اجزاء سیستم های اعلام حریق خودکار (اتوماتیک)

بخش اول ـ پیشگفتار

کلیات : منظور از سیستم اعلام حریق خودکار

منظور از یک سیستم اعلام حریق خودکار , آشکار سازی حریق در کوتاهترین زمان ممکن بوده تا با اعلام حریق بتوان اقدامات مناسب را انجام داد ( برای مثال : تخلیه ساکنین , اطلاع به سازمان آتش نشانی , عملیات اطفاء حریق بصورت خودکار ) علامت اعلام حریق بصورت شنیداری یا دیداری در منطقه تحت پوشش سیستم اعلام حریق یا در منطقه مجاور آن داده میشود تا بتوان موضع خطر را فورا و بدون اشتباه مشخص ساخت . ضمنا سیگنال اعلام حریق میتواند به یک واحد نشان دهنده در یک ایستگاه آتش‏نشانی ارسال گردد .

۱– هدف و دامنه کاربرد

۱-۱- هدف از تدوین این استاندارد تعیین مقررات , روشهای آزمون و معیار عملکرد و تاثیر گذاری و قابلیت اطمینان از اجزاء سیستم اعلام حریق خودکار میباشد , که میتوان آنرا ارزیابی نمود ( به بند ۳ و شکل ۱ رجوع شود ) در این استاندارد وضعیتی که چنین اجزائی را بتوان نصب و بکار برد , مشخص نشده است .

۱-۲- این استاندارد جهت اجزاء سیستم اعلام حریق خودکار برای ساختمانها میباشد بنابراین میتواند پایه‏ای برای ارزیابی اجزاء سیستم های اعلام حریق که در موارد دیگر بکار برده میشود , باشد مثلا در معادن و کشتیها این مقررات مانعی برای ساخت و کاربرد سیستم های اعلام حریق با خصوصیات مناسب برای حفاظت در برابر خطرات ویژه ایجاد نمی‏نماید .

۱-۳- سیستم ایجاب میکند که نه تنها تحت شرایط آتش سوزی , بلکه هنگامی که در معرض شرایطی مانند خورندگی , لرزش , ضربه مستقیم و ضربه ناگهانی غیر مستقیم قرار می‏گیرد , به طرز رضایت‏بخش عمل نماید . آزمونهای مشخص شده , جهت ارزیابی عملکرد اجزاء سیستم , تحت چنین شرایطی میباشد .

۱-۴- عملکرد اجزاء سیستم اعلام حریق خودکار , از نتیجه آزمونهای معین , بدست آمده و ارزیابی شده است و این استاندارد هیچگونه محدودیتی در طراحی ساختار چنین اجزائی بوجود نمی‏آورد .

۱-۵- هر جا که مقتضی است   , میتوان این استاندارد را برای اعلام بخشی از سیستم‏های اطفاء حریق ( به استثناء سرهای آبپاش ) اعمال نموده , اگر چه ممکن است ویژگیهای حساسیت مندرج در این مقررات در تمام حالات قابل اعمال نباشد .

۲– ارائه استاندارد

۲-۱- بخشهای استاندارد

۲-۱-۱- این استاندارد در چند بخش مطابق سیستم های زیر منتشر شده است:

بخش ۱ – پیش گفتار

بخش ۲ – مرکز اعلام حریق

بخش ۳ – وسائل اعلام حریق

بخش ۴ – منبع‏های تغذیه

بخش ۵ – آشکارسازهای حرارتی آشکارسازهای نقطه‏ای دارای المان ثابت .

بخش ۶ – آشکارسازهای حرارتی آشکارسازهای نقطه‏ای حساس در برابر سرعت افزایش دما بدون المان ثابت .

بخش ۷ – آشکارسازهای دودی آشکارسازهائی برای کاربرد با نورهای پراکنده , نور انتقالی یا یونیزه شدن هوا .

بخش ۸ – آشکارسازهای حرارتی برای کاربرد در دمای زیاد .

۲-۱-۲- تقسیم بندی بخشها در بندهای ۲-۲ و ۲-۳ و ۲-۴ و ۲-۵ و ۲-۶ توضیح داده شده است .

۲-۲- هدف از بخش یک ـ بخش یک شامل پیشگفتار و تعاریف کلیه استاندارد … میباشد .

۲-۳- هدف از بخش ۲

۲-۳-۱- در بخش ۲ نیازها و روشهای آزمون و محدوده عملکرد در مرکز اعلام حریق ^۱ (B) و نقاط ارتباطی ( واسط ) میان (B) و موارد زیر مشخص میگردد :

الف ) آشکارسازهای حریق (۱) (A)

ب ) آشکارسازهای حریق (۱) (C)

ج ) شستی‏های اعلام حریق (۱) (D)

د ) تجهیزات مسیر ارتباط اعلام حریق (۱) (E)

ه ) تجهیزات مسیر ارتباط اعلام خطا (۱) (J)

و ) وسایل کنترل خودکار برای تجهیزات حفاظتی در برابر آتش , مانند سیستم‏های اطفاء حریق (۱) (G)

ز ) منبع تغذیه (۱) (L)

۲-۳-۲- ویژگیهای عملکرد مرکز اعلام حریق مندرج در بخش ۲ بشرح زیر است :

الف ) نشاندهندهای قابل قبول اعلام حریق و شرایط خطا

ب ) خروجی‏های قابل قبول با توانائی راه‏اندازی سیستم عملکرد کنترل آتش یا سیستم اطفاء حریق و راه اندازی وسایل برای ارسال سیگنال به ایستگاه آتش نشانی (۱) (F).

ج ) کیفیت و قابلیت اطمینان از بخشی از تجهیزات , که بطور مستقیم در امر اعلام حریق و یا امور آغازین کنترل آتش , درگیر است .

د ) آزمونهای محیطی , بمنظور حصول اطمینان از عملکرد رضایت‏بخش تجهیزات تحت شرایط معین , مثال ( دمای کم و زیاد) ، لرزش و رطوبت .

۲-۴- هدف از بخش ۳- در بخش ۳ نیازها , روشهای آزمون و محدوده عملکرد وسایل اعلام حریق مشخص میشود .

۲-۵- هدف از بخش ۴- در بخش ۴ نیازها , روشهای آزمون و محدوده عملکرد منبع تغذیه اصلی و اضطراری مشخص میشود .

۲-۶- هدف از دیگر بخشها ـ در این بخشها , نیازها , روشهای آزمون و محدوده عملکرد انواع آشکارسازهای آتش (A) مشخص میگردد . این مشخصات تضمین مینماید که آشکارسازها نسبت به آتش حساس بوده و در برابر تغییرات عادی پدیده‏های محیطی , اشتباها آژیر نمی‏دهد . در این بخش‏ها آزمونهای طراحی شده برای ارزیابی پایداری اجزاء نسبت به شرایط احتمالی که در عمل پیش می‏آید , نیز مشخص میگردد .

۳– تعاریف

آشکارساز حریق ( شکل ۱ قسمت A) شامل آن بخش از سیستم اعلام حریق خودکار است که بطور پیوسته یا به تناوب , پدیده‏های فیزیکی یا شیمیائی به منظور آشکارسازی حریق در محدوده تحت پوشش خود را کنترل مینماید .

۳-۱-۱- آشکارسازها از نقطه نظر پدیده‏های مورد تشخیص بصورت زیر   تقسیم میگردد :

الف ) آشکارساز حرارتی ـ آشکارسازی است که با افزایش دما واکنش نشان میدهد .

ب ) آشکارساز دودی ـ آشکارسازی است , که نسبت به ذرات حاصله از احتراق یا تجزیه شیمیایی بوسیله گرما ( ذرات معلق در هوا ) حساس است . آشکارسازهای دودی را میتوان به انواع زیر تقسیم کرد :

۱) آشکارسازهای دودی یونیزه ـ آشکارسازی است که در برابر ذرات حاصله از احتراق که بر جریان یونیزه داخل آشکارساز تاثیر می‏گذارد , حساس است .

۲) آشکارساز دودی نوری ـ آشکارسازی است که نسبت به ذرات حاصله از احتراق   حساس است و توانائی تاثیرپذیری جذب یا پراکندگی پرتوها بخشهایی در فرو سرخ , نور مرئی یا فرابنفش از طیف الکترومغناطیسی را دارد .

د ) آشکارساز گازی ـ آشکارسازی است که نسبت به فرآورده‏های گازی حاصله از احتراق و یا تلاشی حرارتی , حساس است .

ه ) آشکارساز شعله‏ای ـ آشکارسازی است که نسبت به پرتوهای منتشره از شعله‏های آتش واکنش نشان میدهد .

۳-۱-۲- آشکارسازها از نقطه نظر واکنش در برابر پدیده مورد تشخیص بصورت زیر تقسیم میگردد :

الف ) آشکارساز مقدار ثابت ـ آشکارسازی است که هرگاه مقدار پدیده اندازه‏گیری شده , از مدت زمان معینی تجاوز نمود , ایجاد سیگنال اعلام حریق دهد .

ب ) آشکارساز تفاضلی ـ آشکارسازی است که هرگاه در دو یا چند محل پدیده اندازه‏گیری شده , مقدار تفاضل آن ( معمولا کم ) به مدت کافی از حد معینی تجاوز نمود , ایجاد سیگنال اعلام حریق می‏نماید .

ج ) آشکارسازی افزایش دما ـ آشکارسازی است که هرگاه مقدار تغییر پدیده اندازه‏گیری شده , به مدت کافی از حد معینی تجاوز نمود , ایجاد سیگنال اعلام حریق نماید .

۳-۱-۳-آشکارسازها بر حسب محدوده عملکردشان به شرح زیر میباشد:

الف ) آشکارساز نقطه‏ای ـ آشکارسازی است که احساسگر آن در مجاورت یک نقطه ثابت , نسبت به پدیده مورد نظر عمل میکند .

ب ) آشکارساز چند نقطه‏ای ـ آشکارسازی است که احساسگرهای آن در مجاورت چندین نقطه ثابت , نسبت به پدیده مورد نظر عمل میکند .

ج ) آشکارساز خطی ـ آشکارسازی است که در مجاورت یک خط پیوسته نسبت به پدیده مورد نظر عمل میکند .

۳-۱-۴- آشکارسازها بر اساس قابلیت وصل مجدد ^۲ بشرح زیر تقسیم میگردد :

الف ) آشکارساز قابل وصل مجدد ـ آشکارسازی است که بعد از واکنش میتواند از وضعیت اعلام حریق به وضعیت عادی یا آماده بکار پس از توقف روی شرایطی که باعث واکنش شده ( بدون تعویض هر یک از قطعات آن ) به وضعیت اولیه‏اش در آید . برخی از انواع آشکارسازهای نوع فوق بشرح زیر است :

۱) آشکارساز قابل وصل مجدد بطور خودکار ـ آشکارسازی است که بطور خودکار به وضعیت عادی و آماده به کار , درآید .

۲) آشکارساز قابل وصل مجدد با کنترل از راه دور ـ آشکارسازی است که با فرمان از راه دور به وضعیت عادی خود در آید و آماده به کار گردد .

۳) آشکارساز قابل وصل مجدد در محل ـ آشکارسازی است که میتواند بصورت دستی در محل آشکارساز به وضعیت عادی درآید و آماده به کار گردد .

ب ) آشکارساز غیر قابل وصل مجدد ( با المانهای قابل تعویض ) ـ آشکارسازی است که پس از واکنش , برای استفاده مجدد نیاز به تعویض قطعه یا قطعاتی دارد , تا به وضعیت عادی و آماده بکار درآید .

ج ) آشکارساز غیر قابل وصل مجدد ( بدون المانهای قابل تعویض ) ـ آشکارسازی است که بعد از واکنش و پس از وضعیت اعلام حریق , نمیتواند به وضعیت عادی و آماده بکار درآید.

۳-۱-۵- آشکارسازها براساس قابلیت برداشتن آنها به منظور تعمیر و نگهداری به شرح زیر تقسیم میگردد .

الف ) آشکارساز جدا شدنی ـ این آشکارساز بصورتی طراحی شده که میتوان آن را از وضعیت عادی کارش به سادگی برای کارهای تعمیر و نگهداری از محل خود برداشت .

ب ) آشکارساز جدا نشدنی ـ این آشکارساز بصورتی طراحی شده که نمیتوان آن را برای کارهای تعمیر و نگهداری به آسانی از محل خود برداشت .

یادآوری : علاوه بر گروه بندیهای فوق , تقسیم‏بندی‏های دیگری نیز امکان‏پذیر است .

۳-۲- مرکز اعلام حریق ( قسمت B در شکل ۱) تجهیزاتی هستند , که آشکارسازها از طریق آنها میتوانند تغذیه گردد و دارای شرایط زیر میباشند :

الف ) تجهیزات مذکور , برای پذیرفتن سیگنال اعلام حریق آشکارسازهای وصل شده , بکار میرود , تا این سیگنال را بصورت شنیداری و دیداری اعلام نماید و مکان خطر را نشان دهد . این تجهیزات نیز میتواند برای ثبت هر یک از اطلاعات فوق در این زمینه مورد نیاز باشد .

ب ) در صورت نیاز , این تجهیزات توانائی ارسال سیگنال اعلام حریق را از تجهیزات مسیر ارتباط اعلام حریق دارد ( قسمت E در شکل ۱) بطور مثال ایستگاه آتش نشانی یا فرمان به تجهیزات اطفاء خودکار ( قسمت G در شکل ۱) مانند : دستگاه اطفاء حریق خودکار با گاز انیدرید کربنیک (CO_۲)

ج ) تجهیزات مذکور , برای کنترل صحیح کار سیستم به کار میرود . تا هرگونه خطائی را بصورت شنیداری یا دیداری اعلام نماید ( بطور مثال : اتصال کوتاه مدار , قطع مدار و یا بروز عیب در منبع تغذیه).

۳-۳- وسایل اعلام حریق ( قسمت C در شکل ۱) ـ تجهیزاتی که جزء قسمتهای B نمیباشد و برای اعلام حریق بکار میرود , مانند وسایل شنیداری و دیداری .

۳-۴- شستی اعلام حریق ( قسمت D در شکل ۱) ـ وسیله‏ای است دستی برای ایجاد سیگنال اعلام حریق .

۳-۵- تجهیزات مسیر ارتباط اعلام حریق ( قسمت E در شکل ۱) ـ تجهیزات واسطه‏ای است که سیگنال اعلام حریق را از مرکز اعلام حریق B به ایستگاه آتش نشانی ( قسمت F) میفرستد .

۳-۶- ایستگاه آتش نشانی ( قسمت F در شکل ۱) ـ مرکزی است که در آن میتوان اقدامات لازم برای مبارزه با آتش را در هر زمان , انجام داد .

۳-۷- کنترل تجهیزات خودکار اطفاء حریق ( قسمت G در شکل ۱) ـ وسیله خودکاری است که برای بکار انداختن تجهیزات اطفاء حریق (H) پس از دریافت سیگنال از مرکز اعلام حریق B, از آن استفاده میشود .

۳-۸- تجهیزات خودکار اطفاء حریق ( قسمت H در شکل ۱) ـ تجهیزاتی است برای کنترل آتش یا اطفاء حریق , ( برای مثال : کپسولها و آبپاشها )

۳-۹- تجهیزات مسیر ارتباط اعلام خطا ( قسمت j در شکل ۱) ـ تجهیزات واسطه‏ای است که سیگنال اعلام خطا را از مرکز اعلام حریق (B) به مرکز دریافت اعلام خطا ( قسمت K) میفرستد .

۳-۱۰- مرکز دریافت اعلام خطا ( قسمت K در شکل ۱) ـ مرکزی است که در آنجا خطاهای پدیده آمده را میتوان اصلاح و برطرف نمود .

۳-۱۱- منبع تغذیه ( قسمت L در شکل ۱) ـ منبع تغذیه‏ای است که مرکز اعلام حریق (B) و وسایل متصل به آن را , از طریق مرکز اعلام حریق (B) تغذیه مینماید . قسمت (L ) ممکن است دارای چندین منبع تغذیه باشد ( برای مثال برق از شبکه شهری و مولد اضطراری ) این منبع تغذیه میتواند بصورت مجزا و یا در داخل مرکز اعلام حریق (B) قرار داشته باشد .

۳-۱۲- المانهای ارتباطی ـ وسایلی است که ارتباط بین تجهیزات ذکر شده در فوق را برقرار میسازد ( مانند سیمها ). توضیح تجهیزات در شکل ۱- به دلیل وظایف گوناگونی که تجهیزات برای انجام آن دارند , مناسب است که تجهیزات را در شکل ۱ به سه گروه کاری تقسیم نمائیم .

این گروهها که هیچ ارتباطی به موقعیت قطعات ندارند با علائم X و Y و Z نشان داده شده‏اند .

A = آشکارساز حریق

B = مرکز اعلام حریق

C = وسایل اعلام حریق

D = شستی اعلام حریق

E = تجهیزات مسیر ارتباط اعلام حریق

F = ایستگاه آتش نشانی

G = کنترل تجهیزات خودکار اطفاء حریق

H = تجهیزات خودکار اطفاء حریق

J = تجهیزات مسیر ارتباط اعلام خطا

K = مرکز دریافت اعلام خطا

L = منبع تغذیه

ـ تجهیزات و المانهای ارتباطی که همیشه در سیستم اعلام حریق خودکار وجود دارند .

ـ تجهیزات و المانهای ارتباطی که میتوانند گاهی در یک سیستم اعلام حریق خودکار باشد .