بررسی سیل یعقوب‌آباد ۲۰۱۲ و زلزله کشمیر ۲۰۰۵
- شناسه خبر: 22386
- تاریخ و زمان ارسال: 26 مرداد 1397 ساعت 12:00
سیل یعقوب‌آباد ۲۰۱۲
در اواخر پاییز ۲۰۱۲ بارش‌های شدید و مکرر موجب وقوع سیل دریعقوب‌آباد پاکستان گردید. ۶۴۰ هزار خانه آسیب دیده و ۱۴۰ هزار نفر بی خانمان شدند.
(IFRC, UN-HABITAT and UNHCR, 2014: 62).
تعداد زیادی از مردم استطاعت مالی برای ساخت خانه‌های آجر پخته (پوکا)[۱] را ندارند. همچنین هر لحظه امکان دارد صاحبان زمین، زمین خود را پس گرفته و ساکنان مجبور به ترک خانه‌های خود شوند. بنابر این خانه‌های ساخته شده از نی و کاه گل به دلیل تکنیک‌های اجرایی ساده وهمچنین قابلیت حمل و نقل، بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفتند.
در این پروژه ابتدا منطقه را به چند قسمت تقسیم کردند. برای هرروستا یک” نقشه خطر” تهیه نمودند با تهیه ماکت کلیت طرح را برای روستاییان توضیح دادند. سپس طی یک فراخوان از کسانی که دارای مهارت نجاری بودند دعوت نمودند در کارگاه آموزشی یک روزه شرکت کرده روش ساخت اسکلت با “هسته مرکزی ” را آموزش ببینند. سایر مراحل اجرایی[۲] به نیروی محلی غیرمتخصص واگذار شد.
برخی ویژگی‌های این طرح بدین شرح است : بالا آوردن بنا از سطح زمین توسط سکویا ازاره(از تمهیدات کاهش آسیب در برابر سیل) ، حفر گودال‌های زهکشی اطراف سرپناه به منظور منحرف کردن مسیر آب، اندود تیرهای چوبی بوسیله روغن موتور(حفاظت در مقابل موش و حشرات)، یکپارچه کردن سازه با استفاده از کلاف‌های افقی بامبو در ترکیب با المان‌های عمودی، مهار بندی مثلثی در گوشه‌ها با استفاده از بامبو( مقاومت در برابر بار های افقی)، اتصالات توسط میخ ،نوارهای لاستیکی و سیم[۱] ، انتقال بار عمودی ستون ها به تیرهایی که روی سنگ یا خاک فشرده قرار می‌گیرد(تیرها درعمق ۶۰ cm زیر زمین) (شکل۱۹و۲۱ و۲۰) (IFRC, UN-HABITAT and UNHCR, 2014: 73-77).
[۱] Gl wire
[۱] pukka
اندود گل، اجرای سقف شیبدار [۲]
خانه ضد سیل[۱]: در ساخت این خانه آجری سقف شیبدار ازآهک[۲] در فونداسیون و دیوارها استفاده شده است. این ماده در مقایسه با سیمان سازگاری بیشتری با طبیعت دارد. در شکل ۲۳ دو نوع سرپناه دیده می شود. در سمت چپ تصویرخانه ای نیمه کاره با پلان مربع و سقف مسطح و کلافی از تیرهای بامبو روی دیوار، در تصویر سمت راست خانه با پلان دایره که چولا[۳] نام دارد مشاهده می‌نمایید.
[۱] flood resistant
استفاده از مصالح سازگار با طبیعت مانند آهک به جای سیمان که برای مصالح دیگر امکان بازیافت را فراهم می‌نماید. Lime [2]
[۳] chulla
زلزله ۲۰۰۵ کشمیر
در صبح روز هشتم اکتبر ۲۰۰۵ زلزله‌ای با بزرگی ۷٫۸ ریشتر رخ داد که در نتیجه حدود ۵۰ هزار نفر کشته، ۷۰ هراز نفر مجروح، ۳٫۵ ملیون نفر بی‌خانمان بر جای گذاشت. در ایالت بالاکوت ۹۰% تا ۱۰۰% خانه‌ها تخریب شدند و در مظفر آباد تا ۸۰% مناطق مسکونی از بین رفت (فلاحی، ۸۶، ص:۱۶۲).
بسته سرپناه خود کفا[۱]: ایده “سرپناه غیر چادری” از طرف گروه سر پناه، تحت عنوان “بسته سرپناه خود کفا ” به منظور اسکان اضطراری و موقت مطرح شد. در این طرح هر خانواده به صورت مستقل، امکان برپایی سر پناه مطلوب خود را دارد که بدین منظور از مصالح توزیع شده و مصالح به دست آمده از آوار استفاده می‌نماید.
بسته‌های “سرپناه خودکفا” شامل ابزار و مصالح لازم برای ساخت ( مانند ورقه‌های پوشاننده سقف) و اقلام غیر خوراکی (،مانند پتو، چراغ خوراک پزی ، وسایل گرمایشی و..)[۲] می‌باشند.
گزینه‌های غیر چادری:
شامل متکی به سرپناه، ایوان متکی به سر پناه، سرپناه قابی می‌باشد.
متکی به سرپناه[۱] : ابتدا چهار ستون عمودی در چهار گوشه زمین فرو رفته و قاب چوبی[۲] بر پا می شود. این اسکلت در راستای عمودی نیازمند مهاربندی (مثلث بندی های چوبی) می‌باشد. سپس دیوارهای داخلی با کمک مصالح محلی[۳] ساخته شده وتا ارتفاع ۱m از سطح زمین بالا می‌آیند. سقف کمی شیبدار بوده و هدایت آب راممکن می‌سازد(شکل۲۵) .
[۱] lean to shelter
الواربه دست آمده از نخاله‌های ساختمانی [۲]
این دیوارها می تواند به شیوه محلی از سنگ و ملات گل ساخته شوند. [۳]
[۱] self- build shelter kit’s
[۲] NFIs=None Food Items
ایوان متکی به سر پناه [۱]: این مدل شباهت زیادی به شیوه” متکی به سرپناه ” دارد، با این تفاوت که یک نیم قاب ساخته می شود که توسط تیرهای چوبی سقف به کوه تکیه می‌کند. ورقه‌های پلاستیکی جداره سمت کوه را آب‌بندی و فضای داخلی را از جداره جدا می‌نمایند(شکل۲۶).
سرپناه قابی [۲]: این سیستم متشکل ازیک قاب چوبی است. ابتدا در زمین چاله‌ای با عمق ۳ متر کنده شده، سپس الوار (ستون‌های قاب) داخل آن قرار می گیرند و یک قاب کوتاه ساخته‌می‌شود (ارتفاع= ۵۰سانتی‌متر) . دیوارها با مصالح محلی(سنگ و گل) ساخته شده و فاصله بین ستون‌ها را پر می‌کنند. تیر های نازک روی دیوارها قرار گرفته، و به‌وسیله ورقه‌هایی[۳] پوشیده می‌شوند. اتصال بین لایه‌های پوشاننده با کمک سیم و میخ صورت می‌گیرد. دیوارهای پیرامونی را می توان با مصالحی مانند ورقه‌های فلزی و یا تخته پوشاند. در این مرحله با استفاده از عایق محلی[۴]، سقف دیوار و کف آب‌بندی می‌شود (شکل۲۷) (گروه سرپناه اسلام‌آباد[۵]، ۲۰۰۵، ص: ۱-۹) .
[۱] Terrace Lean to Shelter
[۲] A Frame Shelter
[۳] CGI
این عایق محلی ممکن است ورقه های پلاستیکی پتو و یا فرش باشد که از دیوار آویزان شده و به دور سرپناه پیچیده می شوند. همچنین کف را می توان با تخته پوشاند. از این تخته ها بر روی بام نیز می توان استفاده نمود (روی تیر ها و ورقه های سی جی ای[۴] ،تا در جای خود ثابت شوند). [۴]
[۵] Shelter Cluster Islamabad
نتیجه‌گیری:
در این مقاله ضمن ارائه چند نمونه به بررسی رویکردهای اسکان موقت پس از سانحه پرداخته، و مزایاو معایب هریک از ایده ها به تفصیل بیان گردید. به دلیل مسائل و مشکلات موجود در هر منطقه مسئولان یکی از شیوه‌های فوق را انتخاب و اجرا نمودند.
سیل۲۰۱۰:
در ابتدا به منظور اسکان اضطراری .چادر، بسته سرپناه و بسته سقف سازی بلافاصله پس از وقوع سانحه بین مردم توزیع گردید. بسته‌ها شامل ورقه‌های پلاستیک، طناب و تعدادی تیر بوده و قابلیت استفاده مجدد در مراحل بعدی تامین سرپناه (اسکان موقت و دائم) را داشتند سپس در مرحله انتقالی سیاست تامین تک اتاق اتخاذ شد که بر مبنای هزینه کم و دوام زیاد پایه‌ریزی شده بود. مساحت اولیه این اتاق‌ها ۲۵ مترمربع بود و سرویس بهداشتی و آشپزخانه جدا از خانه توسط مالک ساخته می‌شد. امکان گسترش در آینده، به‌کارگیری روش‌های بومی، مقاوم‌سازی در برابر سیل (فاصله گرفتن از زمین و آب‌بندی تا زیر پنجره) استفاده از نیروی کار محلی و به کارگیری مجدد مصالح در چرخه ساخت ( مثلا سقف سرپناه دائم) از اصول این طرح بود.
پس از رخداد سیل ۲۰۱۲ در یعقوب‌آباد دو ایده خانه‌های چوبی با هسته مرکزی و خانه ضد سیل مطرح گردید. ایده اول خانه‌سازی با مصالح سبک مانندکاه‌گل و نی را معرفی نمود و اجرای ساده، قابلیت برپایی و جمع‌آوری سریع از اهداف اصلی طرح بود. فاصله گرفتن از سطح زمین، حفر گودال‌های زهکشی اطراف سرپناه جهت مقاوم سازی در برابر سیل‌های آتی اتخاذ شد. در ایده دوم خانه ضد سیل، ساختمان آجری، سقف شیبدار یا مسطح، پلان مربع، کلافی از بامبو و کاربرد آهک (دوستدار محیط زیست) به جای سیمان در فونداسیون و دیوار از مشخصات کلی این طرح است.
همچنین بعد از زلزله ۲۰۰۵ در کشمیر ایده سرپناه غیر چادری شامل سه گزینه بود که عبارتند از:
۱٫ متکی به سرپناه: قاب سبک چوبی روی سطح زمین(سقف شیبدار). ۲٫ایوان متکی به سرپناه: نیم‌قاب متکی به جداره کوه و استفاده از ورقه‌های پلاستیکی به عنوان عایق. ۳٫سرپناه قابی: برپایی قاب سبک چوبی در چاله ای داخل زمین و استفاده از مصالح بومی عایق رطوبت.
فهرست منابع:
- شادی‌فر، غزاله (۱۳۹۵). بهره گیری از دانش و هنر بومی، فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران۶ (۱)، ص:۲۳-۳۱٫
- فلاحی، علیرضا (۱۳۸۲). معماری و برنامه‌ریزی بازسازی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ص:۵٫
- فلاحی، علیرضا (۱۳۸۶).معماری و سکونت‌گاه‌های موقت. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ص:۱۶۲٫
- Guidance Note on Recovery Shelters. Available at: https://www.unisdr.org
- IFRC, UN-HABITAT and UNHCR. (2014). Shelter Projects 2013-2014, International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, UN Human Settlements Program, UN High Commissioner for Refugees. Available online at: sheltercasestudy.org
- https://fa.wikipedia.org/wiki
- https://www.unisdr.org
- orgwww.
- hajij.com
- shelterlibrary.org
- shelterproject.org
