرمای کاذب و مواردی از این قبیل می‌توانند موجب بروز هشدارهای کاذب شوند. این روند متأسفانه باعث می‌شود که پس از مدتی ساکنان محلی برای رهایی یافتن از مزاحمت و به صدا درآمدن دروغین آژیرها، سیستم اعلام را از مدار خارج ‌کنند. بنابراین این سیستم‌ها می‌بایست به موازات رعایت اصول، ضوابط و استانداردهای دقیق در طراحی و اجرا، در دوره‌های بهره‌برداری، توسط متصدیان و افراد متخصص، به صورت مستمر مورد پایش و بازبینی قرار گیرند.

متصدیان موظفند به صورت روزانه از روشن‌بودن تابلوی کنترل مرکزی و شارژ باطری مطمئن شوند و به صورت هفتگی، ماهیانه و سالیانه سیستم را مورد بازبینی قرار دهند. گزارش وضعیت کلیه تجهیزات سیستم، اشکالات و چگونگی رفع آن‌ها را مستندسازی کرده و جهت مراجعات احتمالی بایگانی نمایند.

لازم بذکر است تنها با تدوین و اجرای برنامه‌های منظم و مدون می‌توان از نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق در دوره بهره‌برداری مطمئن شد. در غیر این‌صورت سیستم اعلام حریق کاربردی تزئینی پیدا کرده و یا تبدیل به زائده‌ای مزاحم خواهد شد.

نکته مهم:

۱- پس از طراحی، اجرا و نصب تجهیزات، مهم‌ترین مرحله یعنی مرحله سرویس و نگهداری سیستم آغاز می‌شود.

۲- این روند متأسفانه باعث می‌شود که پس از مدتی ساکنان محلی برای رهایی یافتن از مزاحمت و به صدا درآمدن دروغین آژیرها، سیستم اعلام را از مدار خارج ‌کنند.