سیستم اعلام حریق:فصل دوم

در شماره قبل به معرفی لغات مورداستفاده در سیستم‌های اعلام حریق پرداخته شد. در ادامه انواع سیستم‌های اعلام حریق معرفی می‌شوند:

عدم حضور انسان در محل مورد ریسک در ساعات مختلف شبانه‌روز و یا ایام گوناگون سال، ماه و یا هفته باعث از بین رفتن ریسک بروز حریق در محل نمی‌شود. این درحالی ا‌ست که حتی درصورت حضور افراد و مشاهده خطر، می‌باید تجهیزات لازم جهت اطلاع‌رسانی به سایر افراد و یا تجهیزات و یا بخش‌ها وجود داشته باشد، اینگونه می‌توان به ضرورت استفاده از سیستم اعلام حریق پی برد و اهمیت خاص آن را درک نمود.

تنوع این سیستم‌ها بسیار زیاد است، لذا ضمن معرفی مختصر انواع گوناگون سیستم، نسبت به مقایسه آنها و انتخاب سیستم مناسب با مقتضیات محل موردنظر اقدام خواهد شد. اصولا کارآیی این بخش مستقل از هزینه اختصاص داده شده به آن‌، ارتباط مستقیم با نحوه انتخاب تجهیزات‌، چگونگی طراحی سیستم‌ها و کلیات نصب و راه‌اندازی آن دارد‌. اعلام حریق الکترونیکی یک سیستم است‌. لذا اولین نکته در طرح حاضر نگرش سیستمی به این تجهیزات خواهد بود‌. درصورت نگرش انتزاعی به تجهیزات، نمی‌توان به راه‌حل‌های موثر دسترسی پیدا کرد و توقع کارکرد مناسب و متناسب با هزینه‌های صورت‌گرفته را داشت‌.

هر بخش از تجهیزات در بناها یک سیستم محسوب می‌شوند، و کلیه ابنیه در یک چارچوب جغرافیای مکانی نیز یک سیستم بزرگ محسوب خواهد شد‌. نهایتاً کلیه اماکن تشکیل‌دهنده یک سیستم گسترده می‌باشد که می‌توان در سطح کشور و حتی خارج از آن توزیع شده باشد‌. با این روش می‌توان انرژی مصرفی، آموزش‌، اثربخشی و نهایتاً میزان ریسک را بهینه نمود‌. این درحالی است که نگرش انتزاعی باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش کارآیی سیستم در دید کلان می‌گردد‌.

ضمناً درهم‌کنش این تجهیزات با سایر عوامل مرتبط، جهت کاهش ریسک حریق و یا افزایش ایمنی محیط از موضوعات دیگر این بخش و اجزاء اصلی سیستم فوق می‌باشند. اعلام وضعیت حریق تنها یکی از ویژگی‌های یک سیستم اعلام حریق خوب می‌باشد‌. ویژگی مهم دیگر آن کنترل و فرمان تجهیزات مرتبط به گونه‌ای است که ریسک جان و مال موجود در محیط کاهش یافته و ایمنی محیط را در شرایط اضطراری افزایش دهد‌. کاهش میزان خطا‌، افزایش اثربخشی‌، خبررسانی به‌موقع و کنترل دقیق ازجمله ویژگی‌های اساسی یک سیستم اعلام‌ حریق مناسب می‌باشد‌.
[auth]
خوشبختانه امروزه این سیستم‌ها در بازار قابل‌تهیه می‌باشد‌. شناخت محیط پیرامونی و انطباق سیستم با کلیه عوامل محیطی ازقبیل: آلودگی هوا‌، فشار و … می‌تواند نرمش‌پذیری خاصی را به سیستم بدهد که آن نیز به نوبه خود، باعث کاهش میزان آلارم خطا در سیستم می‌شود‌.

شایان ذکر است محاسبات کلی و استدلال‌های ارائه‌شده در این فصل براساس استانداردهای معتبر جهانی از قبیل NFPA72 با نگرش اقتضائی صورت گرفته است‌، حتی دراین زمینه اشاره‌ای خواهیم داشت به سایر استانداردها و مقایسه بین دو یا چند مورد از آنها‌. علت انتخاب این استاندارد تکامل و انطباق آن با شرایط اقلیمی متفاوت است‌، بدیهی است استانداردهای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که از نظر مناطق و یا بخش‌های مختلف جهان قابل‌پذیرش است. نوع پیام‌رسانی‌، محاسبات مربوطه و سیستم مناسب‌، بخش دیگری از این فصل می‌باشد تا بتوان در مواقع اضطراری، افراد موجود در محل را از خطر آگاه نمود‌. لذا به جز موارد حریق می‌توان از سیستم اعلام‌حریق در شرایط زلزله‌، جنگ و مواردی از این دست نیز استفاده نمود.

نهایتاً براساس استانداردها و شرایط طراحی که در کلیات مطرح خواهد شد، طرح شماتیک مربوطه به عنوان یک مدل در ساده‌ترین شکل ممکن ارائه شده است تا بتواند چراغ راه طراحان و مجریان سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق باشد‌. شایان ذکر است طرح شماتیک در پایان فصل و به منظور انطباق سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق داده خواهد شد و امکان ارائه مستقل این طرح وجود ندارد‌. حتی در این زمینه می‌توان به چند نمونه از طراحی‌های اقتضایی صورت‌گرفته نیز اشاره نمود‌.

سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک نیز دارای مشخصاتی معادل می‌باشند که درمواقع عدم حضور افراد می‌توانند به وظیفه خود عمل نمایند‌. همچنین خطوط اصلی انتخاب سیستم‌های اطفاء حریق دستی نیز در طرح حاضر آورده شده است. در بخش سیستم‌های اطفاء اتوماتیک که عمدتاً در مراکز حساس مورد استفاده قرار خواهد گرفت‌، می‌توان انتظار داشت تا بدون دخالت انسان کلیه خطرات حریق در محیط را برطرف نمود‌. حتی این سیستم‌ها می‌توانند در زمینه خودروها نیز مورد استفاده قرار گیرند‌. لذا در بخش تعریف سیستم‌های موردنیاز اطفاء حریق و موارد مربوط به آنها بصورت اخص به این موضوع پرداخته شده است‌.

 

انواع تکنولوژی و کاربرد آن

ابتدا به تعریف مختصر سیستم‌های اعلام‌حریق خواهیم پرداخت و بدیهی است این تعریف کمک موثری در انتخاب چگونگی سیستم موردنظر بصورت اقتضایی خواهد کرد‌. مستقل از نوع سیستم اعلام‌حریق مورد استفاده‌، این سیستم می‌باید دارای ویژگی‌های ذیل باشد‌:

• قابلیت اعلام حریق بصورت دستی
• قابلیت اعلام حریق بصورت اتوماتیک
• قابلیت فعال‌نمودن سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک‌ (‌در صورت وجود)
• اعلام وضعیت اضطراری پیش از فعال‌شدن سیستم‌های اطفاء حریق
• فعال‌ساختن سیستم‌های ایمنی مرتبط با حریق‌
• از کار انداختن سیستم‌های گسترش‌دهنده حریق
• برقراری ارتباط با سیستم‌های هشداردهنده و سیستم‌های آلارم و انواع دیگر خروجی‌ها در ابنیه مورد بحث
• قابلیت اعلام خطر به نگهبان ناظر بر سیستم اعلام‌ حریق و یا مراکز آتش‌نشانی جهت انجام عملیات مناسب براساس شرایط‌
• اطلاع‌رسانی جهت افراد داخل و یا خارج از ابنیه‌

دو دسته از تکنولوژی‌های مورداستفاده در سیستم‌ها‌ی اعلام ‌حریق عبارتند از: سیستم‌های اعلام حریق مرسوم و سیستم‌های اعلام حریق آنالوگ‌. این در حالی است که می‌توان هر یک از این بخش‌ها را نیز به دسته‌های مختلف تقسیم نمود که در حوصله این مجال نمی‌باشد‌. در کلیه گزینه‌های موجود‌، فلسفه سیستم مشابه بوده و تنها برخی کاربری‌های آنها مورد تفاوت است. در این بخش به تعریف تخصصی و کاربری آنها می‌پردازیم‌.

 

۱- سیستم‌های مرسوم (conventional)

سیستم‌های مرسوم عبارت است از سیستم‌هایی که ورودی‌های آن تنها دارای ناحیه‌ (زون)‌ بوده و آدرس هر یک از عناصر در آن قابل‌تشخیص نمی‌باشد‌.

این سیستم نیز مانند هر سیستم دیگری دارای سیستم مرکزی‌، ورودی‌ها و خروجی‌های مربوط به خود می‌باشد که از طریق شبکه کابلاژ مربوط به سیستم اعلام حریق به سیستم مرکزی متصل خواهند بود. اصطلاح زون‌ (‌ناحیه‌) در این سیستم‌ها علاوه بر تعریف آن در استاندارد، بعنوان ناحیه دارای مشخصات واحد حریق می‌باشد‌ (‌مانند گسترش و یا سرایت حریق و یا مواد سوختنی‌)‌ و به معنای محدودیت کابلاژ برای دسته‌ای از المان‌هاست ‌(‌اعم از ورودی و یا خروجی) که به‌عنوان یک آدرس مشخص غیرقابل‌تفکیک‌، شناسایی خواهند شد‌. در این سیستم‌ها نیز استانداردهای لازم رعایت شده است و حتی می‌توان در برخی از نصب‌های کوچک، آن را یکی از مناسب‌ترین راه‌حل‌ها در نظر گرفت. اجزاء اصلی سیستم در این روش عبارت است از ورودی‌ها‌، خروجی‌ها‌، پردازشگر و منابع تغذیه‌.

هر یک از این بخش‌ها نیز به نوبه خود می‌توانند از انواع مختلف و مناسب با محل نصب انتخاب شوند. بسته به شرکت سازنده‌، تعداد عناصر قابل‌اتصال در هر زون از این سیستم دارای محدودیت می‌باشد که نمی‌تواند از ۳۰ قطعه برای ورودی‌ها و یا خروجی‌ها بیشتر باشد. ‌(‌بسته به مشخصات الکتریکی شبکه‌، محدودیت‌های دیگری نیز به سیستم تحمیل خواهد شد‌)‌. این در حالی است که عموماً محدودیت فضا در هر زون، امکان اتصال این تعداد عنصر در یک زون سخت‌افزاری را به طراح سیستم نمی‌دهد.

مجموعاً این سیستم‌ها دارای ویژگی‌های اساسی ذیل می‌باشند که عبارتند از‌:

• تعریف هر دسته از المان‌های ورودی بصورت یک زون مستقل‌
• دارابودن ساختار منطقی منطبق با ساختار فیزیکی‌ (ساختار فیزیکی همان سیستم بدنه شبکه اعلام حریق می‌باشد‌.)
• محدود‌یت در تعریف ارتباط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم‌
• محدودیت ساختار خروجی‌های سیستم در تطابق کامل بین ساختار منطقی و ساختار فیزیکی تجهیزات خروجی‌
• عدم امکان تفکیک آلارم مقدماتی از آلارم تخلیه در سیستم‌
• امکان دریافت وضعیت سیستم تنها از طریق سیستم‌های تکرارکننده‌ (Repeater)‌
• فقدان قابلیت برنامه‌ریزی و تنظیم زمانی در پاسخ سیستم‌
• محدودیت در استفاده از یک سیستم مرکزی بعلت عدم اماکن اتصال بصورت شبکه‌
• مصرف جریان بالا در شبکه اعلام حریق‌
• ضرورت انجام کابلاژ مستقل برای هر زون در سیستم اعلام حریق‌
• ضرورت استفاده از سیستم‌های تکرارکننده و یا استقرار نیروهای آموزش‌دیده شبانه‌روزی در محل نصب سیستم اعلام حریق ‌(‌سیستم مرکزی)‌
• ضرورت استفاده از عناصر کمکی مانند: نمایشگرهای راه دور‌ (remote LED)‌ جهت مشخص‌نمودن محل دقیق حریق در سایت به ویژه در محل‌های خارج از رویت مانند: زیر سقف‌های‌کاذب‌
• ضرورت مراجعه فیزیکی به ناحیه بروز آلارم جهت تشخیص محل دقیق بروز حریق
• ضرورت بازگشت به محل سیستم مرکزی جهت فعال‌ساختن مجدد سیستم هشداردهنده‌

نکته: براساس استاندارد، درصورت بروز آلارم حریق و پیش از آشکارشدن میزان جدی‌بودن حریق‌، نیروهای مربوطه می‌باید نسبت به غیرفعال‌نمودن آلارم اقدام نموده و سپس نسبت به تعیین میزان جدیت ریسک در محل بروز حریق اقدام نمایند. نهایتاً به محل مراجعه و سیستم مرکزی را در وضعیت حریق قرار دهند‌.

• عدم اماکن تغییر حساسیت عناصر ورودی متصل به سیستم اعلام حریق از طریق سیستم مرکزی براساس شرایط اقتضایی موجود در سایت‌

استثناء‌: درصورت استفاده از سیستم‌های ویژه و برای استفاده و اتصال سیستم‌های اطفاء اتوماتیک‌، می‌توان بروز وضعیت آلارم تخلیه را منوط به تأیید اتوماتیک یکی دیگر از زون‌های موجود نمود‌. در این حالت نیز مراجعه به محل بروز آلارم و تشخیص وضعیت حریق ضروری‌ست، مگر در مواردی که امکان این امر وجود ندارد.

• در اماکن خاص از قبیل زیر سقف‌های کاذب می‌بایست به ازای هر المان ورودی، یک سیستم نشانگر راه دور نصب نمود تا بتوان در محل‌هایی که امکان رویت محل وجود ندارد‌، شناسایی محل وقوع حریق انجام پذیرد.
• اتصال زون‌ها بصورت ستاره، در مقابل اتصال بصورت حلقه بوده در نتیجه ایمنی شبکه اعلام حریق کاهش می‌یابد.
• عدم امکان تنظیم میزان حساسیت دتکتورهای متصل به سیستم مرکزی براساس شرایط محیطی از قبیل آلودگی هوا
• عدم امکان تنظیم حساسیت بر اساس شرایط روز و شب‌
• ضرورت بازنگری و سرویس اداری به علت فقدان سیستم تشخیص و نمایش خرابی در اجزاء سیستم و یا نیاز به سرویس آن‌ها‌

[/auth]