آلودگی‌های صوتی
- شناسه خبر: 24618
- تاریخ و زمان ارسال: 3 خرداد 1399 ساعت 12:36
آلودگی صوتی شایع‌ترین علت کاهش شنوایی اکتسابی بالغین است. این بیماری هنگامی که به گوش آسیب می رساند دیگر قابل درمان نیست؛ ولی قابل پیشگیری است. اصولاً سروصدای زیاد و آلودگی صوتی نوعی عامل استرس‌زا است که نه‌تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان اثر می‌گذارد. بدین صورت که باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی، تأثیر بر سیستم غده هیپوفیز و آدرنال، ایجاد اختلالات هورمونی و عدم سلامت می‌شود و هنگامی که باعث کاهش شنوایی شود، شخص نمی‌تواند به راحتی با افراد اجتماع ارتباط برقرار کند و این خود باعث کاهش کیفیت زندگی و سلامت روانی او می گردد.
تحقیقات نشان می‌دهد که از دست دادن شنوایی بیشتر در جوامع صنعتی رخ می دهد. صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوایی موقت شده ولی اگر انسان در معرض صداهای بلند، برای مدت طولانی‌تری قرار گیرد ناشنوایی دائم پیش می‌آید و صدایی برابر ۹۰ دسی‌بل روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد.
پدیده سروصدا و آلودگی صوتی مخصوص شهرهای بزرگ است. افرادی که در روستاها زندگی می‌کنند بسیار کمتر از افراد شهرنشین به پیرگوشی و آسیب دستگاه شنوایی مبتلا می‌شوند.
منابع تولید سروصدا که موجب آلودگی‌های صوتی در اطراف مناطق مسکونی می‌گردند عبارتند از:
حمل و نقل: هواپیما (فرودگاه)، خودروها، موتورسیکلت‌ها، راه‌آهن، مترو.
ماشین‌آلات: ماشین‌آلات راهسازی، ساختمان‌سازی و صنعتی.
سرگرمی: دستگاه‌های پخش قابل حمل، استریوهای پخش، رادیو، تلویزیون، ادوات موسیقی، کنسرت‌ها، ورزشگاه‌ها.
لوازم خانگی و اداری: سیستم تهویه مطبوع، کولر، جاروبرقی، سشوار، پنکه، دستگاه تایپ، چاپگرها.
اثرات آلودگی صوتی
آزمایشات نشان می‌دهند که صدایی به‌شدت ۱۶۰-۱۵۰ دسی‌بل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی، فلج و رعشه دچار می‌گردند. در انسان‌ها رنگ‌پریدگی و بالارفتن فشارخون از اثرات آلودگی‌های صوتی است. صداهای مداوم عکس‌العمل‌هایی را در بدن ایجاد می‌نماید از جمله باعث کاهش درجه حرارت بدن و افزایش انقباضات رگها میگردد. این حالت پس از قطع صدا هم ادامه دارد. بدن انسان در خواب نیز به محرک‌های صوتی پاسخ می‌دهد بدون اینکه فرد از خواب بیدار شود.
عوارض و آسیب‌های شنوایی
آلودگی صوتی قدرت شنوایی را به‌تدریج و بطور غیرمحسوس کاهش می‌دهد و ابتدا بخش‌هایی که وظیفه انتقال اصوات را در گوش بر عهده دارند ضعیف می‌شوند. قرار گرفتن دائمی در معرض اصوات بلند عارضه زنگ زدن، وزوز و سوت کشیدن گوش را بهمراه دارد و از دست دادن قدرت شنوایی بر اثر آلودگی صوتی برخلاف عوارض کهولت بر شنوایی انسانی، قابل درمان نیست و بازگشت به حالت عادی غیرممکن است، چون در این عارضه سلول‌های مویی حلزون گوش تخریب می‌شود. سردرد، خستگی، افزایش فشار خون، ضعف سیستم ایمنی بدن، سوءهاضمه و مشکلات گوارشی، آسیب‌پذیری در مقابل بیماری‌های ویروسی و عفونی و… دیگر عوارض آلودگی صوتی هستند که در شهرهای شلوغ و صنعتی با شدت و ضعف نسبی رخ می‌دهند. کاهش قدرت یادگیری در کودکان، سقط جنین، انقباضات عضلانی و عروقی، استرس، بیماری‌های قلبی و عصبی، ام اس و افسردگی جزء عوارضی است که نقش آلودگی صوتی در بروز آن‌ها اثبات شده است.
صوت به دو صورت حاد و مزمن باعث صدمه به گوش می‌شود؛
نوع حاد مثل انفجار ناگهانی، شلیک گلوله و نارنجک و ترقه و غیره نزدیک گوش که معمولاً یک طرفه است.
نوع مزمن بیشتر در افرادی است که بدون آگاهی و استفاده از تمهیدات کافی حفاظتی در کارخانه‌های پر سروصدا سال‌ها کار کرده‌اند و هنگامی متوجه سنگین شدن گوش‌شان شده‌اند که آسیب جدی به اعصاب شنوایی وارد شده و خیلی دیر شده است. موج انفجار ناگهانی می‌تواند منجر به پارگی پرده گوش و حتی گاهی همراه با گسیختگی استخوانچه‌های گوش میانی شود. خوشبختانه این نوع آسیب گوش میانی، قسمت انتقالی گوش را در بر میگیرد که این حالت در اغلب موارد برخلاف انواع عصبی با عمل جراحی قابل درمان است.
فردی که در معرض آلودگی صوتی مزمن قرار میگیرد در حقیقت خصوصیات بالینی مشخصی ندارد که بتوان آن را از بقیه بیماری‌های گوش که باعث کاهش شنوایی می‌شوند جدا کرد و تشخیص آن از راه گرفتن شرح حال و موقعیت محل کار فرد و معاینه و آزمایشات شنوایی‌سنجی مقدور است و گاهی بیمار ممکن است وزوز گوش هم داشته باشد.
مقادیر خطرناک صدا و اغتشاش صوتی
میزان حساسیت به صدا در هر فرد متفاوت است، اما متخصصین اعتقاد دارند که هنگامی به شنوایی آسیب می‌رسد که صدا بلندتر از ۸۵ دسی‌بل باشد، که چیزی در حدود صدای یک ترافیک سنگین است.
هرچه صدا بلندتر شود، شانس از بین رفتن شنوایی بیشتر است. البته طول مدت شنیدن صدا هم بسیار مهم است. برای مثال، قرار گرفتن در معرض صدایی با بلندی ۱۰۹ دسی‌بل، بیش از دو دقیقه، بسیار خطرناک است. اگر سروصدا بقدری بلند باشد که ما برای اینکه صحبت کنیم مجبور به فریاد زدن شویم، و اگر گوشمان زنگ می‌زند یا حس کنیم صدا در گوشمان می‌پیچد، باید بدانیم که صدا بیش از حد بلند و خطرناک است.
اصولاً دستگاه شنوایی بعضی افراد آسیب‌پذیرتر از دیگران است؛ مثلاً دستگاه شنوایی در سیاه‌پوستان کمتر از سفیدپوستان نسبت به آلودگی صوتی آسیب‌پذیر است. بعضی از داروها اثر سمی بر سلول‌های مویی شنوایی دارند مثل آمینو گلیکوزیدها، جنتامایسین، یا قرص آسپیرین و یا بعضی از داروهای ادرارآور.
افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند در صورتی که در معرض آلودگی شدید صوتی قرار گیرند، اعصاب شنوایی آن‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شود. این گروه‌های شغلی شامل راهنمایان باند فرودگاه، کارگران مته‌کار، آهنگران، نجاران، کارگرانی که در کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی و یا چاپخانه‌های دارای ماشین‌های با سروصدای زیاد کار می‌کنند، شکارچیان، افراد نظامی، موسیقیدان‌ها و یا کسانی که دائماً از دستگاه واکمن با صدای بلند استفاده می‌کنند و حتی انفجار ترقه به خصوص در بچه‌ها می‌باشند.
آثار آلودگی صوتی بر انسان
مطالعات متعدد نشان داده است که روبرو شدن با صداهای ناهنجار، اثرات زیان‌آور و مخاطره‌آمیزی بر سلامت انسان دارد. نوع و میزان واکنش انسان‌هایی که در محیط‌های پر سروصدا مشغول به‌کار بوده و یا در حال زندگی هستند، در طول شبانه‌روز و حتی از مکانی به مکان دیگر متغیر است.
به‌طور کلی اثرات ناهنجار آلودگی صوتی بر انسان را میتوان به دو دسته اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم تقسیم کرد، که به شرح ذیل است:
اثرات مستقیم ، که خصوصاً به آسیب‌های مربوط به حس شنوایی مربوط می‌شود، از ساده‌ترین و محسوس‌ترین عوارضی است که سروصدا برای انسان ایجاد می‌کند. حتی صدای مداوم و غیرآزاردهنده نیز برای انسان مضر بوده و حساسیت گوش را نسبت به انواع صداها کاهش می‌دهد. شنیدن صدایی با شدت صوت ۱۰۰ دسی‌بل به مدت ۱۰ دقیقه، نیاز به استراحتی به مدت ۲۰ دقیقه در محیطی کاملاً آرام دارد تا اثر آن را جبران نماید.
اثرات بلند مدت سروصدا بر گوش انسان به‌صورت «ناشنوایی ادراکی یا عصبی» ظاهر میگردد؛ همچنین در نتیجه کارکردن در محیط‌های شلوغ و پر سروصدا، سلول‌های مویی شنوایی از بین رفته و منجر به ناشنوایی غیرقابل برگشت میگردد، که این نوع افت شنوایی را در اصطلاح «ناشنوایی شغلی» می‌نامند. در ضمن، افزایش سن نیز بر کاهش شنوایی تأثیر زیادی دارد، به‌طوری که ابتدا در فرکانس‌های بالاتر با شدت بیش‌تری اعمال می‌شود اما به‌تدریج به‌عنوان بخشی از روند فیزیولوژی، با افزایش سن این حساسیت کاهش می‌یابد. نباید فراموش کرد که میزان کاهش شنوایی در اثر افزایش سن در افراد مختلف متفاوت است؛ حتی در مورد زنان تأثیر سن در کاهش شنوایی در مقایسه با مردان کمتر است.
ب- اثرات غیرمستقیم ،که عبارتند از حساسیت عصبی، گرفتگی عضلانی، شوک عصبی، خستگی جسمی و روحی، سرگیجه، ترس و اضطراب، آشفتگی خواب، آلرژی، افزایش ضربان قلب و فشارخون، اختلال در تعادل بدن، انقباض عروق خونی پوست، کاهش فعالیت سیستم گوارشی و سوءهاضمه، ضعف قوه بینایی، تمایل به قتل و خودکشی و غیره. لازم به یادآوری است که از میان اثرات مذکور، اثرات ذهنی و روانی بر حسب حساسیت شخص، موقعیت، زمان و حالات روانی افراد متفاوت است؛ اما در مجموع، از قدرت فراگیری افراد کاسته و بر تعداد اشتباهات در انجام کارهای فکری می‌افزاید.
روش‌های جلوگیری از آلودگی‌های صوتی
درجه بلندی صدا را میتوان با یک ابزار مخصوص به نام صداسنج اندازه‌گیری نمود. این ابزار فشار امواج صوتی موجود در هوا را مشخص می‌کند. جهت کنترل این آلودگی، کاهش شدت صدا، جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده سیستم شنوایی می‌تواند مؤثر باشد. در ادامه میتوان به موارد زیر جهت کاهش آلودگی صوتی اشاره کرد:
– میزان صدا در محیط‌هایی که کارگران به‌طور مداوم در معرض فعالیت‌های مغزی قرار دارند نباید از ۱۰ دسی‌بل تجاوز نماید.
– سعی شود از ورود ماشین‌آلاتی که بیش از حد معین آلودگی صوتی تولید می‌کنند جلوگیری شود.
– صدای ماشین‌آلات کارخانه‌ها نباید به بیرون از کارخانه‌ها برسد.
– سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاه‌ها جلوگیری شود.
– دوجداره کردن پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان.
– محدود و ممنوع کردن عبور کامیون‌ها و وسائط نقلیه پر صدا.
برای کاهش آلودگی صوتی در محل کار به چند موردمی توان اشاره کرد
*تعویض و یا تنظیم تجهیزات،
*دستگاه پر صدا را در کم رفت و آمدترین نقطه قرار داده ، یا اتاقی که دستگاه در آن است را با عایق صوتی پوشانده شود،
*درمدت زمانی که کارگران در محیط کار هستند طوری برنامه‌ریزی شود که در بخش‌های کم صداتر محل کار حضور داشته باشند.
* از لوازم شخصی حفاظتی مانند گوشی یا محافظ داخل گوش استفاده شود.
*بازبینی مداوم ، بازرسان سلامت شغلی و متخصصین می‌توانند در کاستن آلودگی صوتی محل کار به ما کنند. درجه صدا باید مدام اندازه‌گیری شود و تمام اقدامات ممکن برای حفظ شنوایی کارکنان باید انجام شود. شرکت‌ها و کارخانه‌ها باید هر ساله یک تست شنوایی‌سنجی برای کارکنان خود تدارک ببینند و پیشگیری‌های لازم را انجام دهند زیرا هنگامی که شنوایی آسیب دیده باشد، قابل برگشت نخواهد بود.
و همچنین برنامه حفاظتی برای پیشگیری از آسیب صوتی به گوش کسانی که در محیط‌های پر سروصدا مثل کارخانه‌ها کار می‌کنند به‌صورت زیر است:
– انجام آزمایشات شنوایی‌سنجی قبل از استخدام
– آزمایشات شنوایی‌سنجی سالیانه
– استفاده از محافظ گوش در کارخانه
– کنترل سروصدای محیط کارخانه توسط مهندسین آن
