ارزیابی ریسک حریق تعدادی از هتل‌های ۴ ستاره شهر مشهد به روش FRAME

میثم رضائی^۱*، سعید گیوه‌چی^۲، مهناز نصرآبادی^۳

۱- گروه محیط زیست (HSE)، دانشکده مهندسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران، rezaee.hse@gmail.com

۲- گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

۳- گروه محیط زیست (HSE)،  دانشکده مهندسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

 

چکیده:

حریق یکی از حوادثی است که پیامدهای جانی، مالی و زیست‌محیطی ناگواری را برای جوامع به دنبال دارد و همه ساله در جوامع مختلف افراد بی‌شماری قربانی این حادثه می‌شوند. شهر مشهد به‌عنوان یک کلان‌شهر مذهبی با داشتن جمعیت حدود سه میلیون نفر همه ساله شاهد حضور تعداد زیادی از مسافران می‌باشد و به همین دلیل از حیث تعداد هتل‌ها و مراکز اقامتی رتبه نخست را در کشور دارا می‌باشد. در این پژوهش مورد نظر است که ارزیابی ریسک حریق برای تعدادی از هتل‌های ۴ ستاره منتخب شهر با استفاده از روش FRAME انجام پذیرد. روش FRAME جامع‌ترین، شفاف‌ترین و عملی‌ترین روش محاسباتی برای ارزیابی ریسک حریق در ساختمان‌ها است که با استفاده از این روش می‌توان ریسک حریق را در سه حالت مختلف یعنی برای ساختمان و محتویات آن‌ها، افراد و همچنین برای فعالیت‌های داخل ساختمان به‌طور جداگانه محاسبه نمود و در نتیجه نواقص موجود را برای هریک از حالات ارزیابی شده مورد مطالعه قرار داد. در نهایت نیز با توجه به نتایج به دست آمده و نتیجه‌گیری صورت پذیرفته، راهکارهای به‌منظور بهبود وضعیت و کاهش ریسک حریق در هتل‌های مورد ارزیابی پیشنهاد شده است.

 

 

۱ – مقدمه

بعد از انقلاب صنعتی مسائل مربوط به ایمنی، بهداشت و محیط زیست در صنایع اهمیت روزافزونی یافت. در این میان آتش سوزی و مسائل مرتبط با پیشگیری و مقابله با آن توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. از اواسط قرن نوزدهم علم حفاظت در برابر حریق با هدف پیشگیری از وقوع حریق و محدود ساختن خسارت های ناشی از آن وارد صنایع مختلف شد. بعد از پایان جنگ جهانی دوم، پیشرفت های چشمگیری در زمینه تدوین استانداردها و آیین نامه های اجرایی مربوط به حریق ایجاد شد. این روشها در ابتدا پس از وقوع حوادث و به منظور پیشگیری از وقوع حوادث مشابه مورد توجه قرار      می گرفتند، در حالی که مطالعات نشان می دهد که اکثر حریق های بزرگ برای اولین بار رخ می دهند. براین اساس پیش بینی حریق های محتمل و کوشش در جهت کاهش احتمال وقوع آنها و نیز کاستن از شدت پیامدهای احتمالی اهمیت به سزایی می یابد. آمارها نشان می دهند که قریب ۷۵ تا ۸۰ درصد    آتش سوزیها قابل پیش بینی و پیشگیری هستند. به کارگیری روش های مناسب ارزیابی ریسک، اقدامات فنی و مدیریتی لازم جهت کنترل یا به حداقل رساندن احتمال وقوع و کاهش اثرات آنها می تواند ، خسارت های مختلف ناشی از حریق را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. همچنین می توان با استفاده از ارزیابی ریسک حریق مهمترین علل بروز حریق در ساختمان را براساس اولویت مشخص نمود و سپس اقدامات کنترلی را متناسب با اهمیت هر یک از علل انجام داد و بدین طریق به میزان قابل توجهی هزینه های نصب، حفظ و نگهداری سیستمهای حفاظت در برابر حریق را کاهش داد. و همواره این سیستمها را در حالت آماده باش قرار داد.

شهر مشهد بعنوان یک کلان شهر مذهبی با داشتن جمعیت حدود سه میلیون نفر همه ساله شاهد حضور تعداد زیادی از مسافران می باشد و به همین دلیل از حیث تعداد هتل ها و مراکز اقامتی رتبه نخست را در کشور دارا می باشد. بطوری که حدود ۱۷۴ هتل در این شهر موجود می باشد که از این تعداد حدود ۲۰ هتل ۴ ستاره و ۹ هتل ۵ ستاره می باشد. در این پژوهش مورد نظر است که ارزیابی ریسک حریق برای تعدادی از هتل های ۴ ستاره منتخب انجام پذیرد. تا با استفاده از آن مهمترین علل بروز حریق در هتل ها مشخص شده و ریسک هریک از این عوامل مشخص گردد. همچنین ممکن است تعدادی از این هتل ها مطابق با استانداردهای پیشگیری از حریق ساخته نشده است و یا در گذر زمان دچار نقایصی شده باشند که با استفاده از روش FRAME به ارزیابی هریک از این موارد پرداخته می شود.

 

۲- متن اصلی

در این مطالعه برای ارزیابی ریسک حریق، از روش ارزیابی مهندسی ریسک حریق (FRAME) که یک روش کمی جهت ارزیابی ریسک حریق می‌باشد، استفاده شده است. مزیت اصلی روش FRAME در این است که ریسک حریق را برای سه حالت مختلف یعنی برای ساختمان و محتویات آنها (R)، افراد (R_۱) و همچنین برای فعالیت‌های داخل ساختمان (R_۲) به طور جداگانه محاسبه می‌کند. این روش ابزاری برای کمک به مهندسان حفاظت حریق جهت تعریف مفهومی مناسب و مقرون به صرفه برای ساختمان‌های جدید یا موجود می‌باشد. این روش را می‌توان به آسانی برای ارزیابی ریسک‌های حریق در وضعیت‌های موجود و درک اینکه آیا طراحی‌های مختلف دارای کارآیی لازم می‌باشند یا نه، استفاده نمود. یک ارزیابی سیستماتیک از فاکتورهای تأثیرگذار عمده داده می‌شود و نتیجه نهایی مجموعه‌ای با توصیف مفصل از جنبه‌های مثبت و منفی مرتبط با ریسک حریق خواهد بود. از دیگر مزایای این روش می توان به دقت، قابلیت اجرا در زمان کوتاه و هزینه کم اجرای آن اشاره کرد.

مراحل اولیه برای ارزیابی ریسک به روش FRAME به شرح ذیل می باشد ( شکل ۱):

۲-۱ تقسیم بندی ساختمان به واحدهای مطالعاتی

۲-۲ تهیه چک لیست جهت جمع‌آوری اطلاعات

۲-۳ جمع آوری اطلاعات

۲-۴ تهیه بسته محاسباتی در نرم افزار Excel ( شکل ۲و ۳)

بعد از اینکه مطابق مراحل قبل، ریسک بالقوه، سطح پذیرش و سطح حفاظت برای واحدهای مختلف محاسبه شد در این مرحله با استفاده از رابطه زیر، سطح ریسک برای ساختمان و محتویات، افراد و فعالیت‌ها به طور جداگانه برآورد می‌شود.

P: سطح ریسک بالقوه             A: سطح پذیرش ریسک         D: سطح حفاظت

 

 

شکل ۲- بسته محاسباتی مورد استفاده در نرم افزار Excel جهت ثبت اطلاعات

شکل ۳-بسته محاسباتی مورد استفاده در نرم افزار Excel جهت ارزیابی ریسک

 

بعد از برآورد سطح ریسک تصمیم گیری در خصوص اقدامات کنترلی مورد نیاز به شرح ذیل صورت می پذیرد :

الف) مقدار ریسک اولیه  کمتر از ۱: سیستم حفاظتی با ابزارهای دستی اطفاء حریق از قبیل کپسول‌های آتش‌نشانی، ایستگاه شیلنگ آتش‌نشانی که با مداخله مأموران آتش‌نشانی حمایت می‌شود. تأمین آب به اندازه کافی به همراه مداخله تشکیلات آتش‌نشانی عمومی لازم می‌باشد.

ب) مقدار ریسک اولیه  از ۱ تا ۶/۱ : سیستم های حفاظتی اتوماتیک تشخیص حریق برای ایجاد هشدار و پاسخ سریع مأموران آتش‌نشانی و تأمین آب به اندازه کافی، لازم می‌باشد. بعضی اقدامات حفاظت اضافی جهت ایجاد حفاظت افراد و فعالیت‌ها لازم می‌باشد.

ج) مقدار ریسک اولیه  از ۶/۱ تا ۵/۴: سیستم حفاظتی آب‌پاش می‌باشد. اگر ریسک اولیه  بیشتر از ۷/۲ باشد، لازم است که قابلیت اعتماد سیستم تأمین آب افزایش یابد. در بیشتر موارد برای حفاظت افراد نیازی به اقدامات اضافی نمی‌باشد اما ممکن است برای حفاظت فعالیت‌ها به اقدامات بیشتر نیاز باشد.

د) مقدار ریسک اولیه  بیشتر از ۵/۴: بعید به نظر می رسد که ایمنی کافی توسط سیستم آب‌پاش فراهم شود و لازم است مقدار ریسک با اقدامات پیشگیرانه کاهش یابد.

۳- معرفی محدوده پژوهش و نمونه های مورد ارزیابی

شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی در سال ۱۳۹۲ با احتساب نواحی منفصله توس و قرقی با ۳۲۸ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۲ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۷ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوههای بینالود و هزار مسجد واقع شده و ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۹۹ متر می باشد. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت شهر مشهد در این سال، بالغ بر ۴۶۴/۸۰۷/۲ نفر بوده است. این شهر به واسطه وجود حرم علی بن موسی الرضا(ع) هشتمین امام مذهب شیعه، عنوان دومین کلانشهر مذهبی جهان اسلام را به خود اختصاص داده است.

شهر مشهد با دارا بودن ۱۷۴ هتل، ۳۱۳ هتل آپارتمان، ۳۶۷ مهمانپذیر و ۵۱۶ منزل شخصی دارای مجوز، بیشترین مراکز اقامتی در کشور را در خود جای داده است و همه ساله پذیرایی میلیون ها نفر مسافر و گردشگر از سراسر دنیا می باشد. از تعداد ۱۷۴ هتل موجود در شهر تعداد ۹ هتل پنج ستاره، ۲۰ هتل چهار ستاره، ۵۳ هتل سه ستاره،  ۴۵ هتل دوستاره و ۴۷ هتل یک ستاره می باشد. در این تحقیق تعدادی از هتل های چهار ستاره شهر بعنوان جامعه هدف مورد نظر قرار گرفته است و ارزیابی ریسک برای آنها انجام پذیرفته است.

با توجه به اینکه اکثر هتل ها و مراکز اقامتی شهر مشهد در نزدیکی حرم و خیابان های مجاور آن می باشد بنابراین در انتخاب هتل های مورد ارزیابی سعی شد،  فاصله از حرم بعنوان یکی از ملاک های انتخاب مدنظر قرار گیرد  بنابراین هتل مشهد در منطقه ثامن مشهد و در نزدیکی حرم در خیابان امام رضا بین امام رضای ۱ و ۳ ، هتل خورشید تابان در فاصله کمی دورتر از حرم در منطقه هشت شهرداری و در خیابان پاسداران واقع شده است و هتل آبان با فاصله نسبتاً زیاد از حرم و در منطقه ۹ شهرداری در بلوار پیروزی نبش میدان حافظ واقع شده است. ملاک بعدی در انتخاب نمونه ها تعداد طبقات یا ارتفاع از سطح زمین بوده است،  بطوری که هتل آبان با ارتفاع کم دارای ۴ طبقه و ارتفاع حدود ۱۴ متر، هتل خورشید تابان با ارتفاع متوسط دارای ۸ طبقه و ارتفاع ۲۰ متر و هتل مشهد با ارتفاع ۳۶ متر دارای چهارده طبقه ( منفی ۳ تا مثبت ۱۰ ) می باشد.

ادامه دارد… .