شاخص استاندارد آلودگی (PSI)

نویسندگان:ماندانا یاوری^۱ ، علیرضا یاوری^۲             

۱-کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست             

۲- کارشناس ، مشاور و مدرس ایمنی و آتش نشانی 

کمیت (Pollutant Standard Index (PSI استانداردی است

که برای گزارش روزانه کیفیت هوا مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً از پنج آلاینده منواکسیدکربن، ازن، دی‌‌اکسیدنیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق استفاده می‌گردد. با توجه به غلظت آلاینده‌‌ها و استانداردهای بهداشتی سازمان حفاظت محیط زیست امریکا EPA، غلظت آلاینده‌ها به یک مقیاس عددی بین صفر تا پانصد PSI تبدیل می‌گردد

 

نوع آلاینده	۱۳۹۵		حداکثر مجاز برای تکرار در یک سال
	µg/m۳	ppm
مونوکسیدکربن (CO)			هیچ‌گونه شاخصی اعلام نشده است
حداکثر ۸ ساعته	۱۰۰۰۰	۹
حداکثر ۱ ساعته	۴۰۰۰۰	۳۵
دی اکسیدگوگرد (SO۲)
حداکثر یک ساعته	۱۹۶	۰۷۵/۰
حداکثر ۲۴ ساعته	۳۹۵	۱۴/۰
دی اکسیدنیتروژن (NO۲)
سالیانه	۱۰۰	۰۵۳/۰
حداکثر یک ساعته	۲۰۰	۱/۰
PM۱۰
سالیانه	–	–
حداکثر ۲۴ ساعته	۱۵۰	–
PM۲.۵
سالیانه	۱۲	–
حداکثر ۲۴ ساعته	۳۵	–
ازن (O۳)
حداکثر ۸ ساعته	۱۵۹	۰۷۵/۰
حداکثر ۱ ساعته	–	–
سرب(Lead)
سالیانه	۵/۰	–
میانگین سه ماهه متحرک	۱۵/۰	–
بنزن
سالیانه	۵	–

اثرات زیست محیطی آلودگی هوا

نتایج نامطلوب آلودگی هوا بر روی سلامت شهروندان پس از چند موردی که در نیمه اول قرن گذشته به ثبت رسیدند به شدت مورد ملاحظه قرار گرفتند. از این موارد می تواند به آلودگی بسیار وخیم سال ۱۹۵۲ لندن اشاره کرد که در ادامه آن بیش از چهار هزار مورد مرگ و بیش از دو هزار مورد بستری در بیمارستان به دلیل بیماریهای دستگاه تنفسی به ثبت رسید.
در این آلودگی بزرگ، ذرات گرد و غبار و اکسید گوگرد مهمترین مواد آلاینده بودند اما امروز تمرکز این مواد در جو بسیار پایین آماده است. اما این مواد همچنان می توانند برای سلامت جمعیت نگران کننده باشند.

در دو فصل تابستان و زمستان گازهایی که از اگزوز خودروها منتشر می شوند (منوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، سرب، بنزن، ذرات گرد و غباری که از خودروها روی آسفالت را می پوشانند) همراه با آلاینده هایی که از رسوبات صنعتی تولید می شوند به شدت سلامت عمومی را به خطر می اندازند.کودکان، سالمندان، بیماران قلبی، بیماران تنفسی و زنان باردار در مقولات با فاکتورهای خطر می گیرند و بنابراین در روزهایی که سطح مواد آلاینده جوی از استاندارد بالاتر می رود باید از تردد در مراکز شهری خودداری کنند. در ادامه به بیماری های ناشی از آلودگی هوا پرداخته شده است.

بیماریهای ناشی از آلودگی هوا

آمفیزم
این بیماری در نتیجه انقباض لوله‌های برونشیال وتخریب کیسه‌های هوایی توسط آلاینده‌ها به وجود می‌آید و باعث کوتاهی نفس در فرد بیمار می‌شود.

برونشیت مزمن
از مشخصات این بیماری‌ سرفه‌های پی در پی و جریان خلط مستمر در شخص مبتلا است. مواد آلوده کننده باعث تخریب مژک‌های مجاری تنفسی‌- که مواد محرک را از ریه خارج می کنند – شده و در نتیجه سرفه تنها راهی خواهد بود که ذرات از ریه بیرون رانده شوند. در صورتی که برونشیت مزمن درمان نشود، منجر به مرگ بیمار خواهد شد.

حساسیت
مواد آلاینده می‌تواند باعث عکس‌العمل‌های آلرژیکی مختلف از جمله آبریزش بینی، تنگی نفس، خارش پوست، اشک چشم و عسطه‌های پی در پی شوند.

آسم
عبارت است از مقاومت مجرای تنفسی در مقابل عبور هوا، دریک حمله آسمی، مجاری تنفسی باریک شده و عبور هوای تنفسی به حداقل می‌رسد و در نتیجه بیمار دچار تنگی نفس می‌شود.می‌تواند موجب انفارکتوس یا التهای قلب گردد که عمدتاً به صورت سینه درد، طپش قلب، تنگی نفس و اختلال در سیستم قلب تظاهر می‌کند.

سرطان ریه، معده و بیماریهای قلبی

هر چندکه این بیماریها مستقیماً و منحصراً مربوط به آلودگی هوا نیست، اما آلودگی هوا یکی از عوامل مهم به وجود آورنده و تشدید کننده آنها به حساب می‌آید.

 

 

اختلالات در خواب

نتایج یک پژوهش جدید در دانشگاه هاروارد نشان می دهد آلودگی هوا می‌تواند سبب بروز مشکلات خواب شود . آنان می گویند میان آلودگی هوا و اختلالات خواب رابطه معنی دار وجود دارد . محققان دانشگاه هاروارد برای این تحقیقات از اطلاعات مربوط به بیش از شش هزار شرکت‌کننده بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۸ استفاده کرده‌اند. آمارها نشان می‌دهد که ۱۷ درصد از بزرگسالان آمریکایی به اختلال تنفسی خواب مبتلا هستند. به گفته محققان؛ ذرات  آلاینده موجود در هوا می‌توانند از طریق اثرگذاری روی سیستم اعصاب مرکزی روی خواب تاثیر بگذارند. آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامتی انسان‌هاست.

التهاب  آپاندیس
محققان کانادایی دریافته اند آلودگی هوا می تواند موجب التهاب آپاندیس (آپاندیسیت) شود.   
این پژوهشگران دریافتند در فصل بهار و تابستان که مردم بیشتر از خانه بیرون می روند و در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند، تعداد افراد بیشتری با مشکل آپاندیسیت به بیمارستان مراجعه می کنند. این محققان با بررسی داده های بیمارستانی و تحلیل آلودگی هوا دریافتند، ابتلا   آپاندیسیت در روزهایی که بالاترین غلظت ازون و دی اکسید نیتروژن وجود دارد، به بیشترین میزان می رسد. به
به نظر می رسد مردان زمانی که درمعرض آلودگی هوا قرار می گیرد بیشتر به آپاندیسیت مبتلا می شوند اما دلیل این تفاوت جنسیتی هنوزمشخص نیست.

اثر آلودگی هوا بر گیاهان
آلودگی هوا در متابولیسم (سوخت و ساز) گیاهان نیز تأثیر سوء داشته و ضمن ضعیف کردن گیاه، موجب پدید آمدن امراض و آفات مختلف در آنها می‌شود. این مسئله بخصوص با گسترش روزافزون شهرها و تبدیل مناطق روستایی و کشاورزی به مناطق صنعتی، فزونی می‌یابد. به طور کلی اثر ناشی از آلودگی هوا بر گیاه می‌تواند به صورت ظاهر شدن لکه‌های خشکیده در برگ، از دست دادن رنگ، کاهش رشد گیاه، کاهش محصول و حتی از بین رفتن گیاه جلوه‌گر شود.
توجه به نقش مهم گیاهان در پاکیزگی هوا سبب شده تا اقداماتی جدی در حفظ و نگهداری و افزایش فضاهای سبز صورت گیرد. با این همه آلودگی هوا برای گیاهان خطری جدی محسوب شده و فضاهای سبز را تهدید به نابودی می‌کند. بنابراین دادن آگاهی به مردم و انجام اقدامات جدی و سریع برای جلوگیری از تخریب بیش از پیش جنگلها و منابع طبیعی و ایجاد فضاهای سبز امر حیاتی است.

راهکارهایی جهت کاهش آلودگی هوا                                                                                                                                                                

دلایل بروز تشدید آلاینده ها و همچنین اتخاذ راهکارهایی برای رفع آن نیازمند همکاری جدی است که علاوه بر سازمان محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت یا نهادهای وابسته به حمل و نقل عمومی نقش مهمی در پیشگیری از آن دارند.این کارشناسان معتقدند که تعطیلی مدارس و کارخانجات تنها راهکار مقابله با این آلایندگی نیست. باتوجه به بحران هایی که در طی سده گذشته از طریق انتشار مواد آلوده کننده در محیط زیست بوجود آمده، مبارزه برای داشتن هوای تمیزتر در چند دهه اخیر همه گیر شده است و این مبارزه بصورت یک واقعیت بین المللی ظاهر گردیده، زیرا هوا مرزهای بین المللی را به رسمیت نمی شناسد و هیچ کس در مقابل تهاجم هوای آلوده ایمن نیست. در شرایط کنونی مساله اصلی به شهرهای عمده و پرجمعیت و مناطق شهری مربوط می شود .

راهکارهای که دیگر کشورها برای مقابله با این پدیده دنیای مدرن و ماشینی اتخاذکرده اند می تواند تجریه آزموده باشد و تا حدودی مشکل جدی آلودگی را مرتفع کرده و تنفس بی دغدغه را برای ساکنان کلانشهرها فراهم سازد.کارشناسان و مجامع زیست محیطی در عرصه های جهانی به این نتیجه رسیده اند که در پیش گرفتن راه های موثر حمایت از محیط زیست و منابع طبیعی امری اجتناب ناپذیر و حیاتی است. رمز و کلید اصلی موفقیت در تثبیت اقلیم زمین ، کاهش مصرف سوخت های فسیلی است.

از موثرترین راهکارهای کاهش آلودگی،

کاهش آلودگی از مبدا است: ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری که از حداقل سوخت استفاده کنند، چنانچه در کشور های پیشرفته این امر تحقق یافته و در صدد موفقیت های بیشتری نیز هستند. همانطور که می دانیم وسایل نقلیه موتوری در ایران نسبت به دیگر کشور ها از بالاترین مصرف سوخت برخوردار هستند.
تبدیل سوخت خودروها به “سی ان جی ” به جای بنزین و نیز کاهش واردات بنزین از دیگر راه های مقابله با این پدیده شوم است که ارایه  برنامه های آموزشی در رابطه با کاهش مصرف سوخت از طرق مختلف مانند آموزش تعمیر و نگهداری خودروها، الگوهای رانندگی و عوامل موثر بر میزان مصرف سوخت خودرو را نیز باید به آن اضافه کرد.

خارج کردن صنایع آلاینده از محدوده شهری، از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و فرسوده با حفظ حقوق صاحبان آن ها، استفاده از انرژی های تجدید پذیر که هم اکنون در نقاط مختلف دنیا از آن ها استفاده می شود از جمله انرژی خورشید ،باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها ،انرژی امواج آب و انرژیجذر و مد اقیانوس ها ، بیوگاز (سوخت حاصل از تجزیه میکروبی ماده آلی در غیاب اکسیژن _ بیوگاز سوختی پاکیزه است که می شود از آن برای پخت و پز ،گرم کردن فضا و آب، روشنایی و حتی فراهم آوردن توان مکانیکی در ماشین آلات کشاورزی و … استفاده کرد نیز به ما کمک زیادی در داشتن آسمان آبی خواهد کرد.

این کارشناسان همچنین معتقدند که درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یک ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره. هرچند انسان هوا را از دی اکسید کربن پر می کند و لایه اوزون را با مواد شیمیایی ساخته خود نابود می کند، درختان سیستمی قوی برای تعدیل این تاثیرات ارایه می دهند. به همان میزان که درخت جان تازه ای به جوّ می دهد، جنگل زدایی آن را نابود می سازد. از آنجا که یک درخت طی دویست سال “دی اکسید کربن”  هوا را جذب و کربن را در چوب خود ذخیره می کند ، وقتی آن را خرد می کنیم و به صورت چوب و یا کاغذ می سوزانیم، کربن دویست ساله در بند خود را بصورت دی اکسید کربن آزاد می کند و در نتیجه تاثیر گلخانه ای را تشدید می کنیم. از این رو ما نیاز به کاشت درخت داریم و باید از قطع درختان خودداری کنیم، زیرا هر درخت در هرکجای دنیا گوهری است پربها. لایه ی اوزون و گازهای گلخانه ای مرز نمی شناسند، پس قطع هر درخت تاثیر جهانی برجای خواهد گذاشت.

مشکل آلودگی باید از طریق سیاستهای صحیح حمل و نقل ، حل شود. برای مثال، با سرمایه گذاریهای درست در بخش حمل و نقل عمومی می توان به طور کامل از تردد خودروهای شخصی در طول روز برای رفتن به محل کار جلوگیری کرد. از دیگر راهکارهایی که می توانند

از آلودگی هوا در روزهای بحرانی بکاهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- اجتناب از سفرهای غیرضروری در طول روزها و ساعات پر ترافیک

۲- انتخاب مسیرهای با حداقل سطح ترافیک به طوری که حرکت در مسیر مورد نظر روان باشد

۳- انتخاب مسیرهایی که از میان پارکها و باغهای عمومی عبور می کند و رسیدن به مقصد به صورت پیاده و یا سوار بر دوچرخه

۴- اجتناب از فعالیتهای ورزشی (برای مثال دویدن) در مناطق با ترافیک سنگین

۵- اجتناب از بردن کودکان کم سن، به ویژه پیاده یا با کالسکه در خیابانهایی که ترافیک سنگین است

۶- خاموش کردن موتور خودرو و بالاکشیدن شیشه پنجره ها در زمانی که خیابان در اثر ترافیک سنگین مسدود شده است

۷- اجتناب از خروج از منزل در ساعات بحرانی (۱۲ تا ۱۷) به ویژه برای افراد دارای فاکتورهای خطر

 

در انتها توصیه می شود  در روزهایی که سطح آلودگی هوا به مرحله بحرانی می رسد میوه و سبزیجات تازه که محتوی ویتامینهای مختلف هستندخورده شود، ویتامینها با رادیکالهای آزاد مقابله می کنند. مواد آلاینده قادرند سطح رادیکالهای آزاد را افزایش دهند. محدود کردن مصرف نمک ، نوشیدن زیاد آب که به کلیه ها کمک می کند املاح اضافی از بدن خارج شوند. اجتناب از خرید میوه و سبزیجات تازه از وانت هایی که در کنار خیابانها محصولات خود را به فروش می رسانند و یا مغازه هایی که سبزیجات خود را در بیرون از مغازه و در مسیر عبور خودروها می گذارند.