بررسی زمان سفر نیروهای آتش نشانی به محل عملیات

 

روش انجام کار

در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و از تجربیات، آزمایشات و نظرسنجی های موجود در بستر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بهره گرفته شده است. باتوجه به اینکه در این مقاله دراثربخشی تیم های اعزامی به عملیات تاثیر دارد لذا در حیطه تحقیقات کاربردی قرار می گیرد.

یافته ها

مدیریت، رهبری و فرماندهی در سازمان آتش نشانی، نقش و جایگاه بسیار ارزشمندی دارد، چرا که دراین سازمان هر دو نوع تصمیم گیری جریان دارد؛ تصمیم گیری در شرایط عادی – عمومی وتصمیم گیری در موقعیت های اضطراری – ویژه  ( هنگام بروز خطر).

فرآیند تصمیم گیری وبازتاب تصمیمات انتخابی وارزشیابی تصمیمات، ایجاد روند بازنگری به منظور اصلاح روش ها وسیاست ها وجمع آوری اطلاعات وتحلیل آنها همگی به دانش مدیریت ورهبری تکیه دارند لذا ابزار کمک کننده به مدیریت و فرماندهی سیستم های نرم افزاری و سخت افزاری کارآمد می باشد.

نتیجه گیری

سرعت و دقت برای کاهش زمان و افزایش کیفیت دو پارامتر اصلی در زمان حرکت و رسیدن به محل عملیات می باشد که کیفیت با دقت و ایمنی همراه خواهد بود.پس اگر این اصول رعایت شود و علاوه بر آن  با داشتن اطلاعات کافی، دستیابی به نتایج ذیل دور از دسترس نخواهد بود؛ صرفه جویی در استفاده از نیروی انسانی، بکارگیری حداقلی از تجهیزات، سرعت عمل، کاهش احتمال خطای ستاد فرماندهی، کاهش تماس های غیرضروری و متعدد با سامانه ۱۲۵ که  این موارد در نهایت سبب جلوگیری از افزایش خسارات مالی و جانی می شود.

این گونه است که هرچه درآتش سوزی سرعت اطفاء حریق بالا باشد از پیشرفت آتش جلوگیری می شود کنترل کردن آن راحت تر می باشد. لذا رسیدن به موقع به محل حادثه در کمترین زمان ممکن سبب می شود تا درحوادث خسارات کمتری راشاهد باشیم و احتمال حادثه دیدنِ ماموران امدادی نیز کمتر می شود و به امکانات و تجهیزات، نیروی انسانی و مواد اطفائی کمتری نیاز داریم.

مقدمه:

درزمان حوادث، دیررسیدن آتش نشانی، بیشتر مورد اعتراض مردم است تا طرز و نوع اطفاء و زمان آن، پس مکان قرار گرفتن ایستگاه های آتش نشانی و زمان رسیدن آن ها به محل حادثه باید به گونه ای باشد تا آتش نشانان در اسرع وقت و با ایجاد کمترین آثار منفی بر زندگی ساکنین به محل حادثه برسند زیرا که، سریع یا به موقع رسیدن به محل حادثه نیمی از عملیات محسوب می شود بطوری که از لحاظ روحیه و بار روانی در پرسنل بسیار موثر می باشد.

بعنوان مثال اگر حریق خودروئی را درپارکینگ ساختمان درزمان ابتدایی با یک یا دو خاموش کننده دستی اطفاء می شود درطی چند دقیقه با اعزام یک دستگاه خودرو آتش نشانی وحتی دیگر ما شاهد حریق دراکثر پارکینگ هستیم ودراین حالت دیگر یک ایستگاه جوابگوی این مسئله نیست. نیاز به دو ایستگاه ولو بیشتر نیاز است . پس برای آتش نشانان یک ثانیه هم ارزشمند است چرا چون همین یک ثانیه یا یک لحظه بتوان ازیک سقوط ویا یک انفجار و… جلوگیری کرد با برنامه ریزی دقیق تمرینهای روزانه ، هفته ای ، ماهانه و… تجهیزات ناوگان خودرویی سازمان آتش نشانی ، استفاده از خوردوهای پیشرفته و پرشتاب وموتور سیکلت وهلی کوپتر که هرکدام درسطح حوزه خاص خود حتی درمناطق ای مانند نمایشگاه ها تجمعات گسترده ای که مناطق کوچک است  وجمعیت انبوه است . از دوچرخه ، اسکیت و… می توان استفاده کرد ، احداث ایستگاههای آتش نشانی با توجه به استانداردهای موجود بتوان در زمان بسیارکم ومعمول به محل حادثه در شهرهای  بزرگ حضور پیدا کرد. درشهرهای بزرگ مشکل ترافیک ازجمله مشکلات اصلی محسوب می شود وآتش نشانی هم درگیر این مسئله است با توجه به مسیرهای ویژه وخاصی که در معابر تعیین می شود باز هم این مشکل بطور کامل حل نشده اما بی تاثیر نیست که طبق آمار سازمان آتش نشانی تهران تغییر در جدول زیر قابل مشاهده می باشد.

 

 

مشکلات ومخاطراتی که باعث می شود در زمان رسیدن تیم عمل کننده در محل عملیات، زمان افزایش و از مقدارمناسب فاصله گرفت که آتش نشانان براساس شغل ویژه خود بطور ۲۴ ساعته در ساعات گوناگون، شرایط جوی مختلف، وضعیت معابر، عدم همکاری حادثه دیدگان و موارد دیگر دچار محدودیت می شوند از این دست آنها را درزیر تشریح می کنیم :

۱ـ صدای زنگ حریق وحادثه

۲ـ استرس رانندگی باخودروهای سبک وسنگین

۳ـ استرس جوابگویی به بیسیم

۴ـ محرک سیستم عصبی (ناهنجار آژیر ونور زننده چراغ گردان)

۵ ـ ارگونومی وسایل، تجهیزات حفاظت فردی

۶- ترافیک ومعابر کم عرض وتقاطع های غیر استاندارد

۷- انجام امور درکارهای شیفتی ۲۴ ساعته

۸-انجام امور ایستگاهی و درگیر بودن پرسنل در خارج امور حوزه عملیاتی

۹-اعزام به محل عملیات در ساعات شب و تاریکی

۱۰- . . .

 

 

مهمترین رکن و اصول تیم های عملیاتی در مسیر حرکت به محل حادثه تا خاتمه آن به این می باشد:

 

الف- ایمنی:

۱- رعایت ایمنی پرسنل

۲-ایمن بودن مسیرحرکت و محدوده عملیات

۳-حفظ ایمنی حادثه دیدگان ومحل حادثه

 

ب- دقت در کار:

۱-اطلاعات کامل بانک املاک شهری( نوع تصرفات)

۲-تطبیق اطلاعات دریافتی با واقعیت

۳- استقرار سیستم های دستیار و هوشمند

۴-ارسال پیام مناسب و کامل به ایستگاه نزدیک حادثه

 

ج- سرعت عمل:

۱-مدیریت ترافیک توسط ستادفرماندهی وسیستم های هوشمند

۲-اشراف کلیه پرسنل به نوع معابر و بناهای محدوده

۳-ارسال اطلاعات مخصوصا آدرس به تیم اعزامی کتبی باشد

۴-ارسال آدرس اطلاع دهنده به وسیله سیستم مخابراتی

۵-معابر تنگ و عرض کم تر از۳متر برای عبور ناوگان خودروی

۶-عدم فضای کافی دراطراف محل حادثه و بنا در استقرارخودروی تیم اعزامی

۷-بکار گیری از سیستم های هوشمند و جامع مانند GIS

 

مفاهیم زیر در ارتباط با اهداف کاهش زمان رسیدن نیروهای عملیاتی به محل عملیات موثر می باشد، لذا باتوجه به استانداردهای شهری این رویکرد در برنامه ریزی شهری رعایت شود تا بتوان شهری با ساختار و بستر مناسب ایجاد گردد:

 

فرهنگ شهری:

فرهنگ و شهر دو پدیده ی مکمل یکدیگر هستند که هر یک دیگری را تکمیل کرده و بدو ن آن معنا و مفهوم ندارد، به عبارتی می توان اینگونه بیان کرد که هر دو پدیده های انسانی شهر را تکمیل می کنند. ]۱[

آموزش یکی از ابزارهای عمده”انتقال فرهنگ،جامعه پذیری، نظارت و کنترل اجتماعی، و ضامن استمرار و بقای هر جامعه ای” خواهد بود.آموزش فرایندی است که افراد جامعه از طریق آن نقش ها، انتظارات، قواعد، روابط و به طور کلی فرهنگ” جامعه خود را برای بقاء و دوام فرا می گیرند. در فرهنگ و بستر « آموزش یک سلسله مرتب، منظم، پیوسته و پشت سرهم دانسته شده است که به وسیله آن بتوان دانش، مهارت و یا تغییرات رفتار مطلوب را در نیروهای انسانی یک سازمان برای نیل به هدف های معین و مشخص، به وجود آورد.[۲]

 

 اکولوژی اجتماعی شهر:

جغرافیای اجتماعی شهرها در تلاش است تا کمبودهای جامعه ی شهری در رابطه با ساخت فیزیکی شهرها را نشان دهد و ساخت فیزیکی شهرها منطبق و سازگار با شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را میسر سازد. به سخن ساده، اکولوژی اجتماعی شهرها گذرگاه تازه ای می جوید تا همه ی شهروندان بتوانند در سراسر شهر به زندگی مطلوب دست یابند.بررسی های اکولوژیکی از شهرها نتواند همه ی مسائل شهری را حل نماید، اما به یقین نگرشهای علمی و منطقی آن در مطالعات شهری بسیار مؤثر خواهد بود. [۳]

 

برنامه ریزی شهری:

عدم برنامه‌ریزی شهری مناسب، کمبود و یا عدم استفاده صحیح از امکانات موجود شهرها اعم از آموزش و پرورش، امکانات محیطی و فضایی، فرصت‌های شغلی و … که باعث ایجاد مسائل و مشکلات عدیده ای از قبیل آلودگی‌های زیست محیطی، حمل و نقل و ارتباطات، ترافیک، بی‌خانمانی و بی‌سرپناهی، گسترش آلونک نشینی و زاغه نشینی و حلبی آباد شده است.[۴]

 

روش تحقیــق:

اطلاعات ومطلب انتخاب وجمع آوری شده توسط اینجانب از دو روش :

۱ـ روش اسنادی (سندی )                            ۲ـ روش میــدانی

روش اسنادی :

ازمقالات علمی کارشناسان اهل فن ودانشجویان این رشته (ایمنی آتش نشانی ) ازگزارشات حریق وحوادث فرماندهان ،تجربیات وخاطرات آنهاوکتب علمی متخصصین به این رشته

روش میــــدانی  :

باتوجه به حضور درشهر ومشاهدات چندین حوادث وآتش سوزی وحضورنیروهای آتش نشانی وبیان تجربیات

روش تحقیق پژوهش ازرویکرد تحلیلی تشکیل شده واز تجربیات، آزمایشات ونظرسنجی های موجود در بستر مطالعات کتابخانه ها واسنادی بهره گرفته شده است. باتوجه به اینکه در این مقاله دراثربخشی تیم های اعزامی به عملیات تاثیر دارد در حیطه تحقیقات کاربردی جایی دارد.

این پژوهش به تجارب موجود در سازمان آتش نشانی و به کمک سیستم های دستیار در حوزه تکنولوژی تاکید دارد.

 

نتیجه گیری :

باتوجه به گسترش کلان شهر تهران، ازدیاد جمعیت ، گسترش ساخت وسازها بدون رعایت اصول ساختمان سازی وتجهیزات ایمنی ، تمرکز بخش قابل توجهی ازصنایع ،مشاغل و کارخانجات و اماکن اداری و تجاری درپایتخت وهمچنین قرارگرفتن بخشی ازاین شهر درگسل زلزله وخطر وقوع حوادث طبیعی درفصول مختلف سال ، رسالت سازمان آتش نشانی رابیش ازپیش درحفظ امنیت وتأمین ایمنی شهروندان درهنگام وقوع حوادث وبلایا آشکار ساخته است. ایمنی یک امر مهم و کارگسترده ای است که نیازبه همکاری مشارکت ، همفکری وتعامل همه جانبه دارد ، این کار یک طرفه امکان پذیر نیست ،حتی اگر سازمان آتش نشانی همه سعی وتلاش خود را به کارگیرد اما دیگر مسئولین وسازمان ها به ایمنی بی توجهی باشند وهمراهی و همکاری نکنند ، برقراری کامل ایمنی درسطح شهر یک هدف غیرقابل دسترس خواهد بود. اگر سازمان آتش نشانی حتی درهرخیابان یک ایستگاه داشته باشد . به تنهایی نمی تواند همه حوادث را پوشش دهد . بنابراین توجه به ایمنی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است باید سازوکار به گونه ای باشد که مردم شهرمان ایمن بودن را احساس کنند.

نیاز است در یک برنامه جامع و بلند مدت با دستگاه های مرتبط و همکار با حضور شهروندان هماهنگی شایانی صورت گیرد که در حال حاضر این مدیریت واحد و مناسب، کم رنگ است همچنین در سازمان آتش نشانی طبق آمار و اطلاعات ارائه شده توسط روابط عمومی در سال ۱۳۹۳ این سازمان با مقایسه نسبت به چند شهر بزرگ جهان با توجه پایین بودن کمیت دارای کیفیت بالایی در آمار خسارات جانی و تعداد حریقها شده اما شاید به همین دلیل احساس کمبود ونیاز مبرم حضور به موقع این نیروها درمواقع حساس درمحل موجب شده است.

 

لذا با توسعه و افزایش تعداد ایستگاه ها که هزینه بسیار بالایی را هم در بر دارد نمی توان به تنهایی این موضوع را سامان داد بنابراین برای تأمین ایمنی هر چه بیشتر شهروندان و اموال آنان ، داشتن اطلاعات درزمینه های مختلف( به عنوان نرم افزار) وگسترش وتجهیز ایستگاه ها ( بعنوان سخت افزار ) میتواند درامدادونجات به موقع آسیب دیدگان بسیار موثر باشد.

اما گستردگی کلان شهر تهران و به دنبال آن معضلی بزرگ والبته فراگیر به نام ترافیک عرصه حضورو فعالیت باسرعت عمل بالا والبته مورد نیازرابرای آتش نشانان تنگ کرده وبه طوری که طبق آمارها درحال حاضر متوسط رسیدن نیروهای آتش نشانی به محل حادثه از استاندارد جهانی کمی فاصله دارد. بی شک از استانداردهای جهانی در زمان صرف شده و رسیدن نیروها عملیاتی در محل حوادث عقب هستیم بدین ترتیب می توان ادعا کرد که ترافیک سنگین کلان شهر تهران وحجم انبوه خوردوها از یک سو ایستگاه های آتش نشانی درفواصل مورد نظربه همراه عدم تجهیزات راهبری کافی ازسوی دیگر موجب شده تا رسیدن نیروهای آتش نشانی درمدت زمان استاندارد به محل حادثه درشهری مانند تهران تقریباً محال به نظر رسد. مگر اینکه مکان حادثه بسیار نزدیک به یکی از ایستگاههای آتش نشانی محدوده باشد اما تلاش با ریسک زیاد تیم های عملیاتی در اعزام به محل حادثه نگذاشته تا فاصله زمانی بسیار زیاد شود که طبق نظرسنجی معاونت امور فرهنگی و اجتماعی اداره کل مطالعات اجتماعی فرهنگی در خصوص نظر شهروندان تهرانی درباره عملکرد سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در سال ۱۳۹۲ دارای ۵/۶۱ درصد رضایت کامل می باشد.

 

پیشنهادات و فرضیات:

برای بهبود وضعیت خدمت رسانی در حوادث ورسیدن به موقع درمحل حوادث باید تمامی فعالیتها با نظم وانضباط ومدیریت ورهبری خاصی تشکیل شده باشد . سازمانهای آتش نشانی وایمنی تشکیلاتی هستند  که به دلیل نوع خدمات آنها دارای اهداف وشرایط خاصی می باشند . طبعاً مدیریت ورهبری وفرماندهی دراین سازمان ها ازنقش فوق العاده و بسیار با اهمیتی برخوردار است. چرا که دراین سازمانها هر دو نوع تصمیم گیری جریان دارد . تصمیم گیری در شرایط عادی وعمومی وتصمیم گیری در موقعیتهای اضطراری و ویژه  ( هنگام بروز خطر).

فرآیند تصمیم گیری وبازتاب تصمیمات انتخابی وارزشیابی تصمیمات ، ایجاد روندبازنگری به منظور اصلاح روشها وسیاستها وجمع آوری اطلاعات وتحلیل آنها همگی به دانش مدیریت ورهبری تکیه دارند. اگر چه سازمانهای ایمنی وآتش نشانی با توجه به وظایف انضباطی باسازمانهای نظامی مشابهت های بسیارنزدیکی دارند اما به دلیل آنکه سازمانهای ایمنی وآتش نشانی باازوقوع حوادث و بلایا به هر شکل وتا توان ممکن پیشگیری نمایندو درعین حال هرلحظه ممکن است بلایا  اتفاق بیفتد پس  باید باسرعت ودرکمترین زمان ممکن ، با آنها مقابله کنند ، لذا مدیریت وفرماندهی ازاهمیت وارزش به مراتب بیشتری (درمقایسه با نهادهای نظامی وانتظامی ) برخورداراست باید اذعان نمود که درکشورما ، دانش ایمنی دانشی نو پا است وباید با استفاده ازدانش وتجربیات جوامع توسعه یافته این علم و تخصص حیاتی و مهم را که یکی ازضروریات اصلی توسعه می باشد به داخل کشور انتقال داد وآن را گسترش داد تا درمواقع بروز حوادث با عکس العمل مناسب با آن بروبرو شد.

استفاده از علوم دانشگاهی  وتجربیات آن  وهمچنین ازاختراعات مخترعین درکنترل کردن حوادث وحریقهای بزرگ استفاده کرد که جدیداً هم روباتهای امدادگر و آتش نشان هم وارد عرصه شده اند. درحال حاضر آتش نشانی یکی از علوم دانشگاهی شده است ویکی از رشته های دانشگاه علمی کاربردی درایران می باشد رشته آتش نشانی درایران درمقطع کارشناسی تدریس می شود ودرکشورهای اروپایی تا مقاطع بالاتر هم وجود دارد . درکشور متاسفانه فقط ۲ یا ۳ مهندس آتش نشان داریم که با معرفی این رشته به دیگران وباتأسیس دانشگاه این رشته درحال گسترش می باشد شاید فکر شود آتش نشانی علم خیلی ساده ای باشد ولی برخلاف تصور و علم آتش نشانی بسیار گسترده و درعین حال بسیار جذاب است . درواقع این علم مانند اقیانوسی از کلیه علوم موجود درجهان به عمق ۱ سانتی متر می باشد . به این معنی که این رشته مجموعه ای ازرشته های مختلف مانند : پزشکی ، فیزیک ، شیمی ، ریاضی ، مردم شناسی ، روانشناسی ، ورزشی و… می باشد که فقط قسمتی از هر کدام ازاین رشته ها را آموزش می بینند . همچنین درجامعه شهری برای آگاه سازی افراد برای چگونگی مقابله با حوادث وکمک رسانی به نیروهای امدادی می توان ازتولید فیلم وسریال وبرنامه های کودکانه ، انیمیشن ویادرمهد کودک ها ومدارس با آموزشهای تئوری وعملی وهمچنین درمراحل اخذ گواهینامه های رانندگی و برای افراد خاص در محیط خاص، آموزش های خاص داد تا هم در رسیدن خودروهای امدادی به محل حادثه  وهم اطلاع دادن سریع به آتش نشانی ومتقابلاً هم به موقع رسیدن آنها منجر گردد.

-معماری ایستگاه  ونوع خودروهای نقلیه ومحل جغرافیای ایستگاه از نظر خیابانها وکوچه های اطراف که نسبت به آن مرکزیت داشته باشد وشناسایی تعداد چهار راه ها ومیادین اصلی که بارترافیکی سنگینی دارند.

ـ برگزاری سمینارها ،کنفرانسها، جلسات هماهنگی متوالی و متعدد بین دستگاههای متولی امور ماننداورژانس ، شهرداری ، مرکز کنترل ترافیک، پلیس ، هلال احمر و… که درحوادث همکار سازمان آتش نشانی می شود ایجاد گردد و برپایی یک سری کلاسهای آموزشی وتجهیز ستاد فرماندهی مرکزی سازمان که اعزام نیروهارا برعهده دارد با سیستم های نرم افزاری که درزمان تماس شهروندان با ۱۲۵ بتوان سریع تر ایستگاه های نزدیک به حادثه را اعلام کرده ومتعاقباً هم زمان کمتری صرف می شود.

– درمراکز های بزرگ وتجمعی مانند مترو، نمایشگاه ها و… تلفن هایی مستقر شود  تا افراد بتوانند راحتر وسریعتر تمام حاصل کنند وبا کد گزاری بروی تلفن ها وثبت آدرس آنها ازقبل درسیستم مرکز  تیم ها ارسال شوند ویامی توان تیم هایی رادرآنجا مستقر کرد.

-هوشمند نمودن تقاطع های که به چراغ قرمز مجهز می باشند که درطول اعزام خودروهای آتش نشانی این چراغ ها سبز و مسیر باز باشد، ایجاد مسیر ویژه برای خودروهای امدادی در مناطق خاص مانند نمایشگاه ها بیمارستان ها و مجتمع های گوناگون

-استاندارد ومتناسب بودن تجهیزات وخودروها با منطقه ای که درآن فعالیت می شود و بتوان درهرنقطه ازآن منطقه  عملیات شود وپاسخگوی جامعه باشد آماده نگه داشتن وتست نمودن تمام ای تجهیز ات وخودروهای اعزامی ازقبل تا درهنگام اعزام وعملیات دچار نقص نشوند  و بکار گیری ناوگان خودرویی با اندازه مناسب و سرعت کافی در حرکت

– وجود رفاه مناسب برای آتش نشانان وخانواده آنان که این امر درآنان یک آرامش فکری ایجاد میکند ومی توانند تاثیر غیرمستقیم و اساسی داشت

– نصب سیستم GPS  برروی خودروها تا بتوانند بهترین و نزدیکترین مسیربه محل حادثه رابیابند و مجهز شدن ستاد فرماندهی کنترل عملیات به شبکه مانیتورینگ شهری، دوربین های هوایی وGIS

 

حمید رضا امانی

روح اله ابراهیم زاده

کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران

 

 

منبع:

• دبورا، استیونسن، شهرها و فرهنگ های شهری، ترجمه ی رجب پناهی و احمد پور احمد، مرکز مطالعات و تحقیقات شهر سازی و معماری، تهران، ۱۳۸۸
• شایان مهر، علیرضا، دایره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، انتشارات کیهان: تهران، چاپ اول،۱۳۷۷
• شکوئی، حسین، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۹
• مارک گوتدینر، لسلی باد، مفاهیم اساسی در مطالعات شهری، ترجمه ‌ی عبدالرضا ادهمی، انتشارات بهمن برنا، ۱۳۹۰
• سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران بزرگ، آمارنامه حوادث و سوانح،۱۲۵٫ir ، ۱۳۹۳