انبار کردن مواد خطرناک و انبارداری آن

نویسنده: هوشنگ بینا

انبار کردن مواد خطرناک و انبارداری آن

برای انبار کردن مواد خطرناک بایستی به خواص فیزیکی و شیمیایی آن کاملاً واقف بود و با در نظر گرفتن خطری که ایجاد می کنند نسبت به طبقه بندی و چیدن کالا اقدام کرد، در غیر این صورت باید انتظار حریق، انفجار، نشت گاز و بخار و حتی تخریب کامل انبار را داشت. بدین منظور هنگام خرید بایستی اطلاعات زیر از فروشنده کسب گردد.
۱- مشخصات فیزیکی و شیمیایی محصول
۲- اطلاعات ایمنی و دستورالعمل های مربوط به اطفا حریق، کمک های اولیه پزشکی و رفع آلودگی از محیط
۳- حمل و نقل و ذخیره سازی
۴- شرایط نگهداری
۵- البسه استحفاظی مورد لزومِ هنگام کار
۶- تاریخ تولید و انقضای کالا

طبقه بندی مواد خطرناک

برای انبار کردن مواد خطرناک باید از سیستم های بین المللی تبعیت کرد. اطلاعات مورد نیاز در استانداردهای بین المللی نظیر OSHA و NFPA ، روش هایی تدوین شده که به طور مختصر می توان فرآورده های خطرناک را به شرح زیر طبقه بندی کرد.
۱- مواد قابل اشتعال و انفجار: این مواد به صورت جامد، مایع و گاز هستند.
الف: جامدات قابل اشتعال (مانند چوب، لاستیک، پارچه، کاغذ و …)
علامت شناسایی: علامتی با برچسب
لوزی شکل، با زمینه سفید رنگ و خطوط قرمز عمودی و شعله به رنگ سیاه در بالای آن)
ب: جامداتی که نسبت به آب واکنش نشان می دهند مانند کاربید، سدیم، پتاسیم و …
علامت شناسایی: علامتی با برچسب به صورت لوزی و زمینه آبی رنگ و شعله ای به رنگ سفید در بالای آن
ج: موادی که دارای قابلیت احتراق خود به خود هستند. (مواد آلی جامد)
علامت شناسایی: علامت لوزی شکل، با رنگ زمینه سفید در قسمت بالا و رنگ قرمز در نیمه پایین و شعله ای به رنگ سیاه می باشد.
توضیح: به خاطر داشته باشید، جامداتی که به صورت پودر هستند، مانند پودرهای آلی شامل گرد زغال و چوب در صورت پراکنده شدن در محیط چنانچه شرایط مهیا شود مانند مواد منفجره خواهند سوخت.
د: مایعات: مایعات را می توان به دو دسته سبک و سنگین طبقه بندی کرد. مایعاتی که در شرایط متعارف(۲۵درجه سانتی گراد و۷۶۰ میلی لیتر جیوه) دارای بخار قابل اشتعال می باشند مایعات سبک مانند بنزین، الکل، استن و …. که از نظر آتش سوزی بایستی آنها را همردیف گازهای قابل اشتعال به شمار آورد که در مهار نمودن آنها باید تمهیدات ایمنی گازها را به کار بست. مایعات سنگین که در شرایط متعارف فاقد بخار هستند، اما به مجرد این که حرارت می گیرند بخار مورد لزوم برای اشتعال در آنها فراهم می آید. هر چند مایعات قابل اشتعال سنگین نظیر نفت سفید، گازوئیل و امثال آن در شرایط عادی خطری ندارند اما در انبار کردن آنها نیز باید دستورالعمل های ایمنی کاملاً رعایت شود.

ه: گازها: گازها را نیز بایستی طبقه بندی و سپس نسبت به انبار نمودن آنها اقدام کرد. نظیر اکسیژن، گازهای سمی، گازهای آتش گیر و امثال آن.
کلیه مواد یاد شده در اختلاط با هوا قابل اشتعال شده ویا با حضور یک منبع آتش نظیر جرقه های الکتریکی یا ساکن، اصطکاک های مکانیکی و یا سطوح داغ آتش گرفته و منفجر می شوند، لذا بایستی انبار ویژه ای برای نگه داری آنها در نظر گرفت. به ویژه نباید سیلندر های محتوی گاز اکسیژن را در کنار سایر گازهای قابل اشتعال انبار کرد.
علامت شناسایی: بر چسب لوزی شکل، زمینه قرمز رنگ با شعله ای به رنگ سفید در بالای آن

مواد خورنده:

المللی رعایت گردد. این مواد روی پوست و یا فلزات و سایر مواد، ایجاد خورندگی کرده و آنها را از بین می برند، بدیهی است مقدار خورندگی بستگی به نوع ماده دارد این مواد گاهی قابل اشتعال و سمی نیز می باشند. مانند اسیدهای سولفوریک، کلریدریک، استیک، نیتریک، هیدروکسید پتاسیم، سود و نظایر آن.
این مواد هنگام اختلاط با فلزات، ایجاد بخارات قابل اشتعال می کند. بنابراین انبار حتماً باید دارای تهویه کافی باشد و کارکنان از لباس های ایمنی استفاده کنند. هم چنین انبار این نوع مواد باید محصور باشد.
علامت شناسایی: لوزی شکل، زمینه نیمه زیرین سیاه، با کلمه Corrosive و نیمه بالا سفید، با دو ظرف شیشه ای آزمایشگاهی که یکی روی دست و دیگری روی فلز ریخته می شود.
مواد سمی: مهمترین راه مسمومیت این مواد در انبارهایی که فاقد تهویه مناسب اند از راه استنشاق است. بنابراین استفاده از هواکش های قوی از ضروریات انبار است. استفاده از لباس های کامل برای جلوگیری از آلودگی های پوستی توصیه می شود. انبار مواد سمی نیز بایستی کاملاً محصور و جدا از سایر مواد باشد.
علامت شناسایی: لوزی شکل، زمینه سفید رنگ با عکس یک جمجمه و دو استخوان متقاطع به رنگ سیاه.
مواد اکسید کننده: این مواد می توانند، به سرعت اکسیژن مورد نیاز را تامین کرده و آتش بگیرند، مانند کلرات پتاسیم، نیترات پتاسیم و نیترات آلومینیوم که در صورت تماس با مواد آلی مانند چوب قابل احتراق هستند. این مواد باید به دور از مواد قابل احتراقِ انبار باشند.
علامت شناسایی: لوزی شکل، زمینه زرد رنگ با شعله ای سیاه رنگ روی یک دایره
انبار کردن سیلندرهای گاز و تحت فشار
۱- هیچ یک از سیلندرهای گاز مایع، اکسیژن و یا هوای فشرده را نباید در کنار یکدیگر نگهداری کرد.
۲- همه سیلندرها باید دارای کلاهک باشند.
۳- سیلندرها باید به دیوار و یا ستون های وسط انبار تکیه داده شوند. بهر حال بایستی تمهیداتی اندیشیده شود تا از سقوط آنها جلوگیری شود.
۴- حداکثر ذخیره سازی گاز مایع در یک مکان نباید از۵ هزار کیلوگرم تجاوز کند.
۵- انبارهای سیلندرهای گاز به ویژه گازهایی که از هوا سنگین تر هستند نباید از سطح زمین پایین تر باشند.
۶- انبار نباید نزدیک به معابر عمومی و ساختمانی های مسکونی بنا شود و حداقلِ فاصله، مطابق با استانداردهای بین

۷- حتی المقدور باید اطراف انبار باز باشد. بهتر است از توری سیمی دراطراف بجای دیوار استفاده شود تا از تجمع گاز در یک فضای بسته جلوگیری شود. چنانچه مجبور به ساختن دیوار شدید، بهتر است پایین آن را به صورت مشبک
در آورید تا هوا بتواند با آسانی از آن عبور کند. این نوع انبارها باید حتماً از سیستم اعلام و اطفای حریق استفاده شود.
۸- بهترین انبار برای سیلندرهای گاز انبارهایی است که در فضای باز ساخته شده دارای سایه بان هستند.
۹- محل نگهداری سیلندرهای گاز باید به طور مرتب تمیز شود و عاری از مواد آتش زاد باشد.
۱۰- سیستم سیم کشی، چراغ ها، پریزها و کلیدها باید حتماً از نوع EX باشد.
۱۱- حتی المقدور سیلندرهای خالی را از سیلندرهای پر به صورت جداگانه نگهداری کنید. به خاطر داشته باشید که سیلندرهای خالی نیز به همان اندازه سیلندرهای پر خطرناک هستند.
۱۲- هیچ گاه سیلندرها را به صورت خوابیده نگهداری نکنید، زیرا مقدار بیشتری گاز از آنها خارج می شود.
۱۳- سیلندرهای گاز مایع را از سیلندرهای گازهای سمی، مواد اکسید کننده و مواد قابل ترکیب با گاز جدا کنید.

کلیاتی درباره انبارهای مواد شیمیایی

۱- فهرستی از مواد شیمیایی که شامل جامدات، مایعات وگازها می شود، تهیه و پس از طبقه بندی آنها از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی طبقه بندی و نسبت به انبار نمودن آنها اقدام کنید.
۲- ساختمان انبار باید از مصالح ضد حریق ساخته شود.
۳- درهای اضطراری در نظر گرفته شود. کلیه درها باید به طرف بیرون باز شود تا هنگام انفجار از خسارت بیشتر به انبار جلوگیری شود. درهای کشویی بایستی فضایی باز در کناره های خود داشته باشند.
۴- کف انبار باید صاف، بدون ترک خوردگی و غیر قابل نفوذ در مقابل مواد شیمیایی باشد.
۵- اصولاً بایستی انبارهای مواد شیمیایی خنک باشند و چنانچه هوا زیادتر از حد معمول سد است می توان از سیستم های گرمایشی به صورت بخار آب و یا هوای گرم استفاده کرد.
۶- راهروهای انبار باید به اندازه کافی فضا برای گردش لیفتراک داشته باشد.
۷- راههای دسترسی به انبار تا انتهای سالن باز باشد.
۸- باید امکان شستشوی انبار وجود داشته باشد و در ساخت آن زه کشی ها به صورتی باشد که آب حاصل از شستشو و یا اطفای حریق در خیابان رها نشود.
۹- انبارهای مواد شیمیایی بایستی برای جلوگیری از خطرات ناشی از صاعقه و الکتریسته ساکن به برق گیر و سایر وسایل ایمنی مجهز باشند.
۱۰- انبار بایستی یک شناسنامه ایمنی از کلیه محصولات خود داشته باشد.

ایمنی

۱- کارکنان انبار باید خطرات مواد شیمیایی را بدانند.
۲- دستور العمل های اضطراری و هم چنین نحوه مقابله با آتش را بدانند.
۳- همیشه از وسایل استحفاظی هنگام جابه جایی مواد استفاده کنید.
۴- درب انبارهای مواد شیمیایی همیشه باید قفل باشد.
۵- تابلوهای اخطار در بیرون و داخل انبار وجود داشته باشند.
۶- انبارهای مواد شیمیایی بایستی از تهویه مناسب برخوردار باشند.
۷- لوازم برقی از نوع EX باشد.
۸- روی کلیه بسته های مواد شیمیایی بایستی برچسب خطر موجود باشد.
۹- انبارداری باید بر اساس اصول علمی و استاندارد باشد.
۱۰- تجهیزاتی از قبیل دوش و چشم شور، حتماً آماده به کار بوده و مرتباً کنترل شود.