ساختمان‌های بلند مرتبه و اهمیت محافظت در برابر آتش‌سوزی
- شناسه خبر: 27472
- تاریخ و زمان ارسال: 3 دی 1399 ساعت 10:21
- مقدمه
از قرن‌ها پیش همواره ساخت بناهای بلند یکی از نشانه‌های پیشرفت و موضوعی تمدنی بشمار میرفته است، از نمونه‌های آن می‌توان به اهرام مصر، برج پیزا و ساختمانها و قلعه‌های بلند کشور خودمان اشاره کرد. امروزه با پیشرفت فناوری ساختمان‌های سر به فلک کشیده هر روز از گوشه و کنار شهرها بیرون می‌زند که هر یک از اینها کانون تمرکز جمعیت و ثروت قابل توجهی است، که که در صورت بروز آتش‌سوزی و سایر حوادث، خسارات غیرقابل جبرانی بوجود خواهد آمد. توجه به ایمنی این آسمانخراش‌ها یکی از وظایف مدیران شهریست، که در این راستا آیین‌نامه‌ها و ضوابط بسیاری نوشته شده و رعایت کردن تک تک جزییات آنها باعث نجات جان و مال بسیاری خواهد بود. ایمنی این نوع ساختمانها همواره باید از درون خود ساختمان و حتی پیش از شروع ساخت و از انتخاب محل ساخت شروع شود زیرا بهترین ویژگی، یعنی ارتفاع آن به وقت حادثه بدترین ویژگی آن خواهد بود.
حال که تعداد این برج‌ها در شهرهای کشور رو به ازدیاد است، توجه به ایمنی آنها و تمرین شیوه‌های امداد و نجات در این نوع ساختمانها ضروری به نظر می‌رسد.
- پیشینه آتش‌سوزی ساختمان‌های بلند
آتش‌سوزی ساختمان آندریاس: این ساختمان در سال ۱۹۶۲م در شهر سائوپائولو برزیل و در ۳۱ طبقه ساخته شده و در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۷۲م ساعت ۱۶ دچار آتش‌سوزی شد. این آتش‌سوزی از طبقه چهارم ساختمان و از انبار یک فروشگاه شروع شد و به طبقه‌های بالاتر سرایت کرد. در این بنا هیچ یک از قوانین و مقررات محافظت ساختمان رعایت نشده بود و هیچگونه فضابندی حریق صورت نگرفته بود و همچنین نبود تجهیزات آتش‌نشانی از جمله کپسول آتش‌نشانی، آب‌پاش سقفی، هشدار دهنده‌ها و … باعث کشته شدن ۱۶ نفر و مجروح شدن ۳۰۰ نفر گردید و بیش از ۳۵۰ نفر توسط بالگرد و نیروهای امداد نجات داده شدند[۵].
آتش‌سوزی ساختمان جوالما: ساختمان ۲۵ طبقه جوالما در سال ۱۹۷۲م روبروی شهرداری سائوپائولو ساخته شد. این ساختمان که از بتن مسلح و به طور غیرمعمول طراحی شده که بنای اصلی دوقسمت شمالی و جنوبی داشت که وسط آنها شامل چهار آسانسور و راه پله بود که تنها راه تردد این ساختمان بود. دوسال پس از ساخت این ساختمان در تاریخ اول فوریه ۱۹۷۴م آتش‌سوزی از طبقه ۱۳ به علت نقص و ایراد در کارکرد دستگاه تهویه مطبوع شروع شد و به سرعت گسترش یافت. این ساختمان گرچه ار بتن مسلح ساخته شده بود، اما با وجود پارتیشن‌های چوبی، مبلمان و پرده‌ها و سقف کاذب با شبکه چوبی آتش راه خود را به طبقات بالاتر گشود و تمام ساختمان را فرا گرفت. آتش‌نشان‌ها برای کمک به کسانی که روی بالکن‌ها آمده بودندنردبان ۴۵ متری بکار گرفتند اما با این نردبان هم فقط دسترسی تا طبقه پانزدهم امکان‌پذیر بود! افرادی که در ساختمان گرفتار شده بودند به پشت بام رفتند که شاید مثل حادثه اندریاس با استفاده از بالگرد نجات پیداکنند، اما این امر میسر نشد زیرا بام فاقد سطح باز و وسیع مورد نیاز فرود بالگرد بود و حرارات و دود غلیظ نیز مانع فرود بالگرد می‌شد(باید به این نکته توجه نمود که به علت سطح پایین بال بالگرد و همچنین تندی بادی که ایجاد می‌کندکه ممکن است موجب تشدید آتش‌سوزی شود این روش نجات در بهترین حالت پس از فرونشاندن آتش قابل انجام است). از ۱۷۰ نفری که به امید نجات به پشت بام رفتند تنها ۸۱ نفر نجات یافتند. عدم آموزش و بی‌اطلاعی برای مقابله با اینگونه وضعیت‌های اضطراری افراد زیادی را به کام مرگ کشاند، مثلاً: چند نفر برای در امان بودن از حرارت به حمام پناه بردند تا با آب با حرارت مقابله کنند اما در اثر سرایت دود خفه شدند و همچنین عده‌ای در اثر خستگی روحی و جسمی و عدم تسلط بر اعصاب خود را از ساختمان پرتاب کردند و کشته شدند. در این آتش‌سوزی وحشتناک که کمتر از دو ساعت طول کشید ۱۷۹ نفر جان خود را از دست دادند[۵].
از این دست حوادث در جهان بسیار اتفاق افتاده که دو ماجرای بالا نمونه‌هایی از آنها بودند و در جدول ۱ به چند مورد دیگر از آنها اشاره می‌شود.
| بنا | مکان | تاریخ | تعداد کشته‌ها | توضیح |
| برج مرکزی | سانفرانسیسکو | ۱۸ اوریل ۱۹۰۶ | نامشخص | آتش سوزی بعد از زمین لرزه ۱۹۰۶ سانفرانسیسکو |
| ساختمان اش (asch) | شهر نیویورک | ۱۹۱۱ مارس ۲۵ | ۱۴۶ | آتش سوزی کارخانه شیرت ویست (Shirtwaist) |
| ساختمان امپایر استیت (Empire State) | شهر نیویورک | ۱۹۴۵ ژوئیه ۲۸ | ۱۴ | سانحه هوایی |
| (Winecoff) وینکوف هتل | آتلانتا | ۱۹۴۶ دسامبر ۷ | ۱۱۹ | مرگبارترین آتش هتل در تاریخ ایالات متحده |
| هتل تیونگاک (Taeyongak) | سئول | ۱۹۷۱ دسامبر ۲۵ | ۱۶۳ | آتش سوزی هتل تیونگاک Taeyongak، مرگبارترین آتش سوزی هتل در تاریخ |
| (Joelmaجوالما ( ساختمان | سائو پائولو | ۱۹۷۴ فوریه ۱ | ۱۷۹-۱۸۹ | آتش سوزی ساختمان (Joelma) |
| مجتمع خرید کمپبل | کوالالامپور | ۱۹۷۶ آوریل ۸ | ۱ | آتش سوزی مجتمع خرید کمپبل |
| هتل بزرگ ام جی ام ((MGM | لاس وگاس | ۱۹۸۰ نوامبر ۲۱ | ۸۴ | آتش سوزی در هتل بزرگ ام جی ام (MGM) |
| تره سانتا ماریا | سانتیاگو | ۱۹۸۱ مارس ۲۱ | ۱۱ | آتش سوزی در اثر مشتعل شدن چسب کفپوش در هنگام نصب کفپوش |
| هتل دوپونت پلازا | کنددو، پورتوریکو | ۱۹۸۶ دسامبر ۳۱ | ۹۷ | آتش سوزی هتل دوپونت پلازا |
| برج مهاجرت | هنگ کنگ | ۲۰۰۰ اوت ۲ | ۲ | ایجاد حریق عمدی |
| برج اوستانکینو | مسکو | ۲۰۰۰ اوت ۲۷ | ۳ | بلندترین ساختمان در اروپا |
| ۱ و ۲ مرکز تجارت جهانی | شهر نیویورک | ۲۰۰۱ سپتامبر ۱۱ | ۲۳۱۲ | سقوط هواپیما در حملات ۱۱ سپتامبر باعث ریزش کامل ساختمان شد. |
| برج پیرلی | میلان | ۲۰۰۲ آوریل ۱۸ | ۳ | سانحه هوایی |
| آل رشید هتل | بغداد | ۲۰۰۳ دسامبر ۲۶ | ۱ | تخریب شدن هتل در اثر حمله موشک کاتیوشا به هتل |
| برج فورچون | دبی | ۲۰۰۷ ژانویه ۱۸ | ۴ | در طول ساخت و ساز رخ داده و و ۵۷ مجروح داشت |
| مرکز فرهنگی تلویزیون پکن | پکن | ۲۰۰۹ فوریه ۹ | ۱ | مرکز فرهنگی تلویزیون پکن |
| برج شهر باشاندارا (Bashundhara( | داکا | ۲۰۰۹ مارس ۱۳ | ۴ | |
| برج تور اجکتیو پمکس (Torre Ejecutiva Pemex) | مکزیکوسیتی | ۲۰۱۳ ژانویه ۳۱ | ۳۳ | انفجار گاز |
| ساختمان نیلوفر آبی پارک (Lotus Park) | بمبئی | ۲۰۱۴ ژوئیه ۱۸ | ۱ | |
| آپارتمان وجوود (Wedgwood) | تگزاس | ۲۰۱۴ دسامبر ۲۸ | ۵ | |
| ساختمان مشعل مارینا (The Marina Torch) | دبی | ۲۰۱۵ فوریه ۲۱ | ۰ | حداقل ۷ نفر مجروح شدند. |
| ساختمان کازموپالوتن (وابسته به همه دنیا) (Cosmopolitan) | لاس وگاس | ۲۰۱۵ ژوئیه ۲۵ | ۰ | دو نفر مجروح در اثر استنشاق دود و گازهای سمی تحت درمان قرار گرفتند |
جدول ۱: برخی از بزرگترین آتش سوزی‌های ساختمان‌های مرتفع در جهان [۹]&[14]
- آتش‌سوزی یک چالش جهانی
آتش‌سوزی در پیشرفته‌ترین کشورهای جهان نیز اتفاق می‌افتد اما آنچه آن را در کشورهای مختلف متفاوت می‌کند مرگ در اثر آتش‌سوزی است که در کشورهای پیشرفته‌تر به لحاظ ایمنی، تعداد مرگ کمتر می‌شود.
در سال ۲۰۱۳ م در آمریکا ۱۲۴۰۰۰۰ آتش‌سوزی رخ داده که ۴۸۷۵۰۰ مورد آن مربوط به آتش‌سوزی ساختمانی بوده که نسبت به سال ۲۰۱۲ م ۹٫۸ درصد کاهش داشته. در کل این آتش‌سوزی‌ها ۳۲۴۰ نفر جان خود را از دست دادند. همچنین نمودارهای ۱ مربوط به نسبت آتش‌سوزی‌ها و نسبت مرگ ناشی از آنها در سال ۲۰۰۶ اتحادیه اروپاست. متاسفانه از این دست آمار در کشور ما دردسترس نیست تا معیاری برای مقایسه باشد[۳].
نمودار ۱:آتش‌سوزی براساس یک میلیون جمعیت و شمار درگذشتگان آتش‌سوزی‌ها در اتحادیه اروپا (کشورهای بلژیک، قبرس، دانمارک، ایتالیا، لوکزامبورگ، مالت، پرتقال، رومانی و اسپانیا اطلاعات آماری ارایه ندادند.) [۱۱]
- محافظت در برابر آتش‌سوزی:
از میانه قرن نوزدهم میلادی نیاز به علم جدیدی بنام محافظت در برابر آتش‌سوزی احساس شد. رفته رفته این موضوع با عنوان مهندسی محافظت در برابر آتش‌سوزی در تمام جنبه‌های علم، فن و صنعت وارد شد. مهندسی محافظت در برابر آتش‌سوزی، با دو هدف اصلی پیشگیری از آتش‌سوزی و محدود ساختن خسارت برای ایمنی انواع مکانها، تأسیسات و ساختمانها راه‌حل‌های مختلفی ارائه می‌کند. اساس این راه‌حل‌ها بر سه محور اصلی محافظت ساختمانها در برابر آتش‌سوزی، پیشگیری از بروز آتش‌سوزی و مدیریت آتش‌سوزی (اداره کردن حریق) استقرار دارد[۴]. در ادامه راجع به این سه محور توضیحاتی ارایه می‌گردد. اما، ابتدا لازم است در مورد دسته بندی ساختمانها براساس نوع تصرف مطالبی ارایه گردد.
- دسته بندی ساختمانها براساس نوع تصرف:
دسته‌بندی ساختمانها بر اساس نوع تصرف: بر اساس آیین‌نامه محافظت ساختمانها در برابر آتش، ساختمانها از نظر نوع تصرف به ۱۰ گروه اصلی تقسیم شده‌اند. بعضی از آنها زیرگروه‌هایی نیز دارند (کمیته تخصصی آیین‌نامه محافظت ساختمانها در برابر آتش ۱۳۹۲ ص ۱۵) که به شرح زیر است:
تصرف‌های مسکونی/ اقامتی: گروه‌های م-۱، م-۲ و م-۳
تصرف‌های آموزشی: گروه آ
تصرف‌های درمانی/ مراقبتی: گروه‌های د-۱، د-۲، د-۳ و د-۴
تصرف‌های تجمعی: گروه‌های ت-۱، ت-۲، ت-۳، ت-۴ و ت- ۵
تصرف‌های حرفه‌ای/ اداری: گروه ح
تصرف‌های کسبی/ تجاری: گروه ک
تصرف‌های صنعتی: گروه‌های ص-۱ و ص-۲
تصرف‌های انباری: گروه‌های ن-۱ و ن- ۲
تصرف‌های مخاطره‌آمیز: خ
تصرف‌های متفرقه: گروه ف
دسته‌بندی بالا به این علت صورت گرفته است، که بناهای با تصرف‌های مختلف از نظر خطر آتش‌سوزی با یکدیگر متفاوتند، بنابراین بطور طبیعی سطح الزامات ایمنی در برابر آتش برای آنها متفاوت است ولی برای ساختمان‌های بلند که غالباً دارای چند نوع تصرف مختلف هستند باید به این روش عمل کرد که؛ برای تعیین حداقل نوع ساختار قابل قبول برای ساختمان، ابتدا هر بخش از ساختمان باید به طور جداگانه براساس کاربری دسته‌بندی شود. سپس، نوع ساختار لازم برای ساختمان با توجه به نوع تصرف و اندازه‌های مورد نظر و محدودیت ارتفاع و مساحت مشخص شود. به این ترتیب که در هربار فرض شود که کل ساختمان به طور کامل مربوط به یکی از تصرف‌های مورد نظر است، سپس محدود کننده‌ترین ظوابط از نظر نوع ساختار، که برای این تصرف‌ها بدست آمده است برای کل ساختمان ملاک قرار گیرد. به عنوان مثال چنانچه یک طبقه از ساختمانی دارای رستوران و سالن پذیرایی(تصرف ت-۲) بوده و طبقات دیگر آن اختصاص به تصرف اداری (گروه ح) داشته باشد، از آنجا که طبق ضوابط موجود ساختمان‌های تصرف تجمعی گروه ت-۲ باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز باشند، کل ساختمان و از جمله قسمت اداری باید به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مجهز شود[۷].
۵-۱ تعریف ساختمان بلندمرتبه: بنا به تعریف NFPA 101 و براساس مقررات ملی ساختمان ایران، هر بنایی که فاصله قائم بین تراز از کف بالاترین طبقه قابل تصرف، تا تراز مناسب‌ترین سطح قابل دسترس برای ماشین‌های آتش‌نشانی که به تایید مقام مسؤول برسد و از ۲۳ متر (۷۵ فوت) بیشتر باشد، ساختمان بلند محسوب می شود(شکل ۱)[۱۳]&[8]
شکل ۱: نحوه محاسبه ارتفاع ساختمان‌های بلندمرتبه[۸]
- محافظت ساختمانی در برابر آتش‌سوزی:
به بیان ساده این محافظت یعنی ساخت و تجهیز بنا به صورتی انجام شود، که آتش‌ناپذیر (نسوز) و یا مقاوم در برابر آتش باشد. بنابراین، بسادگی آتش نگیرد. در صورت وقوع آتش‌سوزی نیز، دود، حرارت و شعله‌های آن به سادگی گسترش نیابد. افراد حاضر در بنا بتوانند بسادگی، فوری و بدون به خطر افتادن از بنا خارج شود. آتش مزبور، خود بخود یا به سادگی اطفا گردد. بدین ترتیب تلفات و خسارت‌های احتمالی به کمترین میزان ممکن کاهش یابد.
محافظت ساختمانی خود به دو بخش اساسی تقسیم می‌گردد. محافظت غیرعامل (غیرفعال) و محافظت عامل (فعال)
۶-۱ محافظت غیر عامل (غیر فعال): تدابیر این بخش عنصر ثابت و ساختاری بنا محسوب می‌شوند. هدف از این محافظت عبارت است از:
– فراهم کردن مقاومت کافی اجزای ساختمان بوسیله استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش، پوشش‌های مقاوم کننده در برابر آتش و …
– محدود و محصور کردن آتش، بوسیله فضابندی، استفاده از آتش‌بند، در آتش، دیوار آتش‌بند، در دود بند و …
– تأمین امکانات اساسی فرار از آتش، بوسیله دسترس خروج، خروج و تخلیه خروج و …
محافظت غیر عامل، از بدو شروع بهره‌برداری تا پایان عمر مفید بنا، قابل بهره‌برداری است، بدون آنکه به مراقبت‌های پیچیده یا پرهزینه نیاز باشد، هرگز و بر خلاف شهرتی که پیدا کرده (غیرفعال) از کار نمی‌افتد. مگر آنکه به عمد درهای مربوطه به آن قفل شود، از فضای مسیر آن به عنوان انبار، محل نصب تابلوهای برق و … استفاده شود[۶].
۶-۲ محافظت عامل (فعال): در راهبردهای مربوط به محافظت ساختمانی در برابر آتش‌سوزی، بخش محافظت عامل (محافظت فعال)، مکمل محسوب می‌شود.
اجزا و سامانه‌های مربوط به این بخش، با وقوع آتش‌سوزی در بنا، برحسب مورد بصورت دستی یا خودکار فعال می‌گردند. تا بدین ترتیب در کمترین زمان ممکن جان افراد حاضر در ساختمان نجات یابد. همچنین آتش در نطفه خفه شده یا تحت کنترل قرار گیرد.
سامانه‌های مربوط به محافظت عامل عبارتند از:
سامانه ردیابی و هشدار آتش سوزی: شامل انواع ردیاب خودکار آتش، شستی اعلام خطر، آژیر یا زنگ اعلام آتش‌سوزی، چراغ هشدار دهنده، مرکز تأمین نیرو، پردازشگر، جعبه کنترل مرکزی
سامانه کنترل دود و تهویه آتش شامل: دمپر دود، دمپر آتش و …
سامانه خاموش کردن آتش شامل: افشاننده‌های خودکار (افشاننده آب، پاشنده کف، گاز کربنیک، …)
لوله آماده آتش‌نشانی (لوله‌های تر، لوله خشک؛ که در ساختمان‌های بلندتر از ۶۰ متر باید لوله تر باشد[۱۲])، جعبه آتش‌نشانی، قرقره و شلنگ آتش‌نشانی
خاموش کننده‌های قابل حمل و نقل، اعم از چرخدار و دستی
همچنانکه، ملاحظه شد، محافظت غیرعامل و عامل لازم و ملزوم یکدیگرند و برای کسب محافظت ساختمانی در برابر آتش بایستی هر دو آنها بطور کامل مورد توجه قرار گیرند[۶].
- پیشگیری از آتش‌سوزی:
برای پیشگیری از آتش‌سوزی در هر مکان یا بنا، ابتدا باید علت‌ها و عوامل آن را پیش‌بینی کرد. در این مورد بطور کلی سه علت اصلی وجود دارد.
- علل طبیعی، مثل برخورد آذرخش (صاعقه) و آتش‌سوزی ناشی از آن، آتش‌سوزی جنگل و سرایت به مکانها و بناهای پیرامون، زمین‌لرزه و آتش‌سوزی پس از آن و …
- علل عمدی، بطور مثال آتش‌افروزی بقصد سرقت
- علل اتفاقی، این خود به دو گروه اساسی تقسیم می‌گردد، عامل انسانی مثل بی‌احتیاطی در استعمال دخانیات، عدم رعایت دستور‌العمل کارهای گرم، مثل جوشکاری یا قطع فلزات و … دومی عامل فناورانه (نقص فنی) است. مثل فرسودگی سیم‌های برق، نقص فنی وسایل گرمایشی امروزه با توجه به سال‌ها تجربه، پژوهش، تهیه آمار آتشسوزیهای گذشته و تجزیه و تحلیل آمارها، پیشرفت‌های بسیار مهمی در زمینه پیشگیری از علل اتفاقی آتش‌سوزی‌ها بدست آمده است. امروزه با رعایت استانداردها، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های ساده ولی در عین حال مهم می‌توان بیش از ۷۵ تا ۸۰ درصد آتشسوزیهای مهیب را پیشگیری کرد. از این نظر بطور معمول در بیشتر برنامه‌های مهندسی پیشگیری از آتش‌سوزی می‌توان به کمک تدوین و اجرای راهبردهای به نسبت آسان و کم هزینه، به درصد قابل قبولی از ایمنی در برابر آتش دست یافت. البته توضیح درباره جوانب مختلف پیشگیری از آتش‌سوزی حتی به کوتاهی، از حوصله این مقاله خارج است. اما نکته حائز اهمیت آنکه در تدوین برنامه‌های پیشگیری کننده، تمامی علل و عوامل، اعم از علل طبیعی، عمدی و اتفاقی در نظر گرفته شود[۶].
- مدیریت آتش‌سوزی (اداره کردن حریق):
همانگونه که در بخش ۴ ذکر شد سه روش محافظت ساختمانی در برابر حریق یعنی محافظت ساختمانی در برابر حریق، پیشگیری از بروز آتش‌سوزی و مدیریت آتش‌سوزی اساس محافظت در برابر آتش‌سوزی را تشکیل می‌دهند. هر یک از اینها به نوبه خود مقدورات و محدودیت‌هایی دارند، از این نظر برای رسیدن به سطح قابل قبولی از ایمنی در برابر مخاطرات منجر به آتش سوزی بایستی هر سه آنها به طور همزمان مد نظر قرار گیرند.
این بخش در واقع آخرین سنگر دفاع در برابر آتش‌سوزی است. همچنانکه در قبل، بخش پیشگیری از آتش‌سوزی، توضیح داده شد دستکم ۴/۱آتش‌سوزی‌ها غیرقابل پیشگیریند. مدیریت آتش‌سوزی مجموع برنامه‌هایی است که باید برای مقابله فوری و موثر با این گروه آتش‌سوزی‌ها، یا آتشسوزیهای ناشی از برنامه‌های پیشگیری کننده ناقص و ناکارآمد، صورت گیرد[۶].
به بیان روشنتر، اکنون به هر دلیل آتش‌سوزی اتفاق افتاده و بایستی با آن بطور عملی مبارزه کرد تا جان انسان‌ها و همچنین اموال با ارزش از خطر نجات یابند. در مورد ساختمان‌های بلندمرتبه اصول مدیریت آتش‌سوزی به قرار ذیل است:
- مشکلات مقابله با آتش‌سوزی در ساختمان‌های مرتفع: شاید از نظر مردم عادی مقابله با آتش در طبقه بیستم یک ساختمان ساده به نظر برسد اما از نظر یک آتش‌نشان مشکل بسیار پیچیده و مقابله با آن بسیار دشوار است. در ذیل به برخی مشکلات مهم آتش‌نشانان با اینگونه آتش‌سوزی‌ها اشاره می‌شود:
- ارتفاع ساختمان و دسترسی به محل آتش سوزی
- سطح ایستایی ماشین‌های آتش‌نشانی که در محل مستقر می‌شوند و فضای دسترسی به طبقات آتش گرفته
- ناشناخته بودن ساختمان به لحاظ جنس مواد بکار رفته شده در ساخت آ‹ و مواد موجود در محل آتش سوزی
- خستگی فیزیکی و بدنی مانند بالا رفتن از نردبان آتش‌نشانی با تمام تجهیزات و وسایلی که برای امدادرسانی و انتقال افراد حادثه دیده مورد نیاز است.
- استرس مضاعف در هنگام جستجو در فضایی پر دود طبقات که هر لحظه خطر ریزش وجود دارد.
- بوجود آمدن پدیده خطرناک فلش اُور به علت ایجاد فضاها و اتاق‌های متعدد؛ زیرا ممکن است در اثر باز کردن در و یا شکستن پنجره یا دیواری شرایط بوجود آمدن این پدیده فراهم شود و علاوه بر به خطر افتادن جان آتش‌نشان، آتش گسترده‌تر شود[۲].
- تامین ذخیره آب کافی، زیرا باید آب بصورت جت پرتاب شود(بویژه در ساختمان‌هایی که فاقد سیستم ثابت آتش‌نشانی هستند)
- کمبود تجهیزات امدادی، انتقال، ردیابی و همچنین کمبود آموزش شرایط ویژه برای آتش‌نشانان
۸-۲ اصول ارزیابی و واکنش عملیاتی در مقابله با آتش‌سوزی ساختمان‌های بلند: بهترین راه مقابله با آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند (و یا هر بنای دیگری) از مرحله شروع به ساخت ساختمان و نحوه جانمایی آن آغاز می‌شود و سپس به تجهیزاتی که جهت اطفا حریق در ساختمان نصب شده برمی‌گردد، زیرا خاموش کردن آتش در نطفه و لحظات ابتدایی بسیار آسانتر است. اما با توجه به مشکلات ناشی از عدم توجه به نگهداری صحیح تجهیزات و سیستم‌ها و عدم وجود تجهیزات و سیستم‌های مقابله با آتش در صورت بروز آتش‌سوزی در طبقات بالا باید یک برنامه نظام‌مند برای مقابله با آن داشت. در این برنامه باید به نکات زیر توجه نمود:
فرمانده عملیات بایستی در ذهن خود نقشه موقتی مقابله با حادثه را طراحی کند که در آن توجه به نکات زیر بسیار اهمیت دارد:
- اطلاعات دریافتی از فرد تلفن کننده به آتش‌نشانی از قبلی شماره تلفن و محلی که از آنجا تلفن شده است.
- گرفتن اطلاعاتی از قبیل اینکه چه مواد یا کالاهای خطرناک و شیمیایی در محل حادثه وجود دارد.
- نوع ساختمان و خصوصیات آن چگونه است؟
- کدام طبقه دچار آتش سوزی شده است؟
- دسترسی به ساختمان چگونه است و مشکلات آن کدامند؟
- ساختمان به لحاظ خطرپذیری به چند بخش تقسیم می‌شود؟
- راه‌پله و آسانسور کجا قرار دارند؟
- موقعیت و نوع شیرها (تر یا خشک) و سیستم‌های آتش‌نشانی کدامند؟
تجهیزات مورد نیاز و مکان استقرار آنها:
- تجهیزات مورد نیاز کدامند و بهترین مکان برای استقرار تجهیزات نجات و اطفا حریق مانند مانیتور آب‌پاش، نردبان موتوری و … کجاست؟( استقرار تجهیزات باید در امن‌ترین نقطه به ساختمان صورت بگیرد بگونه‌ای که لوله‌کشی و گستردن شلنگ‌های آتش‌نشانی باعث کاهش قدرت عملیاتی نشود)(پیشین).
- آیا تهویه قابل دسترسی است؟
- چگونگی تخلیه ساکنان
- جستجو ونجات[۱۰]
۸-۳ اهمیت سامانه فرماندهی حادثه (ICS[۱]):
سامانه فرماندهی حادثه برای تمام عملیات اضطراری یک چارچوب و برنامه فرماندهی کامل و قابل اجرا ارایه می‌نماید و هدف آن بهبود سطح فرماندهی، کنترل و هماهنگی است. این سامانه در محل حادثه با تقویت مسؤولیت‌پذیری و کنترل پرسنل، ایمنی و بازده عملیات را افزایش می‌دهد[۱]. ساختار ICS از بالا به پایین است و در بسیاری از سوانح این ساختار شامل سه سطحی است که در نمودار ۱ نمایش داده شده است.
نمودار۱: سه سطح ساختار فرماندهی ICS [۱]
- نتیجه‌گیری:
ایمن شدن ساختمان‌هایی که در آنها زندگی می‌کنیم یکی از دغدغه‌های همیشگی انسان است، چه در برابر آتش و چه در برابر سایر حوادثی که اتفاق می‌افتد. ایمنی ساختمان‌های بلند به خاطر ارتفاع زیاد و جمعیت و ثروتی که در آنها متمرکز می‌شود باید به گونه ای ویژه مورد توجه قرار گیرد. از این رو ضرورت دارد که که اصول محافظت در برابر آتش‌سوزی براساس سه محور اصلی محافظت ساختمانها در برابر آتش‌سوزی، پیشگیری از بروز آتش‌سوزی و مدیریت آتش‌سوزی به درستی به انجام برسند تا ابتدا حادثه‌ای پیش نیاید و اگر بوجود آمد به سرعت با آن مقابله شود. البته، مقابله اساسی با آتش‌سوزی ها به عهده آتش‌نشانان حرفه‌ای است. در این مورد تدابیر زیر می‌تواند کمک موثری باشد.
- ارزیابی خطرپذیری: آتش‌نشانان باید ساختمان های بلندمرتبه محدوده خود را شناسایی و بازدید کرده و با تهیه فهرستی شامل مکان آسانسور، راه‌پله، راههای فرار اضطراری، دسترسی‌ها، مکان استقرار تجهیزات آتش‌نشانی، نقایص ساختمان به لحاظ ایمنی و … میانگینی از خطر احتمالی را بدست آورند. بر این اساس، طرحی کلی برای مقابله با حوادث احتمالی تهیه گردد. در صورت بالا بودن میزان خطرپذیری مبادرت به انجام مانور، آموزش ساکنان و آگاه ساختن آنها از خطرات احتمالی نمایند.
- تجهیز و بروزرسانی ساختمان‌های قدیمی فاقد تجهیزات ایمنی یا با تجهیزات از کار افتاده به نوبه خود حائز اهمیت است. بسیاری از تجهیزات ردیابی و هشدار و مقابله با آتش سوزی در ساختمان‌های قدیمی نیز قابل نصب می‌باشند و مفید واقع می‌شوند.
- تغیر کاربری برخی از واحدهای ساختمانها ضریب ایمنی آنها را کاهش داده و کاربری جدید را با انواع مخاطرات روبرو می‌سازد(تغییر نوع تصرف).
- متاسفانه در برخی از شهرداری‌ها مشاهده شده که کارکنان آتش‌نشانی از سایر قسمت‌های شهرداری بدون آموزش موثر به این بخش بسیار مهم و تخصصی منتقل می شوند و یا کارکنان متخصص آتش‌نشانی به سایر قسمت‌های شهرداری منتقل می‌گردند، که این به معنای هدر رفت هزینه، وقت آموزشی و سرمایه انسانی بوده و کارایی سازمان های آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری‌ها را کاهش می‌دهد.
- ارزیابی خطرپذیری پویا(DRA[۲]): DRA یعنی بررسی مداوم برای شناسایی خطرات، ارزیابی آنها و اقدام برای حذف یا کاهش آن و همچنین نظارت و بررسی در شرایط به سرعت در حال تغییر[۱۲]، که یکی از راههایی است که همواره از گذشته درس گرفته و در دفعات بعد آن را سرلوحه کار خود قرار داده و از آن استفاده شود.
- منابع
- ایرانشاهی، علی، آتش‌نشانی و امداد در ساختمان‌های مرتفع(ICS در عمل)، فصلنامه علمی، پژوهشی، آموزشی و اطلاع‌رسانی فرهنگ ایمنی، شماره ۱۵، بهار ۱۳۸۸، صفحات ۵۹-۶۸
- دان، وینست، ترجمه؛ حسین جوینی، فلش‌آٌور، fire125.ir
- طولابی محمد، گرشاسبی، حدیثه، اموزش اهمیت هشداردهنده دود، فصلنامه علمی، پژوهشی، آموزشی و اطلاع‌رسانی فرهنگ ایمنی، شماره ۲۳، بهار ۱۳۹۴، صفحات ۸۱ و ۸۳
- قاسملو، فرشید، پیدایش و توسعه آتش‌نشانی در جهان، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور،۱۳۸۲
- قاسملو، فرشید، راهکارهای پیشگیری و کنترل آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند، مجله خودرو و خدمات شهری، شماره ۳۶٫ دوره جدید شماره ۷، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۹
- قاسملو، فرشید، محافظت موزه و کتابخانه‌ها در برابر آتش‌سوزی، مقاله منتشر نشده
- کمیته تخصصی آیین‌نامه محافظت ساختمانها در برابر آتش، آیین‌نامه محافظت ساختمانها در برابر آتش، ویرایش دوم، انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ۱۳۹۲
- وزارت راه و شهرسازی، معاونت مسکن و ساختمان؛ مقررات ملی ساختمان.مبحث سوم. حفاظت ساختمانها در مقابل حریق، نشر توسعه ایران، ۱۳۹۲
- Arun, Kumar, Handbook of Fire Control and Protection, SBS PUBLISHERS & DISTRIBUTORS PVT. LTD., New Delhi, 2010, pp. 255-294 & 366-406
- Captain Timmy R. Sweat, what should the major components of fire. attack in a high-rise structure include?, PowerPoint firefighter training 2014
- Consumer fire safety: European statistics and potential fire safety measures(CTIF 2006), NETHERLANDS INSTITUTE FOR SAFETY NIBRA, January 2009, PP.12
- Firefighting and Rescue in High/Rise Building, Europras HSEQ AB,Fire service in college, Moreton in Marsh in ghazvin 3-8 July 2010, pp.1-2
- NFPA 101®,life safety code, 2012 edition, What is a High-Rise?, www.nfpa.org/highrise
- Skyscraper fire in wikipedia.com
[۱] Incident command system
[۲] – Dynamic Risk Assessment
