اطفاء حریق مخازن مواد و مشتقات نفتی
- شناسه خبر: 19840
- تاریخ و زمان ارسال: 6 آبان 1396 ساعت 10:36
در مورد اطفای حریق مخازن نفت‌خام نکاتی وجود دارد که در مورد سایر مخازن وجود ندارد. خاموش‌کردن نفت‌خام مانند کلیه مایعات دیگر در اثر بر هم‌زدن توازن میزان هوا و گاز صورت می‌گیرد. در هنگام خاموش‌کردن نفت خام باید به انتقال حرارت در قسمت‌های پایین‌تر از سطح آتش و شعله توجه نمود. در اکثر آتش‌سوزی‌های مخازن با مخزنی بدون سقف روبه‌رو خواهیم شد که یا سقف شناور آن غرق شده یا سقف ثابت آن در اثر انفجار و شعله، از بین رفته است. بخارات مخلوط نفت‌خام با میزان هوای کافی و غیر‌کافی ترکیب شده و به آسانی احتراق ناقص یا کاملی به‌وجود می‌آورد. به علت پایین‌تر بودن دمای جوش ترکیبات سبک موجود در نفت‌خام، این ترکیبات سریع‌تر به بخار تبدیل شده و در حجم وسیع و زمان کم باعث شعله‌ور شدن مخزن می‌شوند. در همین زمان ترکیبات سنگین‌تر در مجاورت سطح شعله، گرم می‌شود ولی اکثراً به دلیل نرسیدن به دمای جوش و خروج مواد سبک موجود در لایه‌های پایین‌تر به جای آنها، به لایه‌های پایین‌تر سقوط کرده و فقط میزان کمی از آنها در مراحل اولیه احتراق شرکت می‌کنند. همچنین گاهی به صورت مولکولی در جریان حرکتی ناشی از احتراق از سطح شعله و بستر آتش جدا شده و ستون دود را ایجاد می‌کنند. سقوط مواد سنگین با دمای بالا به لایه‌های زیرین شعله باعث انتقال حرارت به شیوه جابه‌جایی می‌شود و تبادل حرارت آنها با مایعات (نفت خام) باعث گرم شدن آنها و بالارفتن ملکول‌های سبک‌تر و رسیدن آنها به بستر آتش و شعله می‌شود. مواد سبک در نزدیکی سطح شعله و بستر آتش به دمای مطلوب جهت تبخیر رسیده و بخارات آنها در سطح بستر آتش با هوا ترکیب شده و باعث ادامه حریق می‌شوند.
هر اندازه حرارت زیاد و سوخت ادامه یابد، این حرکت پایدارتر شده و به قسمت‌های پایین‌تر و کف مخزن انتقال می‌یابد تا با کم‌شدن میزان آنها، به آرامی فاصله شعله تا سطح مایع کمتر شود. قبل از آن دمای سطح مایع نزدیک به ۳۰۰ درجه فارنهایت است و با کم‌شدن فاصله شعله با سطح مایع دما به حدود ۶۰۰ درجه فارنهایت می‌رسد.
شکل ۰۱
Oil (1)
با رسیدن حرارت به لایه‌های پایین و کف مخزن، در صورت وجود آب در آن ناحیه، تبخیر شده و افزایش حجم بسیار بالای آن (در حدود ۱۶۰۰ تا ۱۷۰۰ برابر) باعث بالارفتن سطح مایع و لبریز و پاشیده شدن آن به محیط اطراف می‌گردد. بنابراین باید از هرگونه ورود آب هنگام اطفای حریق مخازن به درون آنها خودداری نمود و صرفاً جهت خنک‌نمودن جداره مخزن از آب استفاده نمود. در اکثر مخازن سیستم خنک‌کننده اسپری آب برای جداره مخزن از سیستم خنک‌کننده سقف مخزن، جداگانه طراحی و از مسیرهای جداگانه و ولوهای مجزا استفاده می‌شود. به همین دلیل در صورت انهدام سقف، سریعاًٌ باید جریان آب منتهی به سقف را قطع نمود تا از هرگونه ورود آب به مخزن جلوگیری گردد.
شکل ۰۲
[auth]
جهت جلوگیری از این پدیده، انجام محاسبات دقیق و جلوگیری از ریختن بی‌رویه آب بر روی حریق، با در نظر گرفتن گنجایش مخزن، موضوع مهّمی است. گاهی اطفاء حریق و نشت مواد همراه با توده‌های آتش به صورت جوی‌های مذاب جاری می‌شود که احتمال پیش‌روی به سمت تجهیزات و نفرات را به دنبال دارد. در زمان اطفاء آتش مخازن پروپان، همواره احتمال انفجاری با نام انفجار ابر بخارات مایع در حال جوش BELEVE وجود دارد.
جهت کاهش این ریسک آتش‌نشانان باید به توصیه‌های زیر توجه کنند:
۱- اطفای آتش باید از حداکثر فاصله ممکن صورت پذیرد و حتی‌الامکان از نازل‌ها و مانیتورهای ثابت که نیاز به کاربر ندارند، استفاده شود.
۲- مخزن را با مقادیر زیاد آب تا زمان اطفای کامل مخزن خنک نمود.
انواع مخازن:
۱-۱-۱۳) مخازن سقف ثابت:
این گونه مخازن بیشتر جهت نگهداری مایعات کلاس ۲ که ریسک‌پذیری متوسط دارند، استفاده می‌گردد. با توجه به استانداردهای تعریف‌شده در خصوص طراحی مخازن، در دسته‌بندی آنها، محدوده‌های حفاظتی و دایک و سایر موارد مقابله با نشت مواد در نظر گرفته می‌شود. سیستم‌های اطفایی اتوماتیک و دستی، در هر یک از مخازن بسته به نوع مواد نگهداری‌شده باتوجه به استانداردهای لازم باید در نظر گرفته شود.
سیستم ونتیلاسیون مخازن و دور بودن از کانون‌ها و محل‌های خطرناک و اقدامات کنترلی لازم
نصب سیستم پایپینگ اطفاء در مخازن با استفاده از تزریق زیرسطحی
تصویر ۰۳
Oil (3)
۲-۱-۱۳) مخازن سقف متحرک:
طراحی این نوع مخازن جهت نگهداری مواد و مایعاتی می‌باشد که خطر بالایی داشته و کلاس ۱ می‌باشند. در این نوع مخازن به لحاظ انجام اقدامات پیشگیرانه در سطوح و لایه‌های مخزن، سیستم خنک‌سازی و اطفاء در نظر گرفته شده است. لایه‌ها و جداره مخزن طوری طراحی شده که تحمل فشار لازم در برابر انبساط و انقباض حجمی مایعات و مواد داخل مخزن را داشته باشد. در صورت بروز حوادث و سوانح آتش‌سوزی می‌توان به شیوه اتوماتیک و در صورت عدم کنترل، با استفاده از توان عملیاتی نیروهای آتش‌نشانی حریق را اطفاء نمود. استفاده از سوپاپ‌های اطمینان و نیز منافذ خروجی گاز در مخازن سقف شناور از جمله اقدامات پیشگیرانه در اطفاء حریق آنها می‌باشد. با تجمع گاز در اینگونه مخازن و نداشتن سوپاپ‌های اطمینان، احتمال انفجار مخازن وجود دارد.
۱-۲-۱-۱۳) اقدامات کنترلی:
تصویر ۰۴
درصورت وجود هرگونه لیک و نشتی از اتصالات، فوراً باید با استفاده از مواد پاک‌کننده، محل آلودگی را تمیز و از ظروف مناسب جهت جلوگیری از سرایت به سایر نقاط استفاده نمود. استفاده از مانیتورهای بزرگ و فوم‌های مناسب، می‌تواند بسیار مفید واقع گردد.
۲-۲-۱-۱۳) انواع تزریق‌ها:
تزریق‌های زیرسطحی در اطفاء و نیز انتقال مواد به دایک مجاور، از جمله شیوه‌های اطفاء این گونه مخازن می‌باشد. شکل زیر تزریق زیر سطحی را نمایش می‌دهد.
تصویر ۰۵
از جمله نکات مهم دیگر، خنک‌سازی مخازن هم‌جوار و جلوگیری از انتقال حرارت به مخازن است که باید به نحو موثر و کارآمدی صورت پذیرد.
تصویر ۰۶
۳-۲-۱-۱۳) دایک:
تصویر ۰۷
Oil (7)
سد‌سازی و ایجاد دایک در محدوده مخازن در حال اشتعال می‌تواند از سرایت حریق به سایر مخازن جلوگیری نماید.
۳-۱-۱۳) مخازن گازهای تحت فشار:
به لحاظ عدم تمرکز فشار در نقطه واحد و تحمل بیشتر دیواره و جداره مخزن، طراحی و ساخت این نوع مخازن به شکل کروی و تخم‌مرغی ساخته می‌شوند.
در اینگونه مخازن، سیستم خنک‌سازی (Cooling) مخزن از اهمّیت ویژه‌ای برخودار بوده و در فواصل زمانی و شرایط جوی خاص باید این عمل صورت پذیرد.
۱-۳-۱-۱۳) درخصوص مخازن LNG
در زمان بروز آتش‌سوزی این گونه مخازن، باید از اسپری‌کردن و ایزوله‌نمودن محیط با استفاده از منابع آبی و پودری لازم بهره‌گیری نمود.
تصویر ۰۸
استفاده از سیستم اتوماتیک اطفاء با استفاده از تانکرهای حاوی فوم بر روی مخازن و تزریق آن بر روی میعانات گازی شیوه بسیار مهّمی می‌باشد. شکل زیر مخزن حاوی گاز LNG را نمایش می‌دهد.
تصویر ۰۹
نکات مهم:
* آب را به‌طور مستقیم به محل نشت گاز یا ادوات ایمنی نصب‌شده بر روی مخزن نگیرید، چون ممکن است باعث یخ‌زدگی شود.
* درصورت افزایش صدای نشت از ادوات ایمنی نصب‌شده بر مخزن یا مشاهده تغییر رنگ مخزن، سریعاً محل را ترک نمایید.
* در حریق‌های بزرگ از این نوع، سعی در استفاده از ادوات ثابت شود و بهتر است بعد از نصب این ادوات، مخزن را تا زمان سوختن کامل محتویات آن به حال خود رها کنید.
* آگاه باشید که در هنگام وقوع پدیده BELEVE تکه‌های مخزن ممکن است به هر سمتی پرتاب شود. به همین خاطر می‌بایست محوطه خارج از دایک مخزن، محل امن در نظر گرفته شود..
سید امیر فتحی- رئیس ایمنی، آتش‌نشانی و امداد شرکت تاید‌واتر خاورمیانه
a.fathi.tidewater@gmail.com
[/auth]
