روش پژوهش و ابزار گردآوری داده ها در نیروهای آتش نشانی

تحقیق حاضر از نوع کاربردی به روش توصیفی همبستگی بوده و داده های آن توسط پرسشنامه و به صورت میدانی جمع آوری شده است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر را نیروهای عملیاتی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران از ۸ منطقه عملیاتی در سطح شهر به تعداد ۴۵۰۰ تشکیل دادند و نمونۀ آماری شامل ۳۵۴ نفر از پرسنل ذکر شده با استفاده از جدول مورگان انتخاب شدند.

ابزارگردآوری اطلاعات در پژوهش فوق پرسشنامه بود که شامل پرسشنامه ویژگی‌ های شخصیتی نمونه‌ ها شامل: جنس، سن، سابقه خدمت، وضعیت تاهل‌،پست سازمانی و سطح تحصیلات می‌باشد. و برای سنجش کار تیمی از پرسشنامه ۱۷ سوالی استاندارد مایکل وست(۱۹۸۲) با پایایی ۷۹/۰ و برای سنجش چابکی سازمانی از پرسشنامه ۲۹ سوالی استاندارد شریفی و ژانک(۱۹۹۹) با پایایی ۹۶/۰ استفاده گردید.

برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. در بخش آمار توصیفی به بررسی پارامترهایی همچون گرایش مرکزی(میانگین)، انحراف استاندارد، فراوانی و درصد پرداخته شد. از آزمون  آلفای کرونباخ برای بررسی همسانی درونی و ضریب پایایی پرسشنامه ها استفاده شد. سطح معنی داری برای تمامی تحلیل‌ ها ۰۵/۰=a در نظر گرفته شد و برای آزمون فرضیه‌ها از آمار استنباطی و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل معادله رگرسیون استفاده شده است.

 یافته های پژوهش

آمار توصیفی از نمونه جامعه آماری بیان نمود،(۵/۷۰%) از نمونه آماری متاهل،(۶/۲۱%) دارای مدرک دیپلم،(۵/۹۶%) افراد استخدام رسمی بودند وافراد با میانگین ۲۵/۹ سال سابقه خدمت داشتند.

جدول ۱ : بررسی آماره های میانگین و انحراف معیار مولفه های چابکی سازمانی

آمار توصیفی مربوط به میانگین و انحراف استاندارد مؤلفه های چابکی سازمانی نشان داد که بیشترین میانگین مربوط به مؤلفه انعطاف پذیری(۸۱/۳۰) و کمترین میانگین مربوط به مؤلفه سرعت(۱۸/۲۲) بود و سطح چابکی سازمان با میانگین(۷۹۷۱/۱۰۴) نشان دهنده وضعیت متوسط به بالای سازمان آتش نشانی است.

جدول ۲ : بررسی آماره های میانگین و انحراف معیار مولفه های کار تیمی

آمار توصیفی مربوط به میانگین و انحراف استاندارد مولفه‌های کارتیمی نشان داد که بیشترین میانگین مربوط به مولفه کوشش(۳۰/۱۷) و کمترین میانگین مربوط به مولفه اثر بخشی(۴۴/۱۰) بود و سطح کارتیمی با میانگین(۵۶۰۰/۹۲) نشان دهنده قوی بودن کار تیمی سازمان آتش نشانی است.

همچنین در این تحقیق با توجه به فرضیه‌ها و اهداف تعیین شده از طریق روش همبستگی، داده‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و نتایج بدست آمده نشان داد که:

بین کارتیمی با چابکی سازمانی(۰۰۱/۰=p، ۶۲۳/۰=r) و با شاخص پاسخگویی(۰۰۵/۰=p، ۳۰۲/۰=r)و با مؤلفه انعطاف پذیری(۰۰۶/۰=p، ۲۰۸/۰=r) رابطه مثبت وجود دارد.

بین مؤلفه انگیزه تیم(۰۰۱/۰=p، ۱۸۳/۰=r)و مؤلفه کوشش (۰۰۱/۰=p، ۳۷۳/۰=r)و مؤلفه استراتژی مناسب (۰۰۱/۰=p، ۰۹۶/۰=r)و مؤلفه اثربخشی(۰۰۱/۰=p، ۵۸۱/۰=r) با چابکی سازمانی رابطه مثبت وجود دارد. همچنین یافته‌های این تحقیق نشانگر آن است که مؤلفه های انگیزه، کوشش، استراتژی مناسب و اثربخشی توان پیش بینی چابکی سازمانی را دارد.

با توجه به جدول بالا مشاهده می‌شود که مولفه های انگیزه تیم در حد (۸۰۹/۰=β)، کوشش در حد(۱۱۷/۰=β)،استراتژی مناسب در حد(۰۰۴/۱=β) و اثربخشی در حد(۵۹۰/۰=β) معنی دار است.

از مفهوم جدول بالا چنین مشخص می شود که به ازای هر ۷۶۵/۹۶ واحد چابکی سازمانی، مولفه انگیزه تیم ۲۴۳/۰ واحد افزایش، مولفه کوشش ۰۴۰/۰ واحد افزایش، استراتژی مناسب ۳۷۱/۰ افزایش و مولفه اثربخشی ۲۱۸/۰ واحد کاهش می یابد و با توجه به مقدار ضریب شیب در اینجا، هر چه قدر مولفه های ذکر شده بیشتر باشد مقدار بیشتری برای شاخص چابکی سازمانی پیش بینی می شود.

بحث و نتیجه‌ گیری

هدف این پژوهش ارتباط بین کارتیمی کارکنان با چابکی سازمانی در سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران می باشد. در بیان نتایج این تحقیق می‌توان گفت که بین کارتیمی کارکنان با چابکی سازمانی رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با افزایش یا کاهش میانگین نمرات کارتیمی سبب افزایش یا کاهش میانگین نمرات چابکی سازمانی خواهد شد. دلایل این رابطه را می توان به واسطه نوع همکاری های کارکنان، ماهیت شغلی، تفاوت شخصیتی، محیطی و فرهنگی موجود در سازمان دانست و میزان آگاهی و تمایلات و گرایش های کارکنان و جو سازمانی حاکم بر جامعه متفاوت بوده و بر میزان چابکی سازمانی تأثیرگذار باشد. نتایج این پژوهش‌ با نتیجه تحقیقات خوش سیما(۱۳۸۵)، نیک پور و سنجر(۱۳۸۹)، سواری و همکاران(۲۰۱۳)، علی معایر حقیقی فرد و همکاران(۱۳۸۸)، نباتچیان و همکاران(۲۰۱۳)، نظر پور و همکاران(۲۰۱۳)، الزوبی و همکاران(۲۰۱۱)، محرابی و همکاران(۲۰۱۳)، بنی حسامی و سارانی(۲۰۱۲)، چیوتای(۲۰۰۷)،  رمضانیان و همکاران(۱۳۸۳)، پور شهایی(۱۳۸۸)، غلامرضا خوش سیما(۱۳۸۱)، سلیمی(۱۳۸۹)، ناصر پور صادق(۱۳۹۲)، میلاد آقایی(۱۳۹۳) که در تحقیقات خود به این نتایج دست یافتند مشابه است و نشان دهنده ارتباط کارتیمی با چابکی سازمانی است.

نتایج این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که بین مؤلفه های انگیزه تیم، کوشش، استراتژی مناسب و اثر بخشی کارکنان با چابکی سازمانی ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد. بر اساس این نتایج می توان گفت با افزایش یا کاهش کار تیمی احتملا میزان چابکی افزایش یا کاهش خواهد یافت. در تبیین این موضوع شاید بتوان گفت در انجام کارتیمی به دلیل ماهیت مکمل بودن فعالیت های کارکنان با یکدیگر و به طبع آن ضرورت ارتباطات متقابل، احتمالا به کارکنانی نیاز باشد که بتوانند در ایجاد ارتباط صمیمانه و منطقی با دیگران موفق باشند. انجام کارتیمی و تعامل در گروه را می توان به عنوان اهرمی برای هم افزایی توانایی های افراد دانست و به طبع آن باعث بالا بردن چابکی سازمانی گردید. نتایج این پژوهش‌ با نتیجه تحقیقات تسلیمی و همکاران(۱۳۸۹)، الفت و زنجیرچی(۱۳۸۹)، باقرزاده، بالویی و مافی مدنی(۱۳۸۹)، البرزی(۱۳۸۹)، کزازی و همکاران(۱۳۸۹)، آرامون و همکاران(۱۳۸۸)، جعفرنژاد و زارعی(۱۳۸۴)، فتحی و همکاران(۲۰۱۲)، محمدفتحیان وعاطفه شبخ(۲۰۱۱)، آمانویل(۲۰۱۳) همخوانی ندارد. بررسی بر روی تحقیقات پیشین نشان می‌دهد یکی از دلایل این عدم همخوانی، به نوع پرسشنامه های ارائه شده و نمونه‌های آماری انتخاب شده ارتباط داشت. که در بین آنها به پرستاران، معلمین، کارگران می‌توان اشاره داشت.

از یافته‌های دیگر پژوهش ارتباط مثبت و معنا دار بین کارتیمی با مؤلفه های پاسخگویی و انعطاف پذیری می باشد. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر این است که بر این اساس مولفه های چابکی سازمانی عبارتند از: انعطاف پذیری، پاسخگویی، شایستگی و سرعت به ترتیب رتبه های اول تا چهارم را در چابک سازی سازمان دارا هستند و اینکه سازمان آتش نشانی تهران چابکی مطلوبی در سه بعد سرعت ، پاسخگویی و شایستگی دارد. اما جنبه انعطاف پذیری در وضعیت متوسط می باشد که با تحقیقات نیک پور و سنجر(۱۳۸۹)، محرابی و همکاران(۲۰۱۳)، نظر پور و همکاران(۲۰۱۳)، پور شهایی(۱۳۸۸)، همخوانی دارد.

وجود تیم های کاری در سازمان در سطح فردی، به واسطه آزادی عمل کارکنان در تیم های کاری، به آن ها امکان رشد و کسب سود از طریق مدیریت بر خویشتن می بخشد. در سطح سازمانی نیز وجود تیم های کاری موجب افزایش عملکرد و بهبود فعالیت متقابل اعضاء، افزایش نوآوری، خلاقیت و انعطاف پذیری شده که این عوامل با توجه به محیط پیچیده فعلی منجر به چابکی سازمانی می شود و به طور کلی استفاده از تیم های کاری در سازمان منجر به دستیابی به اهداف سازمانی با چابکی و بازده بالاتر، کاهش مکاتبات سازمانی گردیده و به عنوان ابزاری جهت غلبه بر ضعف های سازمان دهی رسمی می باشد .

وجود ابعاد کارتیمی در سازمان، در کارکنان موجب می شود جلسات گروهی در سازمان گیرا و جذاب شود. در جلسات گروهی، مسائل مهم و اساسی سازمان مطرح و بررسی شود، کارکنان به شدت نگران دست تنها گذاشتن همکاران خود باشند، کارکنان در محیط کار به توانایی های یکدیگر اعتقاد داشته باشند. فعالیت های مجموعه مکمل یکدیگر شوند و وظایف کارکنان به هم وابسته شود. شواهد شفاهی که درحین جمع آوری پرسشنامه بدست آمد بیانگر این واقعیت است که کارکنان حتی در بیان نظرات و پیشنهادات خود با مدیران خود بواسطه پاره‌ای معذورات محدودیت داشتند، بنظر محقق بررسی و مطالعه نوع تفکر و نگرش مدیران در برخورد با کارتیمی و همچنین بررسی علت بوجود آمدن بی انگیزگی در بروز تعارضات از طرف کارکنان در تحقیقات آینده توصیه می‌شود.

تعیین ارتباط بین مولفه های کار تیمی با چابکی سازمانی نیروی انسانی در سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران

صادق رضائی^۱، معصومه بحیرائی^۲

^۱ دانشجوی دکتری مدیریت استراژیک سازمانها و رویدادهای ورزشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه ازاد واحد تهران شمال sadegh.rezaei007@gmail.com

^۲ کارشناس ارشد رفتار حرکتی دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی masibh539@gmail.com

این مقاله ادامه دارد…