مقاله تخصصی در خصوص:

بررسی راهکارهای ارتقاء ضوابط و استاندارد‌های سامانه‌های کنترل دود و نقش پژوهش و مطالعه در رفع ابهامات آنها

شناسه خبر: 27465
تاریخ و زمان ارسال: 1 دی 1399 ساعت 17:49

چکیده

دود به عنوان عامل اصلی مرگ و میر در زمان حریق در ساختمان‌ها شناخته می‌شود. در ساختمان‌های بزرگ، پیچیده و یا بلند مرتبه جهت مدیریت و کنترل دود در زمان حریق، لازم است تمهیداتی در نظر گرفته شود. مرجع اصلی ضوابط حوزه حریق و حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق در کشور، مبحث سوم مقررات ملی ساختمان است. در تابستان سال ۱۳۹۴، به همت سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود به عنوان اولین استاندارد در حوزه کنترل دود در ایران تدوین گردید. با تقدیر از تلاش‌های انجام شده در این حوزه، متاسفانه همچنان ابهامات زیادی در بخش کنترل دود در ساختمان‌ها وجود دارد که باعث می‌شود که ساختمان‌ها در زمینه کنترل دود از ایمنی لازم برخوردار نباشند. در این پژوهش سعی شده تا به بررسی این ابهامات و نقش پژوهش و مطالعه در ارتقاء این ضوابط پرداخته شود.

کلمات کلیدی: کنترل دود، حریق، ضوابط، پژوهش، مطالعه

مقدمه

دود به عنوان قاتل اصلی در زمان حریق شناخته می‌شود [۱, ۲]. دود اغلب در ساختمان حرکت کرده و از فضایی که در آن حریق رخ داده به قسمت‌های دیگر سرایت می‌کند. دود علاوه بر اموال افراد، زندگی آنها را نیز به خطر می‌اندازد. راه‌پله‌ها، چاله‌های آسانسور و سایر شفت‌های عمودی ساختمان در صورت طراحی غیر اصولی، اغلب پر از دود شده و غیرقابل استفاده می‌شوند و این امر علاوه بر جلوگیری از تخلیه ساکنین مانع از اجرای مناسب عملیات نجات افراد و مهار حریق توسط آتش‌نشانان خواهد شد. چرا که با افزایش غلظت دود، میزان دید افراد به شدت کاهش یافته و به دنبال آن، حرکت آنها بسیار کند میشود [۳]. به همین دلیل کنترل و مدیریت دود در زمان حریق یکی از مهمترین مسائل مطرح در حوزه ایمنی ساختمان‌، به خصوص در ساختمان‌های بلند مرتبه، بزرگ و پیچیده است. مرجع اصلی ضوابط حوزه حریق و حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق در کشور، مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (ویرایش سال ۱۳۹۲) است. در این ضوابط در زمینه کنترل دود، به موارد مختلفی از جمله ضوابط راه‌های خروج، پارکینگ‌ها، آتریوم‌ها، آسانسورها و فضاهای امن اشاره شده است، لیکن در برخی قسمت‌های قوانین، ضعف‌ها و ابهاماتی وجود داشته و برخی اصول به صورت کیفی مطرح شده‌اند. در کنار مبحث سوم مقررات ملی، در تابستان سال ۱۳۹۴، به همت سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، ضوابط ملاک سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود به عنوان اولین استاندارد در حوزه کنترل دود تدوین گردید. در این ضوابط که به صورت تخصصی و کاربردی به موضوع کنترل دود در ساختمان‌ها پرداختهاند، به ضوابط مرتبط با سامانه فشار مثبت راه‌پله و کنترل دود و تهویه پارکینگ‌های بسته اشاره شده است. این ضوابط به صورت کاربردی به بیان موارد مختلف پرداخته و دارای رویکردی عملگرایانه است.

در حال حاضر در حوزه‌های مختلفی از کنترل دود، مانند کنترل دود در آتریوم‌ها، کنترل دود در آسانسورها، کنترل دود در طبقات مختلف ساختمان‌های بلند مرتبه و بزرگ، جزئیات محاسبات کنترل دود، روش‌های مدلسازی و تست سامانه‌های کنترل دود و سیستم‌های کنترلی این سامانه‌ها، ضوابط روشن و واضحی وجود ندارد. در این پژوهش سعی شده تا به بررسی موارد مختلف این حوزه پرداخته شود. در بحث کنترل دود، به علت پیچیدگی‌های روابط مکانیک سیالات و انتقال حرارت، در بسیاری از استانداردهای بین‌المللی نیز ابهامات و مغایرت‌هایی را می‌توان یافت، از اینرو مطالعه و پژوهش در رفع ابهامات مختلف و دست یافتن به استاندارد‌های قابل قبول و ارتقاء سطح ایمنی ساختمان‌ها، نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

کنترل دود توسط روش‌های غیرعامل

به طور کلی کنترل دود درساختمان‌ها به دو صورت غیرعامل[۱] و فشارسازی[۲] (ایجاد فشار مثبت) صورت می‌پذیرد. سیستم‌های فشار مثبت مرسوم تر بوده و معمولاً از این روش‌ها در انواع ساختمان‌ها استفاده می‌شود. اما معمولاً در کنار سیستم‌های فشار مثبت، از سیستم‌های غیرعامل نیز استفاده می‌گردد. البته از سیستم‌های غیرعامل می‌توان جهت به وجود آوردن شرایطی ایمن به صورت مستقل نیز استفاده نمود، لیکن باید توسط روش‌های نوین، این سیستم‌ها و کارکردشان را مورد تحلیل قرار داد.[۳]

جداسازی و تقسیم بندی فضاها به عنوان یک روش کنترل گسترش و سرایت حریق و دود سالهاست که شناخته شده و استفاده می‌شود. اگر درب اتاقی که در آن حریق رخ داده است بسته شود، مقدار جریان دود خروجی از اتاق به اندازه چشمگیری کاهش خواهد یافت، همچنین مقدار هوای در دسترس جهت ادامه احتراق نیز به شدت افت خواهد کرد. به منظور محدود کردن پخش حریق، ساختمان به وسیله موانع حریق^[۳] به قسمت‌های مختلفی تقسیم می‌گردد. موانع حریق جهت جلوگیری از انتقال دود در نظر گرفته نمی‌شوند، منظور از این موانع دیوار‌ها، پارتیشن‌ها، سقف‌ها و غیره بوده که دارای سطحی از مقاومت در برابر حریق می‌باشند. در گذشته هدف استفاده از ساختارهای مقاوم در برابر حریق، حفاظت از اموال و خسارت مالی کمتر بوده است، در حالیکه کدها و استانداردهای فعلی بر روی حفاظت از جان افراد تمرکز دارند. جهت مطالعه بیشتر در زمینه ساختار‌های مقاوم در برابر حریق می‌توان به برنت^[۴] (۱۹۹۱)، بورینگ^[۵] (۱۹۹۰)، بورینگ و همکاران^[۶] (۱۹۸۱) و بوشو و همکاران^[۷] (۱۹۷۸) رجوع نمود. از روش‌های غیر عامل جهت کنترل دود می‌توان به موانع دود^[۸] اشاره کرد. یک نمونه از این موانع، الیاف‌های مقاوم در برابر حریق هستند که همانند یک پرده جهت کنترل دود، فضاهارا از یکدیگر جداسازی می‌کنند. موانع مقاوم در برابر دود بایستی به گونه‌ای باشند که بتوانند حتیالمقدور هوابندی کاملی را ایجاد کنند، البته بسته به اینکه چه اختلاف فشاری در دو سمت این موانع ایحاد شده باشد، عبور مقداری دود از آنها طبیعی خواهد بود [۳]. یکی از ابهامات استانداردها و ضوابط کنترل دود کشور، جزئیات استفاده از همین پرده‌های دودبند است. در مورد عملکرد این سیستم و همچنین راه‌های جایگزین آن، مانند پرده‌های آبی، کنترل دود به وسیله جت فن و غیره، در استانداردها و مراجع مختلف چندان اشاره‌ای نشده و یکی از حوزه‌هایی اصلی که نیاز به پژوهش و انجام آزمایش‌های مختلف در آن حس می‌شود، حوزه عملکرد سیستم‌های کنترل دود غیرعامل در ساختمان‌ها است.

کنترل دود توسط روش فشارسازی

اغلب سیستم‌های کنترل دود، توسط فن‌های مکانیکی و با استفاده از این روش عمل می‌کنند. اختلاف فشار در دو طرف یک مانع می‌تواند سبب کنترل حرکت دود شود. روش فشارسازی یا فشار مثبت، بدین صورت است که با تزریق هوا و ایجاد فشار مثبت در یک سمت موانع، جریان هوا با سرعت بالا در درزهای مانع پدید آمده و بدین وسیله حرکت ناخواسته و نامطلوب دود کنترل می‌گردد و از سرایت آن جلوگیری می‌شود. در شکل‌های ۱ و ۲ نحوه عملکرد این روش قابل مشاهده است.[۳, ۴]

شکل ۱: نحوه کنترل دود به وسیله اختلاف فشار

شکل ۲: نحوه کنترل دود و حریق به وسیله اختلاف فشار

از جمله سیستم‌های رایجی که از روش فشار مثبت جهت کنترل دود استفاده می‌کنند می‌توان به سامانه‌های فشارسازی راه‌پله‌ها^[۹]، چاله‌های آسانسور^[۱۰] و سامانه‌های کنترل دود منطقه‌ای^[۱۱] اشاره نمود.[۵]

یکی از مهمترین پارامتر‌های تاثیرگذار در طراحی سیستم‌های کنترل دود به روش فشارسازی، نرخ سطح نشتی جداره‌های مختلف است. اطلاعات این پارامتر را فقط می‌توان در کتاب‌های مرجع بین‌المللی یافت. در اطلاعات ذکر شده در استانداردها و مراجع بین‌المللی مختلف نیز بازه‌های نسبتاً متفاوتی برای آنها ذکر شده است. با توجه به اینکه در جزئیات ساخت و اجرای جداره‌های ساختمان‌ها، درب‌ها و پنجره‌ها در داخل کشور و خارج کشور تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد به نظر انجام آزمایش‌های مختلف جهت مشخص کردن نرخ نشتی این ساختارها امری مهم به نظر می‌رسد.

سامانه کنترل دود فشار مثبت راه‌پله‌های ساختمان

در ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود که به همت معاونت پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران تدوین شده، الزامات سامانه فشار مثبت راه‌پله مطابق با استاندارد NFPA 92-2012 ذکر شده است. همچنین در این ضوابط جهت ساده‌تر شدن الزامات برای ساختمان‌های مسکونی کمتر از ۲۴ واحد و ارتفاع کلی راه‌پله کمتر از ۳۰ متر، یک روش سرانگشتی ارائه شده است. در مورد سایر ساختمان‌ها حداقل اختلاف فشار مورد نیاز برای ساختمان‌های دارای شبکه بارنده کامل ۱۲٫۵ پاسکال و در سایر ساختمان‌ها ۲۵ پاسکال تعیین شده است. همچنین حداکثر اختلاف فشار بین راه‌پله و فضای مجاور بایستی به‌گونه‌ای باشد که نیروی وارد شده به دستگیره درب پلکان، جهت باز کردن درب، از ۱۳۳ نیوتن تجاوز نکند [۶]. در این ضوابط به نحوه طراحی سامانه فشار مثبت اشاره نشده و به دلیل پیچیدگی‌های این حوزه، مهندسین اغلب با روش‌های طراحی صحیح این سیستم‌ها، محدودیت‌ها و کاربرد آنها آشنا نیستند. علاوه بر این، در سیستم‌های فشار مثبت با مکانیزم‌های جبرانی (در زمان باز شدن درب‌های راه‌پله)، ضوابطی برای تعداد درب‌های باز برای هر ساختمان مشخص نشده است. در این حوزه می‌توان در راستای ارزیابی عملکرد ساختمان‌های بدون مکانیزم جبرانی (در زمان باز ماندن درب راه‌پله) در زمان حریق، تعداد نقاطی که بایستی با توجه به ارتفاع ساختمان هوا به راه‌پله تزریق شود، تعداد درب‌هایی که بایستی (در ساختمان‌های با کاربری مختلف) باز در نظر گرفته شوند (با توجه به تخلیه افراد و انجام عملیات نجات) و غیره، پژوهش‌هایی را تعریف نمود.

سامانه کنترل دود فشارمثبت در شفت‌های عمودی و آسانسورها

یکی از مهمترین اجزاء سامانه کنترل دود ساختمان‌ها، کنترل دود در شفت‌های عمودی ساختمان (مانند آسانسورها، شفت تاسیسات، شوتینگ، پاسیو و غیره) است. دود ناشی از حریق معمولا از محل حریق به سایر نقاط ساختمان سرایت کرده و باعث افزایش تلفات و مرگ و میر افراد می‌شود. این دود به علت دمای بالا و چگالی پایین خود، تمایل زیادی دارد که در طول ساختمان‌ها به سمت بالا حرکت کند. مناسب‌ترین فضاها جهت این حرکت عمودی، شفت‌های عمودی ساختمان‌ها می‌باشند. آسانسورها نسبت به سایر شفت‌های عمودی به دلیل وجود اثر پیستونی، به واسطه حرکت کابین، متفاوت هستند. طراحی سامانه فشار مثبت آسانسورها نسبت به سامانه فشار مثبت راه‌پله‌ها نسبتاً پیچیده‌تر است. آسانسورها معمولا به هوای بسیار بیشتری جهت فشارسازی نیاز دارند. در کنار مسائل مربوط به ورود این حجم هوای فشارسازی، بایستی درباره خروج این هوا از پوسته ساختمان (به خصوص در طبقه حریق) نیز تمهیداتی اندیشیده شود، در غیر اینصورت با مشکل ازدیاد فشار در ساختمان مواجه خواهیم شد. حداقل اختلاف فشار در استاندارد بین‌المللی ساختمان[۱۲] برابر ۲۵ پاسکال تعیین شده است. آسانسورها معمولا در زمان حریق وارد طبقه همکف شده و قابل استفاده نیستند. البته بعضاً تمهیداتی جهت استفاده آتش‌نشانان برای عملیات نجات در نظر گرفته می‌شود. طبق مطالعاتی که اخیراً توسط بوکفسکی[۱۳] [۷]، تابز و میچام[۱۴] [۸] و کولیگفسکی[۱۵] [۹] انجام شده است، ایده استفاده از آسانسورها جهت تسریع در تخلیه افراد، به خصوص در ساختمان‌های بلند مرتبه، مورد توجه قرار گرفته است. برای سالمندان، معلولان و کسانی که نمی‌توانند از طریق راه‌پله از ساختمان خارج شوند، آسانسور می‌تواند گزینه مناسبی به عنوان راه خروج این افراد باشد. آسانسورهایی که قرار است در زمان حریق به عنوان یکی از راه‌های خروج نقش ایفا نمایند، الزامات و تمهیدات خاصی را باید رعایت کنند. یکی از الزامات نیز پیاده کردن سامانه‌های کنترل دود در آنها است. الزامات سامانه‌های فشار مثبت در این آسانسورها نسبت به آسانسورهای عادی متفاوت بوده و لابی آسانسور نیز بایستی تحت حفاظت قرار گیرد. متاسفانه در مورد سامانه‌های کنترل دود آسانسورها ضوابط مدونی داخل کشور وجود نداشته و لازم است در این زمینه پژوهش‌هایی توسط نهاد‌های ذی‌ر‌بط صورت پذیرد و الزامات دقیق آن مشخص گردد.

سامانه‌های کنترل دود در آتریوم‌ها

کنترل دود در فضاهای بزرگ مانند آتریوم‌ها جزو اولین مباحث کنترل دود هستند که همواره مورد توجه مهندسین ایمنی و حریق بوده‌اند. از سال ۱۸۸۱ که حریق تئاتر شهر وین منجر به مرگ ۴۴۹ نفر شد تا امروز، می‌توان مثال‌های مختلفی را از حریق در فضاهای بزرگ پیدا کرد که منجر به تلفات انسانی بسیار زیادی شده‌اند. اخیرا جامعه مهندسین اتریش[۱۶] تحقیقات زیادی را در این زمینه انجام داده است که نشان می‌دهد استفاده از اگزاست فن‌های روی سقف می‌تواند دود ناشی از حریق را تخلیه کرده و افراد را در مقابل این دود حفاظت نماید. در حال حاضر چندین روش برای طراحی سامانه‌های کنترل دود فضاهای آتریوم توسعه یافته است. اغلب روش‌های طراحی، بر مبنای شدت و موقعیت حریق احتمالی در آتریوم انجام می‌پذیرند. شدت و موقعیت حریق بستگی به پارامترهای مختلفی دارد. در حال حاضر دستورالعملی برای طراحی حریق و بر مبنای آن، طراحی سامانه کنترل دود در آتریوم‌ها وجود ندارد. با توجه به روند رو به رشد ساختمان‌های عمومی، تجاری و اداری در کشور و همچنین جمعیت زیادی که به واسطه کاربری عمومی در این ساختمان‌ها حضور دارند، به نظر می‌رسد که در این حوزه باید هرچه سریع‌تر ضوابطی همانند ضوابط سامانه فشار مثبت راه‌پله تدوین شود تا با تکیه بر این ضوابط، سطح ایمنی ساختمان‌های عمومی ارتقاء یابد.

سامانه‌های کنترل دود منطقه‌ای

غیر فعال شدن سامانه‌های تهویه مطبوع در زمان حریق، دیدگاهی است که از گذشته در بین جامعه مهندسین کشور جا افتاده است و همچنان همین دیدگاه در ساختمان‌ها پیاده می‌شود. کنترل دود منطقه‌ای بدین صورت است که دود ناشی از حریق در منطقه‌ای که حریق ایجاد شده است به وسیله اگزاست فن‌هایی تخلیه شده و فضاهای مجاور آن فشارسازی می‌شوند. البته در ساختمان‌های بلند مرتبه فشارسازی مناطق اطراف توصیه نمی‌شود. از روش‌های غیرعامل نیز می‌توان جهت تخلیه دود و حفاظت مناطق بدون دود استفاده نمود. در ساختمان‌های معمولی و کوچک، معمولاً فضای حریق به وسیله یک یا چند پنجره به فضای بیرون ارتباط دارد، این موضوع سبب تخلیه غیرعامل دود در زمان حریق می‌شود. در زمان حریق پنجره‌ها در دمای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد شکسته شده و دود به راحتی به بیرون تخلیه می‌شود. اما در ساختمان‌های بزرگ یا بلند مرتبه، مناطق زیادی وجود دارند که دسترسی به هوای آزاد ندارند. در این ساختمان‌ها بایستی سامانه اگزاست دود در مناطق مختلف تعبیه شود. طراحی این سامانه نیز اغلب به صورت کارآ محور[۱۷] انجام می‌شود. البته در بعضی از استانداردهای بین‌المللی مقادیر اختلاف فشار بین مناطق مختلف ذکر شده است. با توجه به گسترش بلندمربته سازی در حوزه ساختمان، تدوین ضوابط در این حوزه، تلاش نهادهای ذیربط را می‌طلبد.

سامانه‌های کنترل دود در پارکینگ‌ها

در ضوابط تهویه سازمان‌ آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به موضوع ضوابط سامانه‌های تهویه و کنترل دود در پارکینگ‌ها پرداخته شده است. اما با توجه به بار حرارتی زیادی که در فضای پارکینگ وجود دارد، انجام پژوهش‌های مختلف در این حوزه می‌تواند سبب افزایش سطح ایمنی افراد و انجام عملیات نجات توسط آتش‌نشانان در مواقع حریق شود. در پارکینگ‌های بزرگ به دلیل حساسیت‌های بالا، لازم است که مدلسازی حریق به روش‌های عددی انجام شود و طراحی سامانه کنترل دود بر پایه اطلاعات خروجی آن صورت پذیرد. در ضوابط فعلی اشاراتی به این موضوع شده لیکن چهارچوبی برای آن در نظر گرفته نشده است. با انجام مطالعات و مدلسازی حریق برای چند پارکینگ و با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف، میتوان برای نحوه مدلسازی، ابعاد حریق، محل خودروی دچار حریق شده، سناریوی کنترلی و غیره، ضوابط و چهارچوبی تعیین کرد، که این موضوع می‌تواند ارتقاء چشمگیری را در سطح ایمنی پارکینگ‌های بسته ایجاد کند.

مدلسازی حریق و دود

این بخش یکی از مهترین مواردی است که تعیین ضوابط و دستورالعملها در آن سبب ارتقاء ایمنی ساختمان‌ها در زمان حریق می‌شود. مدلسازی رفتار حریق و سامانه‌های کنترل دود با روش‌های مختلفی شامل تست حریق در ابعاد آزمایشگاهی، تست حریق در ابعاد واقعی، شبیه‌سازی عددی (دینامیک سیالات محاسباتی[۱۸])، مدلسازی شبکه‌ای با دیدگاه دو منطقه‌ای و روش‌های تحلیلی انجام می‌شود. روش‌های تست و آزمایشگاهی برای اینکه از دقت کافی برخوردار باشند معمولا هزینه‌های بسیار زیادی را در پی خواهند داشت. روش شبیه‌سازی عددی معمولاً دارای دقت بالایی بوده ولی این روش نیز نیازمند صرف هزینه و زمان زیاد می‌باشد. روش‌های تحلیلی معمولاً به دلیل پیچیدگی، دارای فرضیات ساده‌ساز زیادی هستند که باعث می‌شود دقت این روش‌ها پایین باشد. در حال حاضر بهینه‌ترین روش جهت شبیه‌سازی حریق و دود توسط مهندسین، روش استفاده از برنامه‌های مدلسازی شبکه‌ای با دیدگاه دو منطقه‌ای است. با این دیدگاه، تحقیقات مختلفی در ارتباط با استفاده همزمان از مدل‌های شبکه‌ای^[۱۹] در کنار مدل‌های تحلیل منطقه‌ای حریق و دود^[۲^۰^]، توسط فلوید و همکاران^[۲۱][۱۰] در سال ۲۰۰۵، هادجی‌سوفوکلوس و همکاران^[۲۲][۱۱] در سال ۲۰۱۱ و کاشف و همکاران^[۲۳] در سال ۲۰۱۱، صورت پذیرفت. این دیدگاه اصطلاحاً دیدگاه دو منطقه‌ای نام^[۲۴] دارد. این روش (مدلسازی با دیدگاه دومنطقه‌ای)، تکنیک مدلسازی کاملی نبوده، اما برای بدست آوردن نتایج نسبی می‌تواند خیلی کاربردی باشد. در این دیدگاه، نرمافزار کانتم[۲۵] در کنار نرمافزار مدلسازی حریق منطقه‌ای مانند سی‌فست[۲۶] استفاده می‌شود. مؤسسه استاندارد و تکنولوژی ایالات متحده برای اولین مرتبه کاربرد این دیدگاه را به وسیله کلوت و همکاران^[۲۷] در سال ۱۹۹۲، مورد پژوهش و بررسی قرار داد. این دیدگاه جهت تحلیل و طراحی سیستم‌های کنترل دود ساختمان‌های خیلی بزرگ مورد استفاده قرار گرفت که گزارشات آن توسط فریرا^[۲^۸^] ارائه شده است. همچنین مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۲ توسط هادجی‌سوفوکلوس، فو و لوفید^[۲۹][۱۲]، به همت انجمن تحقیقات ملی کانادا صورت پذیرفت، که درآن به مقایسه نتایج دیدگاه دو منطقه‌ای و نتایج حرکت دود به صورت تجربی پرداخته شد. البته این روش از برخی از فرضیات ساده‌کننده پیروی می‌کند که لازم است که با انجام پژوهش‌هایی دقت استفاده از این روش در حالات مختلف بررسی شود. لازم به ذکر است که در این روش ‌هم باید مشخصات حریق و مشخصات سوخت با توجه به کاربری فضا و سایر عوامل، توسط ضوابط تعیین گردد.

۱۰.نتیجه‌گیری

دود همواره به عنوان عامل اصلی مرگ و میر و تلفات انسانی در مواقع حریق در ساختمان‌ها مطرح است. در حال حاضر در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظرت ساختمان‌ها در مقابل حریق) و ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، به بیان الزامات و ضوابط کنترل در ساختمان‌ها پرداخته شده است. با تقدیر از تمامی تلاش‌های صورت پذیرفته، در برخی موارد نواقصی نیز وجود دارد. برخی از این نواقص را با مطالعه استانداردهای بین‌المللی و مراجع این حوزه می‌توان مرتفع نمود، برخی از ابهامات و نواقص در استاندارها و مراجع بین‌المللی هم وجود دارند که انجام پژوهش‌هایی در این زمینه‌ها می‌تواند علاوه بر استفادههای داخلی، در استاندارهای بین‌المللی هم به کار برده شوند. اما در مورد برخی از نواقص و ابهامات لازم است که پژوهش‌ها و آزمایش‌های مختلفی جهت بومی‌سازی اطلاعات صورت پذیرد.

قدردانی

در پایان لازم است که از حمایت‌های مدیریت عامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، جناب آقای مهندس شریفزاده، معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق، جناب آقای مهندس قدیری و سایر عزیزان تقدیر گردد. به همت مدیریت محترم سازمان آتش‌نشانی، معاونت پیشگیری و معاونت آموزش در راستای ارتقاء برخی از موارد مطرح شده در این مقاله، تلاشهای قابل تحسین و ارزشمندی صورت پذیرفته و دو آزمایش حریق با عنوان رفتار شناسی حریق و اعتبارسنجی کدهای عددی در حریق پالتهای چوبی و مقایسه نتایج شبیه‌سازی عددی حریق و سامانه فشار مثبت ساختمان و تست‌های آزمایشگاهی در ابعاد واقعی انجام شده است که از نتایج آن در ارتقاء استاندارد و ضوابط این حوزه استفاده خواهد شد.

مراجع
Harland, W. and W. Woolley, Fire fatality study-University of Glasgow. 1979: Building Research Establishment.
Halpin, B.M. and W. Berl, Human fatalities from unwanted fires. Report No. APL/JHU FPP TR, 1978. 37: p. 10-12.
Klote, J.H., et al., Handbook of smoke control engineering. 2012: American Society of Heating Refrigerating and Air-Conditioning Engineers.
Klote, J.H. and E. Nelson, Smoke movement in buildings. Fire Protection Handbook, 18th Edition, Section, 1997. 7: p. 93-104.
Engineers”, A.S.o.H.R.A.-C., ASHRAE Handbook: HVAC applications. 2007: American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers.
گروه تحقیق و مطالعات معاونت پیشگیری، ۱۳۹۴، ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود (پارکینگ و دهلیز پلکان)، سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهر تهران.
Bukowski, R.W., Emergency egress strategies for buildings. NIST Building and Fire Research Laboratory, Gaithersburg, Maryland USA, 2009.
Tubbs, J. and B. Meacham. Selecting appropriate evacuation strategies for super tall buildings: Current challenges and needs. in Proceedings of the 4th International Symposium on Human Behaviour in Fire. Robinson College, Cambridge. 2009.
Kuligowski, E. and R.W. Bukowski. Design of occupant egress systems for tall buildings. in CIB World Building Congress. 2004.
Floyd, J.E., et al., A network fire model for the simulation of fire growth and smoke spread in multiple compartments with complex ventilation. Journal of fire protection engineering, 2005. 15(3): p. 199-229.
Hadjisophocleous, G., et al., Algorithm for Smoke Modeling in Large, Multi-Compartmented Buildings–Implementation of the Hybrid Model. ASHRAE Transactions, 2011. 117(1).
Hadjisophocleous, G., Z. Fu, and G. Lougheed, Experimental study and zone modelling of smoke movement in a model atrium. ASHRAE Transactions, 2002. 108(Pt. 2): p. 868-874.