تهویه فشار مثبت PPV Positive Pressure Ventilation
- شناسه خبر: 20084
- تاریخ و زمان ارسال: 2 آذر 1396 ساعت 17:00
با هوارسانی به محل حریق (در تهویه فشار مثبت)، هوای تازه به محل دمیده و فشار داخلی ساختمان افزایش می‌یابد.
سال ۱۹۹۳ میلادی در کشور آمریکا، واحد تحقیقات آزمایشگاهی آتش‌سوزی، بررسی‌های اولیه خود را درخصوص استفاده از فن جهت تهویه یک آتش‌سوزی بزرگ که توسط مشاوران سازمان آتش‌نشانی انجام شده بود، مورد بررسی قرار داد. این بررسی‌ها از انجام تهویه آتش‌سوزی در حریقی وسیع و بزرگ حکایت داشتند که توسط مشاوران مرکز تحقیقات آتش دارینگتون انجام شده و در همان سال به قسمت شورای تحقیقات آتش‌سوزی مرکزی گزارش شده بود. گزارش فوق مبنی بر انجام تهویه بعنوان یک تکنیک حمله به آتش بود و این تکنیک تهویه (مشخصا‌ً نوع فشار مثبت) باعث عملکرد بهتر سازمان آتش‌نشانی در حریق شده بود.
تهویه فشار مثبت شامل استفاده از فن یا بادزن‌هایی با حجم هوادهی بالا می‌باشد که قادر است هوای تازه را به فضایی محدود وارد کند تا بتواند فشار مثبت ناچیزی را در درون آن فضا نسبت به محیط بیرونی ایجاد نماید. عمل فشرده‌کردن یک فضا می‌تواند، عملی برای خارج‌کردن دود از داخل آن فضا به محیط خارج باشد و همچنین از واردشدن دود به فضاهای دیگر جلوگیری کند. با انجام تهویه فشار مثبت در ساختمان‌ها، شرایط دسترسی و مقابله با آتش‌سوزی افزایش می‌یابد. از تهویه فشارمثبت استفاده‌های زیادی می‌شود و می‌توان از آن حتی برای تحت فشار قراردادن قسمت‌هایی از یک ساختمان که خروجی دود ندارد نیز استفاده نمود. این تکنیک علاوه بر استفاده در خانه و فضاهایی بهم پیوسته، برای فروشگاه‌های بزرگ، راه‌پله‌ها، کریدور‌ها، اجرای عملیات نجات در چاه فاضلاب و خارج‌کردن گازهای سمی از داخل این فضاها، به دلیل واردشدن هوای تازه فن نیز بسیار مفید است. در تکنیک استفاده مداوم از تهویه فشار مثبت، ابتدا فضای موردنظر تحت فشار قرار گرفته، دود از آن محل پاک می‌شود و در نهایت از واردشدن دود به داخل فضاهای دیگر محافظت می‌شود.
مزیت اصلی استفاده از تهویه فشار مثبت این است که می‌تواند بسیار سریع مورد استفاده قرار گیرد. (اما باید به خاطر داشت، اگر در اجرای تهویه فشار مثبت، اشتباهی صورت پذیرد، نتیجه عکس بر جای خواهد گذاشت.) تهویه فشار مثبت ضریب ایمنی تصرف را افزایش می‌دهد و نیز انجام عمل تهویه فشار مثبت مناسب، آسیب‌های احتمالی به تجهیزات موجود در محل را کاهش می‌دهد. همچنین نسبت به انجام تهویه طبیعی بسیار سریع‌تر و بهتر صورت می‌پذیرد و بسیار قابل کنترل‌تر از تهویه طبیعی می‌باشد.
در انجام عمل تهویه فشار مثبت، انتخاب خروجی دود بسیار مهم است. دود می‌تواند از طریق هر جائی که حالت خروجی داشته باشد، حرکت کند. به سمت آن تمایل پیدا کند و آن خروجی است که مسیر خارج‌شدن دود را مهیا می‌سازد. بنابراین تیم عملیاتی می‌بایست سعی نماید تا حد امکان خروجی مناسب دود (برای انجام عملیات تهویه) نزدیک به کانون حریق انتخاب یا ایجاد شود. در حریق‌های وسیع، می‌توان با استفاده از تهویه فشار مثبت، شدت آتش‌سوزی را به حداقل رساند. به شرط آنکه از اتاقی که حریق در آن اتفاق افتاده است، یک خروجی مناسب به طرف خارج از آن محیط (مانند درب و پنجره‌ها که در دسترس‌اند) استفاده شود. اگر در محلی که آتش‌سوزی در آن رخ داده است، بازشوی خروجی مانند در و پنجره وجود نداشته باشد، ممکن است نیاز باشد تا در خارج از آن اتاق، با استفاده از فضاهای موجود دیگر ساختمان، یک بازشوی خروجی دود، برای خارج‌کردن محصولات حریق، انتخاب یا ایجاد شود.
البته باتوجه به مسیر خارج‌شدن محصولات آتش و دود، ملاحظاتی می‌بایست در نظر گرفته شود. ممکن است محصولات آتش تأثیراتی در بین مسیر حرکت خود به سمت خروج در میان قسمت‌های از آن ساختمان که درگیر آتش‌سوزی نشده‌اند، داشته باشد.
فنهای مختلفی برای انجام عملیات تهویه فشار مثبت وجود داشته و مورد استفاده واقع می‌شود. فن‌هایی با حجم مشخص اما با دور موتورهای مختلف، بازدهی متفاوت، ظرفیت معین و متفاوت از دیگر فن‌ها، پروانه‌ها و سایزهای مختلف ملخ و زاویه تیغه مختلف که توسط شرکت‌های سازنده مختلف موجود و دردسترس می‌باشد. بنابراین یک نوع فن به صورت خاص برای تمامی عملیات‌های تهویه استفاده نمی‌شود. در بعضی از آتش‌نشانی‌ها فنهای پرتابل (قابل حمل) سبک معمولی را با فنهای مکانیکی جابجا می‌کنند و از فنهای پمپ‌دار و موتوردار قابل‌حمل سبک برای رسیدن به موفقیت در اجرای عمل تهویه استفاده می‌شود.
تأثیر شرایط جوی بر تهویه فشار مثبت
دما، رطوبت، برف و باران تأثیر چندانی بر تهویه فشار مثبت ندارند. اگرچه شرایط آب و هوائی سرد و نمناک امکان بالارفتن دود را محدود می‌سازد. باد می‌تواند تأثیر زیادی بر تهویه فشار مثبت داشته باشد، اما تأثیر آن بستگی به جهت وزش و سرعت باد دارد. در بسیاری از مواقع، جهت وزش باد به عنوان یک مزیت در بالابردن کیفیت کار تهویه است.
آتش‌نشان حرفه‌ای تجربیات سودمندی از انجام عملیات تهویه در آتش‌سوزی‌ها دارند. این تجربیات اولین چیزی است که آنان برای انجام تهویه از آن استفاده می‌کنند، ولی متأسفانه این تجربیات بصورت مشترک و مشخص به روشی درست و هماهنگ تمرین نشده است. بدین منظور اجرای برنامه‌ریزی آموزشی مبتنی بر تجربیات فوق، می‌بایست در تمام مراحل تهویه به دقت در نظر گرفته و اجرا شود. همچنین مهارت‌هائی که نیاز است تا تکنیک تهویه به صورت ایمن و مؤثر اجرا شود، باید مورد استفاده قرار گیرد. بعلاوه این عمل در ذهن آتش‌نشانانی که به صورت سنتی آموخته‌اند تا آتش را از طریق کاهش اکسیژن، خفه کنند، بیگانه است که بازشوهایی را در بالاترین قسمت‌های محل، در زیر سقف سازه، ایجاد و از سوی دیگر حجم زیادی از هوای تازه را به داخل آتش وارد نمایند.
بحث‌های مهم در رابطه با تهویه فشار مثبت
بحث‌های مهمی که در مورد تهویه فشار مثبت از جانب افراد آتش‌نشان اهمیت داشته و بیان شده، شامل موارد زیر است:
- واردکردن هوای تازه به محل حریق، سرعت رشد آتش را تسریع می‌کند و گسترش حریق به نقاط همجوار را در پی خواهد داشت.
- انجام عملیات تهویه می‌تواند دود و آتش را با قدرت، به طرف محیط‌هائی که آتش‌سوزی در آن رخ نداده است، ببرد.
- انجام عملیات تهویه، پتانسیل وقوع پدیده بک‌درفت و فلش‌آور را افزایش می‌دهد.
- انجام عملیات تهویه، به تمرینات و آموزش‌های مؤثر نیاز دارد.
موارد فوق نگرش آتش‌نشانانی است که در بعضی عملیات‌ها، از تهویه فشار مثبت استفاده نموده‌اند. ضروری است، سازمان‌های آتش‌نشانی روی مشکلاتی که در اجرای تکنیک تهویه فشار مثبت ایجاد می‌شود، یا بر اثرات عملکردی غیرصحیح آتش‌نشانان در هنگام عملیات آتش‌نشانی، تحقیقاتی متنوعی انجام داده و پس از انجام آنها و کارهای مطالعاتی، با مشاوره کارشناسان عملیاتی، نحوه صحیح عملیات تهویه فشار مثبت را ارائه کنند. در نتیجه موضوعاتی که باعث وقوع این مشکلات در تهویه فشار مثبت شده است تعیین و اعلام می‌گردد تا در عملیات‌های آتی، رفتارهای ناصحیح و بالطبع پیامدهای ناگوار آنها کاهش یابد.
خطرات مربوط به تهویه فشار مثبت
تمرینات عملیاتی‌ای که تاکنون در این رابطه انجام شده، مؤید این مطلب است که استفاده از تهویه فشار مثبت دارای ریسک خطر کمتری است و همچنین مزایای آن بسیار بیشتر از نکات منفی یا معایب آن می‌باشد. اشتعال دودهای گرم و نسوخته، وقتی که با هوا در قسمت بازشوی خروجی تهویه، مخلوط می‌شوند، خطر بالقوه‌ای، برای افراد ایجاد می‌نماید. وقتی محصولات آتش، از بازشوی خروجی خارج می‌شود، به طرف بالا حرکت کرده و به درجه حرارت خود به‌خود‌سوزی می‌رسند. (اشتعال گاز‌ها رخ می‌دهد) این خطر را به سادگی می‌توان با آموزش‌های صحیح و با ایجاد یک پوشش آب با استفاده از سرلوله به صورت جت (کاور جت) در قسمت بازشوی خروجی تهویه، کنترل نمود.
از فاکتورهای کلیدی در انجام تهویه این است که هوای فشرده شده داخلی، تمایل به طی کردن کوتاه‌ترین راه و خروج از مسیری دارد که در آن مقاومت کمتری وجود داشته باشد. فضای داخلی ساختمان‌ها عمدتاً طوری ساخته می‌شوند که ممکن است فضاهایی در این ساختمان‌ها ایجاد نماید که گازهای گرم شده در درون این فضاها، دیده نشده باقی بمانند. این مسئله خود باعث گسترش آتش به صورت پنهان می‌شود. اماکنی که اصول مهندسی در آنها اجراء شده، تا حدی این مشکل را حل نموده‌اند. مانند: طراحی سیستم دمپر‌های تهویه در سقف، اجرای تهویه فشار مثبت در فضای راه پله و مسیرهای فرار، سیستم کنترل کننده دود و … . استفاده هوشمندانه از این تجهیزات در عملیات اطفای حریق، بستگی به میزان تجربه، دانش و هوشمندی فرمانده حادثه دارد.
استفاده از تهویه فشار مثبت نشات گرفته از تهویه طبیعی و بعضی از اصول اجرائی است. در واقع هدف از استفاده تهویه فشار مثبت در عملیات‌ها، تسریع در تهویه طبیعی است. البته با این تفکر که در محل آتش‌سوزی، یک بازشوی ورودی و یک بازشوی خروجی تهویه وجود داشته و یا باید ایجاد شود، اجرای عملیات تهویه فشار مثبت را نباید بدون هیچ تاکتیک عملیاتی انجام داد.
استفاده از تهویه نیرومند فشار مثبت ممکن است شدت آتش‌سوزی را افزایش دهد. همچنین اگر تهویه بصورت نادرست انجام شود، احتمال آسیب‌رساندن و ایجاد خسارت‌های جانی و مالی به افرادی که در داخل ساختمان هستند را افزایش می‌دهد. بررسی‌های اخیر حاکی از آنست که با انجام تهویه بد، احتمال افزایش ریسک خطر توسعه آتش‌سوزی در اماکن مختلف وجود دارد. تجربه نشان داده است، هنگامی که عملیات تهویه فشار مثبت انجام می‌شود، شعله و حرارت موجود با فشار باد حاصل شده توسط فن به دیگر قسمت‌ها رانده می‌شود و این امر، آسیب بیشتری نسبت به سودمند بودن عمل تهویه در ساختمان دارد.
یکی از مهم‌ترین خطرات استفاده از تهویه فشار مثبت که امکان دارد در هر سازه‌ای به آتش‌نشانان آسیب رسانده و تهدیدشان کند، قرارگرفتن آنها بین آتش و مسیر بازشوی خروجی است. این حقیقتی است که نه فقط در تهویه فشار مثبت، بلکه در تمام عملیات‌های تهویه، می‌تواند ایجاد شده و مشکل‌ساز گردد.
البته تحقیقات دیگری نشان می‌دهد که استفاده از تهویه فشار مثبت، موقعیت مصدومین و افراد گرفتار در آتش‌سوزی را که بین تهویه خروجی و آتش قرار گرفته‌اند، بدتر نخواهد کرد. علاوه بر این وقتی در تهویه، فن مورد استفاده قرار می‌گیرد، به دلیل ایجاد محیطی خنک و تمیز برای آتش‌نشانان، کمک می‌کند تا آنان به حالت اولیه‌شان باز گردند. . یکی از نگرانی‌های مربوط به انجام تهویه فشار مثبت، احیای شرایط فلش‌آور و پدیده بک‌درفت است. ترجیحاً بایستی با رعایت اصول و مقررات تهویه و همچنین تجارب آتش‌نشانان کارآزموده، از وقوع این پدیده‌های مخرب و خطرناک وقتی که از تهویه فشار مثبت استفاده می‌شود، پیشگیری گردد. اکثر آمار مرگ و میر یا آسیب به افراد در آتش‌سوزی (هم آتش‌نشانان و هم افراد دیگر) در اماکن مسکونی اتفاق می‌افتد. درصد بیشتر تلفات جانی در آتش‌سوزی که در ساختمان‌ها اتفاق می‌افتد (برای آتش‌نشانان و دیگر افراد) نیز بدلیل وجود دود و غافلگیر شدن آنان توسط محصولات آتش‌سوزی می‌باشد. تهویه فشار مثبت تفکری مناسب برای این ساختمان‌هاست که با ایجاد و استفاده از مسیری به منظور هدایت محصولات آتش از اتاق‌های مشتعل به طرف خارج (از طریق یک بازشوی خروجی که در دسترس است) انجام می‌گردد.
وقتی از تهویه فشار مثبت در خانه‌های بهم پیوسته یا فروشگاه‌ها و غیره (جائیکه خطرات بالقوه گسترش آتش و انتشار آن از طرف فضاهای مسقف مشترک داخل بنا وجود دارد) استفاده می‌شود، باید ملاحظات ویژه‌ای را در نظر گرفت. استفاده از سیستم تهویه ثابت در راه پله‌ها به معنای محافظت از مسیر خروج و کمک به راه‌های دسترسی آتش‌نشانان برای نجات افراد ناتوان و همچنین مبارزه با آتش در ساختمان‌های بلند است. انجام تهویه فشار مثبت برای نیروهای آتش‌نشانی فرصتی فراهم می‌سازد تا آنان بتوانند در ساختمان‌هایی که مجهز به این سیستم‌اند، نسبت به ساختمان‌هائی که این سیستم در آنها اجراء نشده است (ساختمان‌هائی که دارای طبقات کم و حاوی محتویات اداری، تجاری و مسکونی هستند) موفق‌تر عمل نمایند.
انجام تهویه فشار مثبت در سازه‌های عظیم، بسیار سودمند است. برای مثال در مورد اماکن تجاری یا صنعتی سؤالات قابل بحثی وجود دارد. استفاده از این تکنیک (تهویه فشار مثبت) محصولات آتش از جمله دود را پیش از کنترل آتش، از محیط خارج می‌کند. البته فاکتورهائی چون شرایط باد طبیعی محل که به صورت معمول در حال وزش است و حجم ساختمان نیز بر انجام یک تهویه سودمند، مؤثر می‌باشند.
هنگام استفاده از تهویه فشار مثبت، انتظار می‌رود تا زمان سپری شده توسط گروه برای ایجاد محیطی عاری از دود و همچنین اجرای عملیات سالویچ کمتر شود. همچنین باعث می‌شود تا حرارتی که موجب تجزیه مواد (پیرولیز) و تأمین مواد سوختنی و در نهایت رسیدن شرایط به مرحله فلش‌آور (گرگرفتگی یکپارچه) می‌شود، کم شده و از وقوع آن جلوگیری گردد.
