عملیات نجات و امداد در سوانح جاده‌ای
- شناسه خبر: 20097
- تاریخ و زمان ارسال: 5 آذر 1396 ساعت 10:00
مهندس مصطفی کاظمی طالخونچه
کارشناس آتش‌نشانی- مدیر عامل شرکت امداد نجات فر آتش پاد
Kazemimostafa2012@Gmail.Com
عملیات نجات و امداد در سوانح جاده‌ای به مجموع فرآیندهای فنی گفته می‌شود که با بکارگیری وسایل مدرن، شخص یا اشخاصی را که در اثر تصادف در خودروهای موتوری گرفتار شده‌اند، رها گردند که این رهاسازی، توسط وسایل سنتی نجات یا غیر ممکن است و یا توصیه نمی‌شود.
یک روش دسترسی ظریف و دقیق نیاز است تا حداقل صدمه به قربانی در حال رهاسازی وارد گردد. این عملیات معمولاً با بکارگیری روش‌هایی از جمله (ثابت کردن، مسدود کردن، بستن) و سپس بکارگیری ابزارهای هیدرولیک که معروف به فک‌های نجات می‌باشند، میسر می‌گردد. روش‌ها و قواعد استاندارد در این ضمیمه را می‌توان در استانداردهایNFPA 1006 , 1936 , 1670 جستجو کرد.
روش‌های عملیات: فرایند رهاسازی شامل ۶ مرحله اصلی است اما این شش مرحله محدودکننده مراحل دیگر نمی‌گردد.
ایمن‌سازی جاده شامل مراقبت و محافظت از صحنه تصادف. بطوریکه از خطر ایجاد تصادفات ثانویه جلوگیری بعمل آید و محافظت خودروهای تصادفی از حریق نیز انجام پذیرد.
به این جهت صحنه تصادف به فواصل مشخص باید با روش‌های مختلف علامت‌گذاری و ایمن شود. این موارد شامل موضوعات زیر هستند:
تعبیه کله قندی‌ها (برجک‌های فسفری چراغ‌دار)، چراغ‌های چشمک‌زن، روشن‌کردن آتش (اگر نشتی بخارات قابل‌اشتعال و یا مواد قابل احتراق وجود دارد، توصیه نمی‌شود)، اطفاء حریق خودروهای صحنه تصادف، جداسازی باطری خودرو تصادف کرده یا جدا نمودن سر باطری آنها، بستن شیر اصلی مخازن گاز، محدودکردن حوزه نشت مایعات خطرساز خودرو با ایجاد خاکریز در اطراف محل، ریختن مواد جاذب (پودر) در محل نشت مواد سوختنی (بنزین، گازوئیل و …)، کنترل بخارات مواد، کنترل کلید ترمینال‌های تولید جرقه و حرارت در آن محوطه و آماده‌سازی کپسول خاموش‌کننده، کشیدن و آماده‌سازی شیلنگ آب آتش‌نشانی نزدیک صحنه حادثه.
ارزیابی و تریاژ (اولویت بندی) مصدومین و شروع درمان‌ها و مراقبت‌های اولیه برای آنها توسط پرسنل کار آزموده تیم نجات و امداد.
شروع به ایمن‌سازی خودرو با روش‌های معمول جهت جلوگیری از حرکات غیر‌منتظره آن شامل سقوط یا واژگون شدن، لغزیدن، حرکت کردن و یا غلطیدن که در صورت ایجاد هرگونه این حرکات در خودرو می‌تواند صدمات و آسیب‌های بیشتری به قربانیان وارد کند و یا عملیات نجات را پیچیده‌تر کند.
باز نمودن و شروع به تغییر‌شکل‌دادن ساختار ماشین در صورت لزوم، مثلاً برداشتن شیشه‌ها، پنجره‌ها و درب‌ها به طوریکه نفرات نجاتگر بتوانند شروع به رهاسازی یا خدمات درمانی اولیه نمایند و فشارهایی که به قربانی اعمال می‌شود کم و یا حذف گردد.
برداشتن قسمت‌هایی از خودرو که می‌تواند معمولاً شامل: جداسازی و بریدن درب‌ها، سقف و غیره … باشد. این امکان را فراهم می‌کند که دسترسی و خارج کردن ایمن قربانی به سهولت صورت گیرد، بویژه اگر فشار بر روی محورهای حیاتی بدن مصدوم از جمله سر، ستون فقرات و گردن باشد.
تثبیت (آتل بندی)، جابجایی و خارج کردن مصدوم از خودرو و صحنه حادثه.
در کمتر حوادث پیچیده و هولناک، رهاسازی مصدومین بدون نیاز به عملیات برش‌دادن و جداسازی قسمت‌های مختلف خودرو ممکن خواهد بود، بطوریکه بتوان قربانی‌ها را از درهای اطراف و یا پنجره‌ها و یا دیگر قسمت‌های خودرو خارج نمود.
به محض اینکه امکان ورود به کابین اتومبیل فراهم شد، قبل از شروع عملیات مکانیکی، یک فرد آموزش دیده (خدمات درمانی– پزشکی) کمک‌های اولیه و ارزیابی از وضعیت بیمار، جلوگیری از خونریزی، قرار دادن محافظ گردن برای بیمار (عملیات رهاسازی به احتمال زیاد نوسانات زیادی به همراه دارد) را انجام دهد.
تأمین اکسیژن ازکمک‌های اولیه می‌باشد. و بر طبق قوانین NFPA به شماره‌های ۱۰۰۶ و ۱۶۷۰ کلیه نجاتگرها باید آموزش‌های کمک‌های اولیه درمانی را برای هر عملیات فنی نجات شامل برش و یا غیره را گذرانده باشد.
پس از آنکه خودرو نقلیه مهار شد و دسترسی به قربانیان مهیا گردید، تیم درمانی شرایط اضطراری وارد عمل شده و به مراقبت‌های پزشکی پیشرفته‌تری می‌پردازند. محافظت‌های دائمی از قربانی در حین عملیات رهاسازی باید به طوری باشد که در کلیه مراحل از سیستم‌های محافظتی سخت و نرم‌افزاری دائماً استفاده گردد. تغییر شکل دادن ساختار خودرو یا برداشتن سقف آن چندین دقیقه طول می‌کشد این زمان پس از رهایی می‌تواند برای شروع خدمات پزشکی و درمانی که بصورت هوازی انجام گردد.
وقتی که مصدومیت مربوط به ایست قلبی است، دستگاه احیا قلبی را می‌توان درحین عملیات رهاسازی در وضعیتی که قربانی همچنان در خودرو قرار دارد انجام داد.
مرحله نهایی معمولاً انتقال و کشیدن مصدوم با احتیاط‌های لازم بر روی برانکارد و نگهدارنده ستون فقرات است. یک برانکارد اسپیلیت ( SPLITT) به ثابت نمودن ستون فقرات مصدوم در حین عملیات کمک خواهد کرد.
عملیات نجات براساس تعاریف (NFPA) باید توسط نفراتی که دوره‌های امداد و نجات را بخوبی گذرانده و موفق به دریافت خدمات درمانی پزشکی شده‌اند انجام گردد و ممکن است در بعضی از تیم‌های نجات خدمات درمانی توسط اورژانسی‌های محلی بصورت خود کفا انجام گردد.
در شهرهای بزرگ، اداره آتش‌نشانی که دارای تکنسین‌های پزشکی می‌باشند، در شرایط اضطراری، اداره آتش‌نشانی می‌تواند عملیات نجات و امداد را مستقلاً انجام دهد. در بعضی از شهرها به پلیس‌ها آموزش‌های پزشکی لازم داده می‌شود و جهت کمک در عملیاتهای پزشکی و کمک‌های اولیه حتی از افراد متخصص داوطلب نیزکمک گرفته می‌شود. در بعضی مناطق عملیات نجات و رهاسازی فقط توسط اکیپ و اداره‌ای که بدین منظور تأسیس شده است، انجام می‌گردد و دیگر اداره‌ها از جمله پلیس، آتش‌نشانی، پزشکی با این اداره همکاری می‌نمایند.
عملیات نجات و رها سازی شامل ارزیابی مصدومین خدمات درمانی و خارج کردن و جابجا نمودن مصدومین از خودرو می‌باشد. بعضی از ادارات فقط باحداقل ابزارهایی که در اختیار دارند که شامل فک‌های حیات و دیگر تجهیزات نجات هستند، فقط قادر به جداسازی درب‌های اتومبیل می‌باشند و سپس این تجهیزات مسیر را برای خدمات درمانی به مصدومین تا رسیدن تیم تخصصی مهیا کرده و این امکان را فراهم می‌نمایند که عملیات نجات تخصصی‌تر که شامل تیمی از نفرات و تجهیزات بیشتری برخوردار می‌باشند پس از رسیدن آنها سریعاً شروع گردد.
این پیشنهاد وجود دارد که این گروه علاوه برتجهیزات رهاسازی و تجهیزات پزشکی که شامل کپسول اکسیژن، انواع برانکارد و آتل‌های تثبیت کننده را باید به همراه داشته باشند.
رهاسازی یک فرایند کاملی است که شامل محافظت از حریق، منابع تغذیه و جداسازی، تثبیت‌سازی‌های خودرو، تثبیت‌سازی مصدومین و خدمات درمانی به آنها جدا سازی خودرو از قربانیان، خارج نمودن و انتقال مصدومین به آمبولانس می‌باشد و عملیات رهایی و نجات فقط شامل جداسازی و درآوردن درب‌ها نمی‌باشد.
خطرات مضاعف با تکنولوژی‌های جدید:
سیستم‌های فعال خودروها همچون کیسه هوا (Air Bag )، اگرغیر فعال یا محافظت نشود عملیات رهاسازی و برش بدنه خودرو تصادف دیده را پیچیده‌تر خواهد کرد (بعنوان مثال خودروی که از جلو یا پشت ضربه خورده است و عملیات رهایی ممکن است آنها را غیر فعال کرده باشد).
این عوامل می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های بیشتری به قربانی حادثه و یا به نجاتگر شود. کیسه‌های هوا می‌تواند در هر مکانی بعد از اینکه باطری از خودرو جدا می‌شود فعال گردند و این یکی از علت‌هایی است که نجاتگر پس از جداسازی باطری برای سپری شدن این زمان عملیات برش را تعویق می‌اندازد.
تکنولوژی ترکیبی بکار گرفته شده در خودروهای جدید شامل باطری‌های ولتاژ بالا اضافی است که عملیات امداد و نجات را پیچیده می‌کند و یا اینکه باطری‌ها را در محلی غیر معمول در اتومبیل جاسازی می‌کنند و پیدا نمودن آن برای تیم نجات مشکل خواهد بود که این عوامل می‌تواند سر‌نشینان و نجاتگر را در معرض خطرات قرار دهد و یا آتش‌سوزی و یا پاشش اسید اگر بدرستی محل آن تشخیص داده نشود قرار دهد که بعضی‌ها معتقدند همگی اینها مربوطه به طبیعت حقیقی خطرات عملیات نجات و امداد است.
بعضی از خودروها دارای مخزن‌های گاز (LPG و (CNG و هیدروژن می‌باشند. در بعضی از آنها که طراحی اولیه‌شان براساس این نوع سیلندرها نبوده است و خطرات خطوطی از این مخزن که از زیر اتومبیل تا موتور هدایت شده است وجود دارد. که محافظت این خطوط با فشار بالای گاز و عبور این خطوط از مسیرهای محافظت شده افزایش یابد و در سیستم‌های مدرن بکار گرفته شود. در جایگاه تانک سوخت بعضی خودروها یک شیر قطع‌کن برقی (Solnoid Valve) پیش‌بینی شده است که در صورت پارگی خطوط منتهی به مخزن سریعاً عمل کرده و مسیرها را مسدود می‌نماید.
تعدادی از خودرو‌سازان از ورق استیل با استحکام خیلی بالا (U V S S) استفاده می‌کنند تا در رده‌بندی خودرو سازانی موفق به دریافت ستاره پنج این دسته‌بندی می‌شوند که اینگونه خودروها با توجه به آلیاژ بکار گرفته در آنها به این منظور در مقابل ضربات و تصادفات خیلی مقاوم می‌باشند و به همین علت در حین عملیات‌هایی همچون برش، باز کردن و … با ابزارهای استاندارد موجود مشکلات مربوط به خود را بوجود می‌آورند.
مراحل امداد و نجات جاده
- آمادگی برای عملیات (قبل از حادثه)
– گروه نجات
– وسایل نقلیه نجات
– انتخاب صحیح وسائل نقلیه نجات
– تجهیزات انفرادی و تامین انرژی نجاتگران
– تجهیزات نجات، منابع انرژی و وسایل لازم در مدیریت عملیات در رویارویی با حوادثی که ناشی از مواد خطرساز (HAZARD) می‌باشند.
– تجهیزات لازم برای اعلام خطر و هشدار در حوادث جاده‌ای
– ابزار لازم برای دست‌یابی به مصدومین که در خودرو به نحوی گیر افتاده‌اند.
– وسایل و تجهیزاتی که برای تثبیت وسائل نقلیه‌ای که از جاده خارج شده‌اند، لازم است.
- چگونگی رویارویی با محل سانحه
– بدست‌آوردن اطلاعات لازم درباره حوادث و تصادفات وسائل نقلیه
– چگونگی حرکت و رسیدن به موقع به محل تصادف
– درک و آموختن قوانین و اصول
– وظیفه راننده در عملیات
– برنامه‌ریزی در مورد مسیرهای جایگزین
– پارک‌کردن وسائل نقلیه در محل حادثه
– چگونگی محصورکردن منطقه خطر سوانح جاده‌ای
– چگونگی پارک‌کردن خودروهای تیم نجات در محل حادثه
۳. ارزیابی موقعیت
– ارزیابی روی صحنه تصادف
– ارزیابی و تعیین شدت حادثه و مصدومیت‌های احتمالی و بالقوه
– مشخص‌کردن اولویت‌ها در تثبیت منطقه و فعالیت برای دسترسی به مصدومین
– اطمینان یافتن از تعداد مصدومین (ازقلم نیافتادن آنها)
- دست‌یابی به منطقه
– پائین‌رفتن از تپه یا دره با طناب‌های نجات
– بستن کارگاه‌های نجات (فضاهای معلق)
– تنها راه دست‌یابی استفاده از هلیکوپتر
- مدیریت صحنه بروز تصادف و مواد خطر ساز
– کارکردن روی وسائل نقلیه فعال (روشن )
– کنترل ترافیک وسائل نقلیه
– کنترل تماشاچی ها و عابرین در تصادفات جاده ای و خیابانی
– چگونگی برخورد در تصادف با تیرهای برق رسانی که شکسته وسیمهای آن سالم هستند
– چگونگی برخورد با وسیله نقلیه ای که آتش گرفته
– روشن کردن محل کار(منطقه عملیات)
– کارکردن روی وسائل نقلیه حادثه دیده که در موقعیت ناپایدار قرار دارد .
– تثبیت و پایدار کردن وسیله نقلیه روی چرخهایش
– تثبیت و پایدار کردن وسیله نقلیه به پهلوافتاده
– تثبیت و پایدار کردن وسیله نقلیه به سقف افتاده
– قطع سیستم برقی وسائل نقلیه
– چیدن استوانه های مخصوص هدایت کننده در کنار جاده (مشعلهای خطر یا دوک)
– مهارکردن کیسه های هوا (ایر بگها)
- دست یابی به افرادیکه به دام افتاده اند
– دسترسی به مصدوم از طریق بازکردن درب ها
– بازکردن یا شکستن قفل
– درآوردن و یا شکستن شیشه ها ی کوچک
– کنترل خطرات شکستن شیشه ها بصورت یکباره یا بدون دقت
– درآوردن یا شکستن شیشه جلو و عقب اتومبیل
– چگونگی ورود از شیشه های جانبی و عقب اتومبیل
– آسان سازی وایمن سازی ورود به خودرو ازراه پنجره های بازشده یاشکسته شده
– ورود به خودرو از طریق بدنه وسیله نقلیه
– ورود به اتومبیل ازطریق سقف آن
– استفاده ازتجهیزات نجات نیمه سنگین
- مراقبت از مصدومینی که حیات آنها در معرض خطر است
– کاربرد آتل گردنی(کولار )
– سلسله مراتب فوریتی تریاژ
– اقداماتی که در مواقع بروز صدمات نخاعی اعمال میکنیم
- آزاد سازی مصدوم
– محافظت از مصدومین گیرافتاده در حین عملیات آزاد سازی
– ایجاد فضای کار و برقراری راههای خروجی
– آزاد کردن و بازکردن کمربندهای ایمنی
– حرکت دادن صندلی به عقب
– برداشتن ستون ,شاسی کناره ها , میل فرمان و…
– جابجا کردن میله فرمان از خارج وسیله نقلیه
– بیرون راندن قسمت جلوی اتاق (داشبرد)
– آزاد کردن پای راننده ای که در پدال گیرافتاده است.
- تثبیت و فیکس کردن مصدوم برای جابجایی و انتقال
– بی حرکت کردن و تثبیت مصدومی که صدمات ستون فقرات و گردن دارد
– استفاده از یک تخته کوتاه ستون فقرات (شورت برد)
– استفاده از یک برد یا تخته بلند و فیکس کردن مصدوم (لانگبگ برد)
- خارج کردن مصدوم ازخودرو
– نحوه خارج کردن مصدوم
– حمایت و دورکردن خطراز مصدوم
- انتقال مصدومین به آمبولانس
– انتقال مجروح و بالا آوردن از یک تپه با شیب متوسط
– استفاده از مردم و افراد سالم برای انتقال مصدومین
– ورود برانکار مصدوم با سر به دا خل آمبولانس
– مواردی که انتقال توسط بالگرد را لازم می سازد.
– نقش شما به عنوان یک نجاتگر در یک عملیات نجات فوریتی با هلیکوپتر چیست ؟
- پایان دادن به عملیات نجات
– ادامه فعالیت های لازم در صحنه حادثه
– جمع آوری ، تنظیف و بسته بندی تجهیزات
– احضار پرسنل، تکمیل گزارش و بازگشت به پایگاه های نجات و آمادگی برای عملیات بعدی
اصول جستجو و نجات
(SAR)SEARCH AND RESCUE
کلیه اقداماتی که توسط یک نجاتگر در محل حادثه به منظور نجات و امدادرسانی به افرادی که در مخاطره افتاده و جهت تسکین آلام کسانی که نا امیدانه نیاز به کمک دارند ، جستجو و نجات می نامند.
مراحل جستجو و نجات
LLOCATEتعیین موقعیت
اجزا متشکله یک عملیات کامل
( جستجو نجات )مباحث تئوری عملیاتهای SAR۱- آموزش۲- توانایی جسمانی۳- صلاحیت۴- تجهیزات۵- تحمل فشارهای روحی و روانی۶- شناخت افراد گروه واگذارکردن مسوولیت به آنها بر حسب نوع توان جسمانی و کارآیی و دانش فنی هر فرد توانایی و کارآیی کلی یک تیم عملیاتی SAR۱- معنا شناسی۲- تکنیک جستجو و نجات۳- ارتباطات رادیویی۴- عکس برداری۵- کمک های اولیه و پزشکی۶- مصاحبه۷- عملیات زمستانی۸- آموزش در مورد بلایای طبیعی۹- غواصی و عملیاتهای دریایی۱۰- ارتباطات و هماهنگی گروههای امدادرسانی محلی۱۱- گفتار واضح ( رادیویی و گزارش)۱۲- روانشناسی رفتاری۱۳- هماهنگی در ماموریت۱۴- نقشه خوانی و کار با قطب نما۱۵- آموزش کشف جرم۱۶- رد یابی۱۷- کار با پرونده ای که روی زمین قرار دارد۱۸- بهمن۱۹- نجات در زوایای تند۲۰- قابلیت بقا در شرایط سخت آمادگی لازم یک نجاتگر در عملیات SAR۱- چابکی۲- انعطاف پذیری۳- قدرت تحمل۴- قدرت بدنی تعاریف :چابکی :قابلیت انجام موفقیت آمیز کارها حتی در صورت تغییر مسیر اجرا ( سرعت عمل بالا در تغییرات احتمالی)انعطاف پذیری : قابلیت و توانایی حرکت در تمامی جهات همراه با استیل خوب بدنی و قدرت کافیتحمل : قابلیت انجام کارهای شاخص با ناراحتی و فشار فیزیکیقدرت بدنی : توانایی بدنی بالا برای نجاتگر در انجام امور محولیک نجاتگر ( امدادگر ) ایده آل جستجو نجات باید بداند که:از استفاده دو واژه من و خطا بپرهیزد بدین معنی که:۱- به جای کلمه من از کلمه ما استفاده کند چون کار عملیاتی به صورت گروهی انجام می شود.۲- در واقع، خطاها اغلب پرورده یک فرآیند طولانی در زمان آموزش SAR است و خطا در افراد نجاتگر نباید همراه با احساس سرخوردگی باشد زیرا:باعث رفتار غیر منطقی و گوشه گیری و تصمیمات عجولانه در افراد نجاتگر می شود.پس به طور کلی( خطا به همراه احساس سرخوردگی هیچ جایگاهی در عملیات SAR ندارد)یک امدادگر ماهر باید در موارد زیر، دانش و تبحر کافی داشته باشد۱- مهارت۲- تواضع۳- توانایی۴- صلاحیت۵- دانش فنی۶- اشتیاق۷- تحمل بدنی در شرایط سخت یک نجاتگر باید از موارد زیر آگاهی داشته باشد.۱- در یک تخصص خاص بی نهایت آموزش دیده باشد.۲- به محدودیت های خود اعم از جسمی و عملی شناخت کامل داشته باشد.۳- تمایل و اشتیاق به کار تحت مدیریت دست اندرکاران را داشته باشد.۴- فکر روشنی داشته باشد۵- تمایل و اشتیاق کار با دیگران را داشته باشد توجه : در غیر این صورت نجاتگر نمی تواند با یک تیم SAR کار کند.نجاتگران باید توجه داشته باشند که در عملیاتهای SAR سه مورد بر همه موارد مقدم است:- حفظ جان نجاتگر- حفظ جان دوستان شما یا دیگر نجاتگران ( در اولویت دوم)- حفظ جان زخمیها و مصدومینتوجه : بزرگترین خطری که ممکن است ما را در یک عملیات SAR تهدید کند
این است که ” ندانیم چه چیزی را نمی دانیم”
| A | ACCESS | دسترسی به سوژه |
| S | STABILIZE | تثبیت |
| T | TRANSPORT | حمل و نقل |
| چگونگی دسترسی به مصدوم و مجسم کردن صحنه حادثه در ذهن | پیش طراحی | |
| چگونگی وقوع حادثه و احتمال وقوع دیگر حوادث | آکاهی از حادثه | |
| استفاده صحیح از تجهیزات موجود و مورد نیاز احتمالی | تدبیر و برنامه ریزی | |
| هدایت نیروهای عملیاتی و تقسیم وظایف برحسب توانایی و تبحر افراد در موارد خاص | تاکتیک ها و راهبردها | |
| مرحله ایست که نه عملیات به پایان رسیده و نه نجاتگر از صحنه حادثه خارج شده است | تعلیق | |
| انتقاد صحیح از افراد نجات گر پس از اتمام عملیات به صورت عملی و منطقی برای بهبود در روند کار جستجو نجات | انتقاد |
