ارزیابی ریسک عوارض پوستی ناشی از مواجهه شغلی با مواد شیمیایی در یک صنعت رنگ کاری
- شناسه خبر: 23100
- تاریخ و زمان ارسال: 8 آذر 1397 ساعت 12:00
ارزیابی ریسک عوارض پوستی ناشی از مواجهه شغلی با مواد شیمیایی در یک صنعت رنگ کاری
چکیده
عوامل شیمیایی تا به امروز بزرگترین وپراهمیت ترین علت آسیب های پوستی شغلی شناخته شده اند. با توجه به شیوع عوارض پوستی در صنایع شیمیایی، این مطالعه با هدف ارزیابی ریسک مواجهه با مواد شیمیایی و عوارض پوستی ناشی از آن انجام شدهدریک صنعت رنگ کاری انجام شده است. در این مطالعه مقطعی که به صورت توصیفی تحلیلی از جعبه ابزار خطر پوست که -توسط کمیته تحقیقاتی اروپا ارائه شده است مورد استفاده قرار گرفته است. روش خطر پوست یک مدل پیشگویانه ای می باشد که برای ارزیابی ریسک خطر پوستی کارگران مورد استفاده قرار می گیرد. در این مدل ابتدا اطلاعات مورد نیاز ارزیابی ریسک پوستی مواد شیمیایی که شامل درجه ی خطرودرجه ی مواجهه می باشد برای هرماده به طورجداگانه استخراج می گردد سپس اطلاعات مرحله قبل درجدول ماتریس ریسک که ازتلفیق درجه ی خطر و درجه مواجهه ی موضعی تشکیل می گردد، قرارداده شده وسطح ریسک هر ماده به دست می آید.با توجه به بررسی های صورت گرفته از ۱ واحد ) تولید، رنگ کاری، جوشکاری، آبکاری و مونتاژ(کارخانه رنگ کاری وسایل و قطعات، مشخص گردید که فقط ۲ واحد رنگ کاری و آبکاری دارای مواد شیمیایی هستند. در این دو واحد ، مشاغل کروم کاری، نیکل کاری، اسید شویی، رنگ کاری و کار با کروماته مشکی وجود داردکه در مجموع افراد با ۱۲ ماده شیمیایی در تماس می باشند که ۱ مادهآن دارای اثر سیستمیک و ۵۶ ماده دارای اثر موضعی است که می توانندبر روی پوست اثرسوء داشته باشند. با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی ریسک پوستی ناشی از کار با مواد شیمیایی در کارگاه های آبکاری و رنگکاری، برخی از وظایف شغلی در این کارخانه خطر ابتلا به آسیب های پوستی ناشی از مواد شیمیایی را به همراه دارند که بایداقدامات کنترلی لازم، از جمله جایگزینی موادی که دارای بالاترین سطح ریسک می باشند، اصلاح فرآیند، ایجاد تهویه موضعی، خودکار یا نیمه خودکار کردن فرآیند، جداسازی مواد از کارگر، تدوین برنامه برنامه چرخشی برای کاهش سطح ریسکو استفاده ازوسایل حفاظت فردی از جمله دستکش، روپوش، کفش ایمنی مناسب جهت کاهش ریسک محاسبه شده انجام داد.
۱٫مقدمه
پوست با سطحی حدودیک متر مربع، حدود یک پنجم وزن کلی بدن را تشکیل می دهد)
۱(. اختلالات پوستی ازعلل شایع مراجعه ی بیماران به پزشک می باشد به طوری که حدود ۶ درصد ازبیماران سرپایی را شامل می شوند. )
۲(. فاکتورهای مستعدکننده درایجاد بیماری های پوستی ناشی ازکار می توانند، شامل نژاد، جنسیت، داشتن آلرژی، فصل کاری، تعریق، رژیم غذایی ونظافت درکار می باشد)
۵(. بیماری های شغلی پوستی اغلب به دلایلی همچون عوامل مکانیکی)سایش، فشار(، عوامل شیمیایی)ترکیبات آلی و غیرآلی با PH متفاوت(، عوامل فیزیکی )گرما، سرما، اشعه( و عوامل بیولوژیکی )گروهی ازعوامل عفونت زامانند: باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و انگل ها( ایجاد می شوند)
۶(. عوامل شیمیایی تا به امروز بزرگترین وپراهمیت ترین علت آسیب های پوستی شغلی شناخته شده اند)
۱(. مواد شیمیایی مختلف دارای خصوصیات و میزان سمیت متفاوتی هستند که مواجهه با این مواد می تواند منجر به اثرات مختلفی شود که شدت آنها با توجه به راه مواجهه)تنفسی، پوستی وگوارشی( ومیزان مواجهه متفاوت خواهد بود )
۶(. موادشیمیایی درمحیط کار ممکن است به شکل جامد، مایع و گاز، و همچنین ممکن است طبیعی یا مصنوعی بوده و دارای
۷(.بیماری های پوستی ناشی ازکار، عوارضی هستند که در ایجاد آنها ، منشا گیاهی، حیوانی و شیمیایی )آلی و معدنی( باشند ) ۱ شرایط کار به طورکامل یا نسبی دخالت دارد دربریتانیا روزهای کاری ازدست رفته ناشی ازعوارض پوستی به تنهایی بیشتراز روزهایی است که دراثرابتلا به دیگربیماری های شغلی ازدست می رود) ۱(.چندین مجموعه از آمارهای ملی، بیماری های پوستی شغلی راحدود ۲۳ ۵۳ درصد تخمین زده اند) ۸(.هزینه های برآورد شده در کشور آمریکا در نتیجه ی از دست دادن کارگران -.) تولیدی، هزینه های پزشکی و هزینه های ناتوانی بیماری های پوستی شغلی بین ۲۲۲ میلیون تا ۱ بیلیون دلاردرسال می باشد.)
۹از این رو فرآیند ارزیابی ریسک که قلب سیستم های مدیریتی محسوب می شود) ۶ ( میزان ریسک مواد شیمیایی را برای استفاده.) کنندگان از این مواد مشخص می کند واقدامات لازم برای محافظت پرسنل دربرابراین مواد را پیشنهاد می دهد) ۱۳همانطور که مرور مطالعات فوق نشان می دهد مطالعات متعددی در رابطه با اثرات پوستی ناشی از مواد شیمیایی در محیط های کاری انجام گرفته است اما تعداد مطالعاتی که منحصراً به ارزیابی میزان ریسک مواد شیمیایی برروی پوست بپردازد کمتر انجام شده است، بویژه خلا چنین طرح هایی در کشور بیشتر به چشم می آید. این مطالعه با هدف پر نمودن این خلا و با در نظر گرفتن نقش کلیدی ارزیابی ریسک در بهداشت شغلی موادشیمیایی از دیدگاه حفاظت از سلامت پوست کارکنان طراحی شده است. این مطالعه در یکی از صنایع شیمیایی استان فارس که کار آبکاری و رنگ کاری قطعات و وسایل مختلف را انجام می دهدانجام گرفته که از ۱ واحد ) تولید، رنگ کاری، جوشکاری، آبکاری و مونتاژ( تشکیل شده است.
در این صنعت فقط واحد های رنگ کاری و آبکاری دارای مواد شیمیایی هستند که بر روی پوست اثر سوء دارند. از این رو فقط این دو واحد برای ارزیابی ریسک پوستی مواد شمیایی انتخاب شدند.
۲-روش شناسی
این مطالعه ازنوع مقطعی،توصیفی تحلیلی می باشد . در این مطالعه از جعبه ابزار خطر پوست – ۱ که توسط کمیته تحقیقاتی اروپا ارائه شده است مورد استفاده قرار گرفته است.روش خطر پوستیک مدل پیشگویانه ای می باشد که برای ارزیابی ریسک خطر پوستی کارگران مورد استفاده قرار می گیرد ) ۱۱ (.این روشدارای دو هدف اصلی می باشد؛ یکی از این اهداف ایجاد یک مدل مفهومی برای ارزیابی ریسک پوستی به منظوراهداف قانونی )مانند ثبت ماده شیمیایی جدید( و هدف دیگر ارائه یک روش ساده برای ارزیابی و مدیریت ریسک بهداشتی در مواجهه ی پوستی شاغلین با مواد شیمیاییمی باشد ) ۸(. بر اساس روش استفاده شده در این مدل، ابتدا اطلاعات مورد نیاز ارزیابی ریسک پوستی مواد شیمیایی که شامل درجه ی خطر ۲ ودرجه ی مواجهه می باشد برای هرماده به طورجداگانه استخراج می گرددسپس اطلاعات مرحله قبل درجدول ماتریس ریسک که ازتلفیق درجه ی خطر و درجه مواجهه ی موضعی تشکیل می گردد، قرارداده شده وسطح ریسک هر ماده به دست می آید.درجه ی خطر با استفاده از اطلاعات سم شناسی و عبارت خطر مربوط به هر ماده از طریق جدول ۱ برای مواد با اثر سلامت موضعی قابل استخراج میباشد.
برای بدست آوردن سطح ریسک اثرات موضعی مواد شیمیایی مراحل زیر انجام می شوند: در مرحله اول از طریق رابطه ۱ میزان مواجهه بلقوه را محاسبه می کنیم. ضریب تصحیح ×) رابطه ۱:میزان مواجهه بالقوه=میزان مواجهه بالقوه )بدن، دست ضریب تصحیح و میزان مواجهه بالقوه قرادادی که در رابطه آورده شده اند، با توجه به جداول مربوطه تعیین می شود.
در مرحله دوم میزان مواجهه واقعی به کمک رابطه ۲ تعیین می شود:
عامل کاهش مواجهه بدلیل پوشش لباس × رابطه ۲: میزان مواجهه واقعی= میزان مواجهه بالقوه۳ برای / ۳ برای لباس های نرم و دیگری عدد ۱ / در رابطه ۲ عوامل کاهش مواجهه بدلیل پوشش لباس دارای دو مقدار یکی عدد ۱لباس های ضخیم می باشد.
در مرحله ی سوم دوز مواجهه حداکثر بدست می آید:
میزان مواجهه واقعی × رابطه ۵:دوز مواجهه حداکثر=مدت زمان مواجهه
در رابطه ۵ مدت زمان مواجهه با توجه به جدول(۳) وپارامتر دوز مواجهه حداکثر از جدول(۴) محاسبه می شود.
درمرحله چهارم با استفاده از رابطه زیر امتیاز مواجهه موضعی محاسبه می شود:
دوز مواجهه حداکثر × رابطه ۵:امتیاز مواجهه موضعی= ناحیه بدنی در معرض تماس در رابطه ۵ ناحیه بدنی در معرض تماس با توجه به جدول) ۱( محاسبه می شود. در نهایت برای بدست آوردن میزان مواجهه موضعی از جدول) ۶( استفاده می کنیم.
در نهایت بعد از اینکه امتیاز مواجهه موضعی را از جدول شماره یک)ناچیز،کم،متوسط،بالا،بسیار بالا،شدید( و همچنین میزان خطر ناشی از اثرات موضعی مواد شیمیایی را از روابط ۵،۵،۲،۱ و جدول شماره شش )ناچیز،کم،متوسط، بالا، بسیار بالا،شدید(بدست آوردیم در این مرحله از تلفیق امتیازمواجهه موضعی و میزان خطرات ناشی از اثرات موضعی مقدار عددی بدست می آید که هر عدد گویای یک اقدام اصلاحی مورد نیاز به منظور کاهش اثرات موضعی مواد شیمیایی بر روی پوست می باشد به گونه ای که عدد: ۱)نیاز به هیچ گونه اقدام اصلاحی نمی باشد(، ۲ )نیاز به اقدام خاصی نمی باشد،تنها اقدامات ابتدایی جهت حفاظت از پوست در دستور کار قرار گیرد(، ۵ )در صورت امکان میزان مواجهه بایدکاهش یابد(، ۵)نیاز به اقدام اصلاحی می باشد، کاهش مواجهه در دستور کار قرار گیرد(، ۱ )لازم است خطربالقوه کاهش یابد(، ۶ )لازم است ترکیبی از اقدامات اصلاحی انجام شود، اولویت با انجام بررسی دقیق می باشد(، ۶ )کاهش مواجهه فورا در دستور کار قرار گیرد(، ۸ )در صورت امکان ماده با یک ماده کم خطر جایگزین شود(، ۹ )در هر شرایط کاهش کار متوقف شده و کاهش مواجهه انجام گیرد (، ۱۳ )در هر شرایط توقف کار و جایگزینی ماده خطرناک با یک ماده کم خطر انجام گیرد
۳-نتایج
با توجه بررسی های صورت گرفته از ۱ واحد ) تولید، رنگ کاری، جوشکاری، آبکاری و مونتاژ( کارخانه آبکاری وسایل و قطعات، مشخص گردید که فقط ۲ واحد رنگ کاری و آبکاری دارای مواد شیمیایی هستندکه در مجموع افراد با ۱۲ ماده شیمیایی در تماس می باشند که ۱ مادهآن دارای اثر سیستمیک و ۵۶ ماده دارای اثر موضعی است که می توانندبر روی پوست اثر سوء داشته باشند. از آنجایی که نوع تماس )سطحی یا مستقیم( با مواد شیمیایی در میزان امتیاز مواجهه و سطح ریسک مواد تأثیر به سزایی دارد به همین دلیل ابتدا مواد را از نظر نوع تماس ) سطحی یا مستقیم( و نوع اثر )موضعی( و همچنین برای تفکیک بهتر و تفاوت پارامتر های مواد جامد و مایع، آنها از نظر جامد یا مایع بودن بررسی کردیم.- ) اطلاعات مربوط به تماس مستقیم با مواد شیمیایی که اثر موضعی بهداشتی روی پوست دارند در جدول ) ۳-۳ امده است. ۱۲
جزئیات مواد شیمیایی جامد که همراه با تماس مستقیم و اثرات موضعی روی پوست می باشند در جدول ۴-۳ست. آمده ۳-۵ جزئیات مواد شیمیایی مایع که همراه با تماس سطحی و اثرات موضعی روی پوست می باشند در جدول ۳-۶ ، ۳-۷ است.
نمودار ۱ مقایسه سطح ریسک مواد شیمیایی که دارای تماس سطحی و اثر موضعی روی پوست می باشند را برای مواد شیمیایی نشان می دهد
با توجه با نمودار مشخص شد بیشترین امتیاز سطح ریسک در بین مواد شیمیایی با تماس سطحی و اثر موضعی، مربوط به اسید کلریدریک، اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسید کرومیک، سود، سولفات نیکل، بی کرومات سدیم، بی کرومات پتاسیم با سطح ریسک ۹ می باشد، در رتبه دوم؛ اکسید کروم و آند نیکل با سطح ریسک ۸، در رتبه سوم؛ نیترات نقره با سطح ریسک ۶، در رتبه چهارم؛ متا سیلیکات، کربنات دو سود، اسیدبوریک، سدیم تری فسفات، کلراید نیکل، سیانید مس، سولفات مس، سولفات قلع، سیانید نقره و سیانید طلا با سطح ریسک ۵ و در رتبه پنجم؛ آند سرب، آند قلع، آند روی و آند مس با سطح ریسک ۲ قرار می گیرند از نمودار ۲ می توان سطح ریسک در مواد شیمیایی با تماس مستقیم دارای اثر موضعی را نتیجه گیری کرد.
با توجه به نمودار مشحض می شود که بیشترین سطح ریسک در بین مواد شیمیایی با اثر موضعی و تماس مستقیم مربوط به اکسید کروم با سطح ریسک ۸ می باشد. در رتبه دوم؛ اسید کلریدریک، اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسید کرومیک، سود، سولفات نیکل، بی کرومات سدیم، بی کرومات پتاسیم و نیترات نقره با سطح ریسک ۶، در رتبه سوم؛ متا سیلیکات، کربنات دو سود، اسید بوریک، سدیم تری فسفات، کلراید نیکل، سیانید مس، سولفات مس، سولفات قلع، سیانید نقره و سیانید طلا با سطح ریسک ۵ و در رتبه چهارم؛ اکسید روی با سطح ریسک ۲ قرار می گیرد با توجه به جدول شماره ) ۶( می توان به این نتیجه رسید که در دو واحد رنگ کاری و آبکاری مشاغل کروم کاری، نیکل کاری، اسید شویی، رنگ کاری و کار با کروماته مشکی دارای سطح ریسک بالایی در مواجهه مواد شیمیایی که منجر به عوارض پوستی می شوند وجود دارد.
۴-بحث
کارخانه مورد مطالعه که آبکاری و رنگ کاری قطعات و وسایل مختلف در آن انجام می شود از ۱ واحد یا کارگاه ) تولید، رنگ کاری، جوشکاری، آبکاری و مونتاژ( تشکیل شده است. در این کارخانه واحد های آبکاری و رنگ کاری پتانسیل آسیب های پوستی را دارا می باشند که در واحد آبکاری ۱۱ کارگر و در واحد رنگ کاری ۵ کارگر مشغول کار هستند. هر واحد از چند شغل و هر شغل از چند وظیفه شغلی تشکیل شده است و کارگران در هر وظیفه شغلی با مواد شیمیایی مختلفی با سطح ریسک متفاوت سر و کار دارند.عناوین شغلی در واحد آبکاری عبارتند از:
کروم کاری، نیکل کاری، اسید شویی، چربی گیری، قلع کاری، مس کار سیانوری، گالوانیزه و شغل های موجود در واحد رنگ کاری شامل اسید شویی و رنگ کاری می باشند.
با توجه با ارزیابی ریسک و تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که بالاترین امتیاز سطح ریسک مواد شیمیایی مربوط به اسیدکلریدریک، اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسید کرومیک، سود، سولفات نیکل، بی کرومات سدیم، بی کرومات پتاسیم و کمترین سطح ریسک مربوط به اکسید روی می باشد.
در بین کارگاه های ارزیابی شده سطح ریسک کارگاه رنگ کاری بالاتر از سطح ریسک کارگاه آبکاری بوده اما به دلیل اینکه تعداد کارگران در واحد آبکاری خیلی بیشتر از کارگران واحد رنگ می باشند لذا واحد آبکاری اولویت اول برای کاهش سطح ریسک و کنترل می باشد. هر چند واحد رنگ کاری نیز نباید فراموش گردد. در بین مشاغل بیشترین سطح ریسک مربوطه به شغل اسید شویی که در هر دو واحد آبکاری و رنگ کاری وجود دارد می باشد و در رتبه های بعدی رنگ کاری با اکسید کروم، کروم کاری و سپس نیکل کاری قرار دارند، همچنین در وظایف شغلی آبکاری با قطعات یا وظیفه اصلی هر شغل سطح ریسک بالاتر از وظیفه شغلی آماده سازی مواد می باشد. با توجه به نتایج کلی حاصل از ارزیابی ریسک پوستی ناشی از کار با مواد شیمیایی در کار گاه های آبکاری و رنگ کاری، نتایج حاکی از آن است که برخی از وظایف شغلی در این کارخانه خطر ابتلا به آسیب های پوستی ناشی از مواد شیمیایی را به همراه دارند.
درمطالعه ای که توسط میلجا مکنین ۱ و مارکو لینا نما ۲تحت عنوان مواجهه ی پوستی با کروم درآبکاری انجام شدمشخص شد که میزان مواجهه با مواد شیمیایی به طورگسترده ای در بین کارگران متفاوت بود. همچنین ناحیه ای از بدن و دست که درمعرض۶ میلی گرم برساعت گزارش گردید؛ که دست ها و اندام های – – /۵۶ ۳/ ۳ و ۳۵ /۱۶ ۲۸/ مواجهه بامحلول های آبکاری بود به ترتیب ۱ پایینی آلوده ترین قسمت های بدن شناخته شدند. در این مطالعه میزان مواجهه پوستی درپروسه های دستی آبکاری ازپروسه های اتوماتیک ونیمه اتوماتیک بالاتردیده شد. وکارگرانی که با کروم ۶ ظرفیتی مواجهه داشتند خطر ابتلا به اختلالات پوستی به مراتب .) بالاتری برایشان پیش بینی گردید ) ۱۵ همچنین براساس مطالعه ای که در کانادا بر روی ۲۵۱ کارگر مبتلا به بیماری های پوستی شغلی انجام شده بود، مشخص شدکه تعدادروزهای کاری ازدست رفته ناشی از مشکلات پوستی برای ۵۱ درصد ازافراد مورد مطالعه بیشتراز یک ماه و برای ۱۵ درصد ازمبتلایان بین یک هفته تا یک ماه و در مورد ۱۶ درصد ازآنها کمتراز یک هفته بوده است. همچنین ۵۵ درصد از افراد مذکور بدون .) ازدست دادن روزهای کاری که دلیل آن شرایط نامناسب پوستی باشد گزارش شده است ) ۱۵ از جمله اقداماتی که برای کاهش سطح ریسک های محاسبه شده می توان انجام داد: .جایگزینی: در صورت امکان جایگزین کردن مواد با سطح ریسک بالاتربا موادی که دارای سطح ریسک پایین تری هستند. محصور سازی: در واحد رنگ کاری با محصور کردن محل رنگ کاری از آلوده کردن دیگر واحد ها جلوگیری به عمل می آید. کنترل مدیریتی: با تدوین برنامه چرخشی دو هفته ای کارگران در مشاغل مختلف از ایجاد اختلالات پوستی ناشی از تماس مداوم جلوگیری به عمل می آید )مثلأ در شغل نیکل کاری کار کردن بیشتر از ۲ هفته باعث ایجاد تاول هایی حتی با وجود دستکش های ایمنی بر پوست می شوند ( کنترل مهندسی: اصلاح فرایند، طراحی سیستم تهویه موضعی برای نیکل کاری و کروم کاری و همچنین واحد رنگ کاری، خود کار یا نیمه خودکار کردن آبکاری قطعات. لوازم حفاظت فردی: استفاده از دستکش های ایمنی مخصوص اسید ها و مواد شیمیایی، پیشبند های چرمی مخصوص مواد شیمیایی، کفش های ایمنی مخصوص.
تقدیر و تشکر
نویسندگان مقاله بر خود لازم می دانند مراتب تشکر و قدردانی را از مدیران و کارگران کارخانه مورد مطالعه ی اعلام نمایند؛ چرا که بدون همکاری این عزیزان زحمتکش انجام این پژوهش میسر نبود.
منابع:
- Azizjalali M. New method detects skin diseases. 1th ed. Publication: esharat, Tehran, 1372.
- Hajheydari Z, Golpour M. Prevalence of skin disorders in Sari 2003-2004. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, Volume 17, Number 57, Pages 94-98
- Helmseresht P, delpishe E. occupational health. Volume 1. Publication: chehr, 1367.
- Rom WN, Markowitz SB.Enviromental and occupational medicine.4th ed. USA :Wolter Kluwer Health; 2007: 622-623.
- Choobineh A, Amirzadeh F. Occupational Health. Volume 4. Publication: Shiraz University of Medical Sciences, 1387.
- Jahangiri M, Nourozi M. Management and risk assessment.Volume 1. Publication: Fanavaran, shiraz, 1391.
- Sanaei GH. Industrial Toxicology. volume 1, Publication: tehran University, Tehran, 1358.
- Oppl R,Kalberlah F, Evans PG, Van Hemmenjj. Atoolkit for dermal risk assessment and manegment: an overview. Ann OccupHyge2003; 47:629-40.
- Mathias CGT. The cost of occupational skin disease.ArchDermatol 1985; 121:332-4.
- Assess the risks posed by hazardous chemicals in the workplace for health staff. Ministry of Human Resource Department of Safety and Health Vocational Malaysia, 2000.
- Marquart j,Brouwer DH,Gijsbers JHJ, Links JHM, Warren N, Van Hemmen JJ. Determinants of dermal exposure relevent for exposure modeling in regulatore risk assessment. Ann OccupHyge 2003; 47:599-607
- Molaeifar H, Ahmadinasab A. Risk assessment of skin complications of occupational exposure to chemicals in the factory ranginpooshesh, Shiraz, 1392.
- Makinen M,Linnainmaa M. Dermal exposure to chromium in electroplating. Ann OccupHyge2003; 48:277-283.
- Levy BS, Wegman DH, Baron SHL, Sokas RK. Occupational and enviromental health:
recognizing and preventing disease and injure: 6th ed. New York. Lippincott Willams&Wilkin; 2006.
