راهی برای توسعه آتش نیست!

با گسترش شهرنشینی و توسعه عمودی شهرها، تعاریف جدید از زیرساخت ضروری به نظر می‌رسد. این زیرساخت‌ها از راه‌های دسترسی و تخلیه شهر گرفته تا الزامات اجباری مباحث ۲۱ گانه و دستورالعمل‌های موجود در طراحی ساختمان‌ها و شهرسازی، علی‌الخصوص در مقابل خطرات و آثار آتش‌سوزی، می‌توانند گسترده باشند. باتوجه به اینکه در این دستورالعمل‌ها تنها تعاریفی بسیار کلی از روش‌های‌ مقابله و محافظت از پروژه‌ها و فضاها در مقابل حریق دیده می‌شود، لزوم توجه و تمرکز بر ایمنی در برابر رخداد حریق بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد.

مثلث حریق چیست؟

درصورت آماده بودن ماده سوختنی در کنار اکسیژن و درجه حرارت بالا، امکان وقوع حریق وجود خواهد داشت. همچنین اگر هرکدام از رئوس این مثلث که به مثلث حریق معروف است، حذف شوند، آتش مهار شده و دیگر ادامه نخواهد یافت.

شکل ۰۱

انواع حریق:

براساس مدت زمان رسیدن درجه حرارت محیط به درجه حرارت نهایی ( حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد) می‌توان انواع حریق را دسته‌بندی نمود. شکل زیر نمودار استاندارد جهانی Iso مربوط به سرعت افزایش درجه حرارت در زمان حریق را نشان می‌دهد.

• حریق هیدروکربنی: بواسطه مشتعل‌شدن سوخت‌هایی مانند گازوئیل، بنزین یا گاز، معمولاً در مراکزی مانند پالایشگاه‌ها، صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و انبارهای سوخت اتفاق می‌افتد.
• حریق سلولزی: وقتی ماده سوختنی، مصالح و مواد سلولزیک باشد، دیگر سرعت افزایش درجه حرارت همانند مواد مشتعل‌شونده بند ۱ نخواهد بود. ازجمله محل‌هایی که امکان وقوع این نوع حریق وجود دارد عبارتند از: ساختمان‌های مسکونی، تجاری، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و…

شکل ۰۲

مقایسه حریق هیدروکربنی (قرمز) و سلولزی (آبی) براساس افزایش درجه حرارت نسبت به زمان

شکل ۰۳

روش‌های مقابله با حریق و مشتقات آن:

به صورت کلی راه‌های محافظت و مقابله در مقابل حریق به دو دسته ذیل تقسیم می‌شوند که به منظور بهره‌وری مناسب، می‌بایست در توازن مشخصی از یکدیگر قرار گیرند و هرکدام بدون دیگری ناقص خواهد بود.

• روش‌های فعال(Active)

در این متد از سیستم‌های برقی و مکانیکی که در هنگام حریق فعال شده و با ردیابی و یا اطفاء حریق، مانند سیستم‌های هشداردهنده، کپسول‌های آتش‌نشانی، خطوط و نازل‌های اسپرینکلر یا دمپرهای مکانیکی و … از انتشار حریق جلوگیری می‌کنند، استفاده می‌شود.

• روش‌های غیرفعال (Passive)

در این روش استفاده از مصالحی توصیه می‌شود که توانایی جذب انرژی حریق را داشته و درزمان وقوع آتش‌سوزی در برابر انتشار شعله، حرارت، دود و گازهای سمی در یک بازه زمانی معین مقاومت می‌کنند. (مواد نسوز و مواد آتش‌بند).

ازجمله این تدابیر عبارتند ا:

الف) محافظت سازه‌ای براساس طراحی و انتخاب مصالح المان سازه‌ای
جحچ
ب) محافظت پوششی روی انواع المان‌های سازه

ج) تقسیم‌بندی فضاها در پروژه جهت مقابله با انتشار حریق

شکل ۰۴

تقسیم‌بندی افقی و عمودی فضاها برای جلوگیری از انتشار حریق

چرا سیستم‌های آتش‌بند؟ (Firestop)

باتوجه به اینکه حدود ۷۰ درصد از تلفات جانی رخداد حریق در اثر انتشار دود و گازهای سمی، در تراز طبقات ساختمان، ازطریق انواع بازشوها و درزها یا انتقال عمودی آتش و مشتقات آن، ازطریق بازشوهای میان طبقات مانند: داکت‌های تاسیساتی، آسانسور و فضاهای دیگر به صورت خفگی و یا مسمومیت اتفاق افتاده است، ضرورت جداسازی فضاها به صورت عمودی و افقی بسیار ضروری است. لذا امروزه تکنولوژی محبوس‌کردن حریق، دود و گازهای سمی با عنوان Firestop System، ازطریق بستن منافذ بین فضاها و همچنین آتش‌بند و دودبندکردن داکت‌ها و رایزرها به‌عنوان یک راهکار موثر و کارا می‌تواند در جهت حفاظت و جلوگیری از صدمات و خسارات بی‌شمار جانی و مالی حریق، همراه دیگر سیستم‌های Active و Passive  مورد استفاده قرار گیرد.

در این راستا شرکت مادوی (نماینده انحصاری شرکت هیلتی در ایران) در تلاش است با ایجاد بستری علمی و با همکاری جامعه مهندسی، تاکید دوباره‌ای بر اهمیت بحث حفاظت در برابر حریق و مشتقات آن در امر ساخت‌وساز داشته و اطلاعات و تجربیات بین‌المللی خود را با بدنه مهندسی کشور در جهت حفظ جان انسان‌ها به اشتراک گذارد.