روش تحقیق آموزش های ایمنی و نقش حمایت سازمانی قسمت دوم

روش تحقیق مطالعه ی ۱

این مطالعه از نوع توصیفی  همبستگی است. جامعه آماری کلیه کارکنان شهرداری منطقه ۱۱ در سال ۱۳۹۲ بودند. در این پژوهش با توجه به گستردگی و پراکندگی بخش های مختلف از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برای انتخاب اعضای نمونه استفاده شد. با توجه به اینکه افراد به نسبت های متفاوتی در بخش های مختلف توزیع شده بودند بمنظور کاهش خطای نمونه گیری، همان نسبت نیز در انتخاب اعضای نمونه لحاظ گردید. چون پژوهش از نوع پژوهش همبستگی بود، حداقل حجم نمونه در ازای هر یک از متغیرها۱۵ نفر می باشد (فراهانی و عریضی، (۱۳۸۶  بنابراین بمنظور رعایت این حداقل، و با توجه به احتمال با توجه به احتمال ناقص ماندن برخی پرسش نامه ها و عدم علاقه برخی از کارکنان به شرکت در پژوهش، به تعداد بیشتر در حدود ۲۰۰ نفر از کارکنان با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. معیار ورود یک فرد به مطالعه اشتغال او در بخشهای اداره و انتخاب او به شیوه تصادفی از بین اعضای گروه خود بود و معیار خروج فردی از پژوهش تکمیل ناقص پرسش نامه و بیان اظهار عدم علاقه نسبت به موضوع مورد تحقیق بود. ۶ نفر از اعضای نمونه به علّت عدم علاقه به شرکت در پژوهش و ۵ نفر به دلیل اینکه پرسش نامه را بطور کامل پر نکرده بودند(در مجموع ۱۱ نفر) به ناچار از نمونه اصلی کنار رفتند. در نتیجه ۱۸۹ پرسش نامه کامل جمع آوری شد (رخ برگشت ۹۵ درصد ) جنسیت شرکت کنندگان ۹۰% مرد و ۱۰ % زن، میانگین سنی ۳۴ سال، از نظر تحصیلات ۴% زیر دیپلم، ۶۰ % دیپلم، ۲۴ % فوق دیپلم، ۱۲ % لیسانس و بالاتر، و میانگین سابقه کار ۱۲ سال بود. بمنظور کنترل عوامل مخدوش کننده اعضای نمونه در محیطی آرام، به دور از سروصدا و در جوی صمیمی پرسش نامه های مذکور را کامل کردند. ضمناً کارکنان بصورت شفاهی رضایت خود را در مورد شرکت در پژوهش اعلام کردند و بمنظور جلوگیری از سوگیری درپاسخگویی به سوالات پرسش نامه، به آنها اطمینان داده شد که پاسخ های آنها محرمانه خواهد ماند. همچنین سعی بر آن شد تا در تدوین سوالات پرسش نامه، از عبارت ارزشی استفاده نشود که باعث حساسیت و در نتیجه سوگیری کارکنان در پاسخدهی به سوالات شود. بمنظور تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روش همبستگی با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس ۱۱ ویرایش ۱۵ استفاده شد.

 

مطالعه ی ۲

قسمت دو پژوهش حاضر، یک مطالعه تجربی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد. در این قسمت با توجه به توزیع متفاوت گروه سنی، جنسیت، تحصیلات، سابقه کار در نمونه مقدماتی اول، ۵۰ نفر به شیوه تصادفی طبقه ای از آن انتخاب شدند و بصورت تصادفی ۲۵ نفر در گروه آزمایشی و ۲۵ در گروه کنترل قرار گرفتند. با استفاده های آماری کای دو (χ ۲) (جنسیت )روش t استیودنت (سن و سابقه کار) و کراسکال- والیس (تحصیلات) مشاهده شد که بین دو گروه کنترل و آزمایش از لحاظ توزیع متغیرهای جمعیت پس از تحلیل مقدماتی کفایت حجم شناختی تفاوت معنی داری وجود ندارد.(p<0/  ۰۵) نمونه با نرم افزار اس پی اس اس ویرایش ۱۵ بررسی شد. در گروه آزمایش، متغیر مستقل، آموزش های ایمنی اعمال شد، ولی در گروه کنترل اعمال نشد. متغیر وابسته در این مرحله حمایت سازمانی ادراک شده بود. کلیه آزمودنی ها طی دو مرحله پیش آزمون- پس آزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند. بمنظور تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روش کوواریانس با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس ویرایش ۱۵ استفاده شد

 

روش اجرای مطالعه ی ۲

پس از انجام نمونه گیری قبل از دوره آموزشی، پیش آزمون ها به گروه آزمایش ارائه گردید و از کارکنان خواسته شد تا به پرسش نامه حمایت سازمانی ادراک شده هیز و همکارانش ( ۱۹۹۸ ) پاسخ دهند. در مورد محتوا دوره آموزشی، طول مدت به آنان اطلاعات لازم داده شد. به موازات این دوره آموزشی پرسش نامه مذکور توسط گروه کنترل تکمیل شد. به پاسخ دهندگان اطمینان داده شد که اطلاعات ارائه شده بصورت محرمانه باقی خواهند ماند و به جای ذکر نام از یک شماره استفاده شد. افراد در گروه آزمایش در ۴ جلسه آموزش ایمنی ۹۰ دقیقه ای در طی چهار روز متوالی از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر شرکت کردند. مدرسان این دوره آموزشی متخصصان ایمنی بودند که از داخل سازمان برای این دوره دعوت شده بودند. هدف از این دوره آموزشی، افزایش آگاهی کارکنان از مسائل و رفتار ایمن، و دادن فرصتی به کارکنان برای ارائه بازخورد درباره آنچه که آنها احساس می کنند در منطقه کاریشان صحیح یا غلط می باشد. محتوای این کلاس آموزشی بصورت طرح سوالات در مورد مسائل ایمنی آغاز شد و در طی جلسات ضمن پاسخ به این سوالات، مسائل ایمنی به کارکنان آموزش داده شد. بعد از یک ماه اعضای هر دو گروه دوباره به پرسش نامه مذکور پاسخ دادند. سر فصل محتوای جلسه آموزشی در جدول ۱ ارائه شده است.

 

 

معیارهای سنجش

پس از ترجمه مقیاس های حمایت سازمانی ادراک شده و رویدادهای مرتبط با ایمنی نسخه اصل به زبان انگلیسی به همراه نسخه فارسی به ۳ نفر از اعضای هیئت علمی گروه روان شناسی و ۴ نفر از متخصصان مدیریت ایمنی و سلامت ارائه شد و حدود ۲۲ نسخه از هرکدام از مقیاس ها تکثیر و در اختیار نمونه ای از کارکنان قرار گرفت؛ و از آنها خواسته شد که درباره سوال ها و روایی آنها نظر خود را بیان نمایند. پس از بررسی نظرهای مقدماتی، مقیاس های نهایی تدوین شدند و به صورت انفرادی به کارکنان ارائه شد. بمنظور جمع آوری اطلاعات از مقیاس های زیر استفاده شد: مقیاس حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی. حمایت سازمانی ادراک شده با ۲۲ آیتم از مقیاس هیز، پراندر، اسمکو، تراسک، ( ۱۹۹۸ ) سنجیده شد. سوالات این مقیاس برمبنای میزان تعامل کارکنان با نمایندگان سازمان یعنی سرپرستان و مدیران می باشد. نمونه ای از سوالات این مقیاس: “سرپرستم روی پیشنهادات ما برای بهبود ایمنی محیط کار اقدام می کند” ، ” مدیریت آموزشهای ایمنی مورد نیاز را برای کارکنان فراهم می کند بر مبنای یک مقیاس ۵ درجه ای  لیکرتی از۱-بسیار مخالفم تا ۵: بسیار موافقم است. در این پژوهش، این مقیاس از پژوهش مانتینیو(۲۰۰۵)اقتباس شده است. این پژوهشگر آلفای کرونباخ را در بررسی پایایی این مقیاس ۰/۹۰گزارش کرد  .(Munteanu,2005) نمره آزمودنی ها بوسیله جمع پاسخ آنها به ۲۲ آیتم پرسش نامه بدست آمد. نمره کل از۱۱۰- ۲۲ درجه بندی شد که نمره بالاتر نشان میدهد کارکنان محیط کاری و سرپرستشان را حمایتی تر ادراک می کنند. در این پژوهش ضریب پایایی به روش آلفای کرونباخ و تنصیف به ترتیب۰/۷۸  و۰/۷۰ بدست آمد.

              مقیاس رویدادهای مرتبط با ایمنی با ۱۴ آیتم از مقیاس بارلینگ و همکاران ( ۲۰۰۲) سنجیده شد. این مقیاس اطلاعاتی در مورد فراوانی رخداد رویداد های مرتبط با ایمنی)شبه حادثه(به ما می دهد. نمونه ای از سوالات این مقیاس: ” چند بار از مکانی مرتفع افتاده اید”، ” چند بار در مکانی، به مدت زیادی در معرض مواد شیمیایی یا شوینده بدون تهویه مناسب بوده اید” ، ” چند بار تماس زیادی با شیشه های خورده شده داشته اید، ” چند بار حین انجام کار، لیز خورده، لغزیده یا افتاده اید”. بر مبنای یک مقیاس ۵ درجه ای از ۱: هرگز تا ۵: بیش از ۵ باراست . مانتینیو    ( ۲۰۰۵ )بررسی پایایی این مقیاس آلفای کرونباخ را ۰/۸۳گزارش کرددر این پژوهش ضریب پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ و تنصیف ۰/۸۱  و۰/۸۳  به دست آمد.

یافته ها

برای تحلیل داده های جمع آوری شده، آزمون های همبستگی، لوین و تحلیل کواریانس مورد استفاده قرار گرفته اند. نتایج حاصل به شرح زیر است: فرضیه اول: حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی بطور منفی با رویدادهای مرتبط با ایمنی مرتبط است (مطالعه ۱).

در جدول ۲ میانگین و انحراف معیار متغیرهای مورد مطالعه ارائه شده اند.

 

 

 

 

همانطور که مشاهده می شود بیشترین میانگین و بیشترین پراکندگی مربوط به حمایت سازمانی ادراک شده است. در این جدول ملاحظه می کنید که حمایت سازمانی ادراک شده با رویدادهای مرتبط با ایمنی رابطه منفی معنی داری دارد (.(P<0/ 05) لذا فرضیه ۱ تایید می شود.

فرضیه دوم: آموزش های ایمنی حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی را بهبود میبخشد مطالعه ۲برای بررسی فرضیه ۲ از تحیل کواریانس استفاده شد. ابتدا میانگین نمرات پیش و پسآزمون حمایت سازمانی ادراک شده بررسی شد، که نتایج آن به تفکیک دو گروه در جدول ۳ارائه شده است.

 

شرط لازم برای استفاده از روش تحلیل کوواریانس برای بررسی معنی داری بودن اختلاف میانگین ها، تساوی واریانس ها می باشد. با استفاده از آزمون لوین این تساوی موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این آزمون برای بررسی تساوی واریانس های دو گروه نشان می دهد که تفاوت بین واریانس های معنادار نیست   .( p>0/05 .F=0/ 288) بنابراین می توان از آزمون تحلیل کوواریانس جهت مقایسه دو گروه استفاده کرد. نتایج تاثیرآموزش های ایمنی بر تغییر ادراک کارکنان از حمایت سازمان در دو گروه آزمایش و کنترل درمرحله پس آزمون در جدول ۴ ارائه شده است. در این تحلیل به منظور مهار تاثیر اجرایپیش آزمون بر نتایج نمرات پس آزمون، نمرات پیش آزمون کنترل گردیده است . یعنی اثر آناز روی نمرات پس آزمون برداشته شده است و سپس دو گروه با توجه نمرات باقیمانده مقایسه شده اند.

 

همانطور که مشاهده می شود با حذف تاثیر نمرات پیش آزمون، تفاوت بین میانگین های نمرات پس آزمون ادراک کارکنان از حمایت سازمانی در دو گروه آزمایش و کنترل معنی داراست .(p<0/001) با توجه به اینکه میانگین نمرات پس آزمون حمایت سازمانی ادراک شده در گروه آزمایش بیشتر از میانگین نمرات حمایت سازمانی ادراک شده در گروه کنترل است (جدول۲) و با ملاحظه معنی دار بودن این رابطه (جدول ۳ )می توان نتیجه گرفت که آموزش های ایمنی حمایت سازمانی ادراک شده را بهبود بخشیده است. لذا فرضیه ۲ تایید می شود میزان تاثیر% ۲۳ بوده است؛ به این معنا که ۲۳ % تفاوت در دو گروه آزمایش و کنترل توسط عضویت گروهی تعیین شده است  توان آماری. % ۹۵  نشان می دهد که حجم نمونه برای بررسی این فرضیه کافی بوده است.

 

بحث و نتیجه گیری

هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین آموزش های ایمنی، حمایت سازمانی ادراک شدهبرای ایمنی و رویداد های مرتبط با ایمنی است. در راستای دستیابی به این هدف نتایجپژوهش در مطالعه ۱ نشان داد حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی رابطه منفی معناداریبا رویدادهای مرتبط با ایمنی دارد. کارکنانی که ادراک بهتری از حمایت سازمانی داشتند،دچار رویدادهای مرتبط با ایمنی کمتری شده بودند. کارکنان با ارتباطات بهتر با سرپرستان ومدیران سازمان در تبادل نظر در زمینه مسائل ایمنی با آنها بیشتر مشارکت می کنند وهنگامی که دچار حادثه می شوند با روابط باز با مدیران و سرپرستان خود از رویدادها بیشتریاد می گیرند، این رویدادها را به مدیران گزارش می دهند و سعی در برطرف کردن نواقصکار خود و منطقه کاریی خود می کنند. ولی کارکنان که روابط بازی با سرپرستان ومدیرانشان ندارند بخاطر ترس از مورد غضب قرار گرفتن و توبیخ شدن سعی می کنند اینرویدادها را از مدیران خود مخفی نگه می دارند و فکر می کنند اگر در زمینه ایمنی سوالی ازآنها بپرسند نشان از ناآگاهی و ضعف آنها می باشد، در نتیجه کمتر مشارکت می کنند. ایننتیجه همسان با یافته ای است که ادموندسون ( ۱۹۹۶ ) در پژوهش خود به آن رسید. او بیانمی کند که کارکنانی که درگیر ارتباطات بیشتری با رهبران، مدیران و سرپرستان سازمان میشوند درک بهتری از رویه ها، سیاست ها و پیامدهای رفتار ناایمن دارند. به علاوه، وقتیحوادث کوچک اتفاق می افتد (آنهایی که لزوماً منجر به حادثه نمی شوند)، با روابط باز بینمدیریت و کارکنان، مدیران بیشتر با کارکنان درباره آن صحبت می کند و اجازه می دهند کارکنان از این حادثه یاد بگیرند ( .(Edmondson, 1996لذا این دانش و یادگیری افزایش یافته از راه بهبود ارتباطات، منجر به کاهش حوادث می شود. کردو، آرمناکیس، فید و یانگ (۲۰۱۰)به این نتیجه رسیدند که ارزش های سازمانی و حمایت سازمانی ادراک شده به گاهی و رفتار ایمن کارکنان مرتبط می باشد. آنها پیشنهاد کردند که سازمانها باید به زمینهی سازمانی که در آن پیام های ایمنی منتقل می شوند، توجه ویژه ای داشته باشند. تفاوت در ادراک در این زمینه بر اثربحشی این پیام ها تاثیر می گذارند. این عوامل عناصر مهمی در انتقال نگرانی و توجه مدیریت به ایمنی و سلامت کارکنان می باشند.(Armenakis, Field, & Young, 2010)

در بخش دوم این پژوهش (مطالعه) ۲ مشاهده شد که آموزش های ایمنی تاثیر معنی داری بر حمایت سازمانی ادراک شده برای ایمنی داشت. ارائه آموزش های ایمنی در سازمان باعث می شود که کارکنان پی ببرند که سلامتی و ایمنی آنها برای مدیریت سازمان مهم می باشد .(Herzberg,2012)ددو بلر و بلند ( ۱۹۹۱ ) به این نتیجه رسیدند وقتی که مدیریت  باشد نه به خاطر الزامات سازمانی، بلکه به خاطر تعهدی که به ایمنی دارد تلاش می کند تاآموزش های ایمنی را برای کارکنان فراهم کند، ادراک حمایت از سازمان بهبود می یابد.(Dedobbeleer & Béland, 1991)چین، توماس، کوکس و اولیور ( ۱۹۹۹ ) بیان میکنند که تعیین کننده ی اصلی تعهد به ایمنی، همانا قدرت نگرش کارکنان نسبت به اعمال مدیریت سازمان است. آنها همچنین در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که نگرش به اعمال مدیریت با کیفیت آموزش ایمنی مرتبط می باش دلیپوین، ایکمن، کلکین و مک کویستون ( ۲۰۱۰ ) گزارش کردند که  آموزش ایمنی بر دو عامل سازمانی مهم یعنی ادراک حمایت از مدیریت و دلبستگی سازمانی تاثیر می گذارد . .(Lippin, Eckman, Calkin, McQuiston,2013) شارنیا( ۲۰۰۷)در بررسی اثر آموزش ایمنی بر حمایت سازمانی ادراک شده به این نتیجه رسید که فراهم آموزش از هر نوعی، به عنوان منبع حمایت سازمانی، ادراک کارکنان را از حمایتسازمانی افزایش می دهد که در نتیجه باعث بهبود ادراک کارکنان از جوّ ایمنی و عدالت سازمانی می شود. زمانی که این بهبود مرتبط با کاهش ریسک رفتارهای ناایمن باشد،حمایت سازمانی ادراک شده درون برنامه های ایمنی می تواند اثر غیر مستقیمی بر رفتارایمن کارکنان داشته باشد. بهبود رفتار ایمن و ادراک کارکنان از محیط کار ایمنی می تواندمنجر به کاهش حوادث، آسیب ها و مرگ و میرها در سازمان ها و صنایع شود. نتایج پژوهش حاضر تلویحات مهمی برای پژوهشگران سازمانی و پژوهشگران ایمنی دارد. این یافته ها پیشنهاد می کنند که ماهیت تبادلات اجتماعی در سازمان ها نقش مهمی در درک رفتارها و حوادث مرتبط با کار دارد. با توجه به سیستم مدیریت ایمنی در سازمان ها،یافته های این پژوهش پیشنهاد می کند که پیام های که سازمان   به کارکنان اش منتقل میکند و ماهیت روابط رهبر- عضو نقش مهمی در تضمین ایمنی کارکنان ایفا می کند.کارکنانی که سازمان را حمایت کننده می دانند و آنهایی که روابط بازی با مدیران وسرپرستان دارند به احتمال بیشتری در ابراز علائق ایمنی شان احساس آزادی می کنند؛چنین ارتباطی در عوض با کاهش رخداد رویدادهای مرتبط با ایمنی و در نتیجه فراوانی پایین تر حوادث مرتبط می باشد لذا برای سازمان ها در گیر شدن در اقدامات که حمایت شان را به کارکنان منتقل کند، مهم می باشد. بنابراین به سازمان پیشنهاد می شود که ایمنی را جزو اولویت های خود قرار دهند و بطور آشکار این اولویت را به کارکنان خود منتقل کنند. کوهن و کلوند (۱۹۸۳ ) در تحلیلشان از ۵ شرکت سرآمد در زمینه ایمنی به خصوصیات مشترکی در مورد آنها رسیدند. در هر مورد ایمنی یک اولویت واقعی در سیاست و عمل شرکت بود. به علاوه، رویکرد ها و اقدامات ایمنی بخش ذاتی و درونی اهداف تولیدی شرکت بود.

در این پژوهش تنها یکی از کانال های مهم انتقال حمایت سازمانی به کارکنان یعنی آموزش ایمنی شناسایی شد. به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود که سایر راههای موثر برانتقال حمایت سازمانی را شناسایی کنند؛ با سرمایه گذاری بر نقاط قوت و برطرف کردننقاط ضعف این راه ها می توانیم بر این مؤلفه مهمی سازمانی اثرگذار باشیم.محدودیت عمده این پژوهش استفاده از سنجش های خودگزارشی است. پاسخ ها ممکن است بوسیله تحریف های عمدی و جواب های نادرست تحت تاثیر قرار گیرد. برای مقابله بااین تهدید، به شرکت کنندگان اطمینان داده شد که پرسش نامه ها بی نام و داده ها محرمانه هستند. با وجود این پرسش نامه های خودگزارشی ، بطور متداول و با موفقیت در تحلیل های ایمنی و حوادث استفاده شده اند.از طرفی زمانی که گزارش ها  بخاطر ثبت ضعیف حوادث سودار، ناقص و معیوب هستند یافته های پژوهشی به این ، نتیجه رسیدند که نرخ حوادث گزارش شده به میزان زیادی مرتبط با نرخ واقعی حوادث هستند. محدودیت دیگر این پژوهش مکان اجرای آن است. پیشنهاد می شود که این پژوهش در سازمان های دیگر و با گروه های متنوع تری از کارکنان از نظر جنسیت،تحصیلات انجام شود و نتایح آن با پژوهش حاضر مقایسه شود.

نویسنده : مریم قربانی-کارشناسی ارشد روانشناسی  عمومی

Ghorbani.ma@yahoo.com

منابع

 

ارقامی، شیرازه و بویا، مصطفی . ( ۱۳۸۵ ). اصول ایمنی در صنعت و خدما ت .چاپ اول . همدان : انتشارات فن آوران.

فراهانی، حجت الله و عریضی، حمیدرضا . ( ۱۳۸۶ ). رو شهای پیشرفته در علوم انسانی  چاپ اول.اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی.

Alamgir, H., Yu, S., Gorman, E., Ngan, K., & Guzman, J. (2009). Near miss and minor occupational injury: Does it share acommon casual pathway with major injury? American Journal of Industrial Medicine, 52(۱), ۶۹-۷۵.

Aldana, S. G. (2011). Financial impact of health promotion programs: A comprehensive review of the literature. American Journal of Health Promotion, 15, ۲۹۶-۳۲۰.

Armstrong-Stassen, M., & Ursel, N. D. (2009). Percieved organizational support, career satisfaction, and the retention of elder workers. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 82(۱), ۲۰۱-۲۲۰.

Barling, J., Loughlin, C., & Kelloway, E. K. (2012). Development and test of a model linking safety-specific transformational leadership and occupational safety. Journal of Applied Psychology, 78(۳), ۴۸۸-۴۹۶.