طراحی و پیاده سازی سامانه ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

مطالعه موردی: مرکز آموزشی و درمانی شهید هاشمی نژاد

 

چکیده

سالهاست که کشورهای سراسر جهان مفهوم کیفیت و ایمنی را به سیستم های بهداشت و درمان خود وارد نموده اند. در این میان، نقش اساسی بر عهده اطلاعات می باشد و سیستم مدیریتی موفق است که شناخت کافی از اطلاعات مربوط به حوزه کاری خود با کمک نرم افزارها و سامانه هایی که اطلاعات منسجم و یکپارچه ای را فراهم می آورند، داشته باشد. در مطالعه حاضر پس از انجام بررسی های لازم و زیر نظر متخصصان مرتبط، سامانه ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) که یکی از زیرمجموعه های سامانه سیماب محسوب می شود، منطبق با موضوعات هر سه محور HSE طراحی و در مرکز آموزشی و درمانی شهید هاشمی نژاد پیاده سازی و اجرا شد. از امتیازات اجرای سامانه در این مرکز، فراهم آوردن اطلاعات و مستندات یکپارچه با سایر اطلاعات مدیریتی،کیفی و … سازمان و همچنین قابلیت تطبیق با بسیاری از استانداردها و مدل ها از جمله OHSAS 18001 ، HSE ، حاکمیت بالینی،استانداردهای اعتباربخشی بیمارستانی و … جهت ممیزی و ارزیابی بود. سامانه HSE سیماب امکان پیاده سازی و اجرا در کلیه مراکز درمانی، صنعتی، اداری و …. را دارا می باشد.

 

مقدمه

بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی را می توان از مراکز عمومی دانست که در آنجا خدمات بهداشتی و درمانی به مراجعین ارائه می گردد. نتیجه مطلوب در این مراکز هنگامی حاصل می شود که تلاش کارکنان در محیطی ایمن، بهداشتی، استاندارد و قابل قبولی انجام پذیرد. با توجه به این که افراد شاغل در این قبیل مراکز بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماریهای واگیردار قرار دارند، لذا در صورت نا امن بودن و آلوده بودن محیط، سلامت کارکنان، بیماران و حتی مراجعین به طور جدی به مخاطره می افتد(۳)

 

سالهاست که کشورهای سراسر جهان مفهوم کیفیت و ایمنی را به سیستم های بهداشت و درمان خود وارد نموده اند؛ زیرا امروزهصرفاً فراهم نمودن و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مورد نظر نیست، بلکه دریافت کنندگان خدمات، خواستار دریافت مراقبت های بهداشتی و درمانی با کیفیت و ایمنی بیشتر هستند. همچنین ایمنی بیمار یک دغدغه جهانی در زمینه سلامت است که بیماران را در تمامی عرصه های خدمات سلامت در کلیه کشورهای جهان اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه، متاثر می سازد.مطالعات نشان می دهد که به طور متوسط در حدود ۰۱ درصد از تمامی موارد بستری، بیماران به درجات مختلف دچار آسیب میشوند و برآورد گردیده که ۵۷ درصد این خطاها قابل پیشگیری است. همچنین تخمین زده شده است که بین ۷ تا ۰۱ درصد هزینه های مربوط به سلامت، ناشی از خدمات غیرایمن می باشد که منجر به آسیب بیماران و همچنین کارکنان می گردند و در این میان سهم نارسایی سیستم ها و روال ها بیش از نقش افراد است. از این رو، ارتقاء راه حل ها و طرح هایی با هدف اعمال تغییرات به منظور دستیابی به ایمنی بیشتر بیماران، کارکنان و همچنین افزایش کیفیت خدمات امروزه به عنوان یک نیاز روزافزون و مبرم نظام سلامت مطرح می باشد. (۲)

 

طی سالیان اخیر، متولین نظام سلامت در کشورهای مختلف جهان به منظور افزایش کیفیت و ایمنی خدمات درمانی و مدیریت- بهینه آنها روش های متعددی را به کار گرفته اند که در یک نگاه کلی می توان آنها را در دو گروه اصلی مورد بررسی قرار داد: مدل هایی که با ارزیابی خارج سازمانی مبتنی بر کیفیت، تعهد سازمان را به ارتقای کیفیت و ایمنی افزایش می دهد، و ۲- شیوههایی که به مدیریت کیفیت در سازمان کمک می کند. در این میان اعتباربخشی ۰ از گروه اول و حاکمیت بالینی ۲ و دوستدار ایمنی بیمار از گروه دوم از جایگاه ویژه ای در بخش سلامت برخوردار هستند. چرا که به مقوله ایمنی در کنار ارتقای کیفیت خدمات توجه ویژه ای داشته و به تعهد سازمان به اجرای استانداردهای عالی خدمت تاکید می نمایند.

 

اختراع حاضر سامانه سیماب  سعی دارد تا از یک سو شرایط سهل و آسانی را برای سازمان ها فراهم آورد تا با بهره گیری همزمان و هماهنگ تمامی مدل های مدیریت و تضمین کیفیت نه تنها توانمندی خود را جهت ارائه خدمات ایمن، کیفی، مبتنی بر شواهد روز و بومی کشور افزایش دهند؛ بلکه خود را برای ارزیابی خارج سازمانی براساس استانداردهای مشخص آماده نمایند. این سامانه تحولی عظیم در مدیریت خدمات سلامت کشور ایجاد کرده و نوعی ژرف اندیشی در این حوزه محسوب می گردد. از سویی دیگرمشکل اصلی بیمارستان ها در چندگانگی مستندات و نگهداری ویرایش های مختلف آن است. ممکن است یک مستند مشترک، برای چندین مدل کیفی چندین بار تهیه شود. در حالیکه می تواند تنها یکبار ذخیره شده و چندین بار در سیستم های مختلف بهره گیری شود. بروز رسانی این مستندات نیز برای هر سیستم و در هر دوره زمانی، کاری مشکل و زمانبر است. این سیستم این قابلیت را فراهم آورده که هر موضوع یکبار تعریف شود و در تمامی مدل های کیفی به کار گرفته شود. مانند برنامه مدیریت خطر.

 

یکی از حوزه های مرتبط با دانش مدیریت نوین و هدایت سیستم ها، حوزه فن آوری اطلاعات می باشد. قرن بیست و یکم را عصرپ فن آوری اطلاعات (IT) نامیده اند زیرا نقش اساسی این قرن بر عهده اطلاعات می باشد. در قرن حاضر سیستم مدیریتی موفق است که شناخت کافی از اطلاعات مر بوط به حوزه کاری خود داشته باشد. فنون جدید بکارگیری این اطلاعات را بشناسد و با بهره گیری از آخرین پدیده های علمی شناخته شده در حوزه کاری خود، اثربخشی و بهره وری بالاتری را ارائه نماید.

 

در این میان نرم افزارها نقش مهمی را بازی می نمایند. از میان نرم افزارها یا سامانه های مرتبط با مباحث ایمنی، بهداشت و محیط زیست طراحی شده و موجود در بازار، می توان به نرم افزار جامع سلامت، ایمنی، بهداشت و محیط زیست بهبان ۵، نرم افزارHSEE  موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی انرژی و پاسپورت و کارت HSE هوشمند گروه مپنا  در نمونه های ایرانی و نرم افزار PHA-Pro  شرکت DYADEM 7 در نمونه های خارجی اشاره نمود.

 

به منظور دستیابی به اهداف فوق، در مطالعه حاضر پس از انجام بررسی های لازم، سامانه HSE که یکی از زیر مجموعه های سامانه سیماب محسوب می شود، طراحی و در مرکز آموزشی و درمانی شهید هاشمی نژاد همزمان با ارزیابی استانداردهای اعتباربخشی بیمارستانی پیاده سازی و اجرا شد.

مواد و روش ها

سامانه سیماب محصول مشترک شرکت دانش بنیان ماهکار کاسپین و مرکز آموزشی و درمانی شهید هاشمی نژاد است که طی یک( زیر نظر متخصصان مرتبط و با هدف یکپارچه سازی اطلاعات مدیریتی، کیفی، ایمنی و … در مراکز ۳ -۰ پروژه ۲۱ ماهه بهداشتی و درمانی طراحی، پیاده سازی و اجرا گردید.

 

سامانه سیماب مجموعا” از ۷ زیرسامانه تشکیل شده است:

سامانه رهبری

سامانه مدیریت شاخص ها

سامانه مدیریت اعتباربخشی

سامانه مدیریت خط مشی ها و فرآیندها

سامانه مدیریت آموزش و توانمندسازی منابع انسانی

 سامانه مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست

سامانه سکان

بجز سامانه مدیریت اعتباربخشی که خاص مراکز بهداشتی و درمانی است، سایر موارد از جمله سامانه مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) قابلیت استفاده و پیاده سازی در کلیه مراکز درمانی، صنعتی، اداری و … را دارا می باشد.

 

شکل شماره  معماری سامانه سیماب ۱

 

 

 

 

مشخصات فنی سامانه سیماب عبارتند از:

Server OS: Windows 2012 R2 server
Database: MS SQL server 2012
Architecture: 3 layers
Technology: Windows platform
Programming Language: Visual basic
Methodology: XP(extreme programming)
Case Tools: System analyst(sa)
Client OS: Windows 7
Client: PC or thin client
Code page: UTF-8

 

محیط نمایش این سامانه در فضای Windows ، Microsoft Office Access می باشد و با توجه به نصب سامانه سیماب بر روی سیستم های کامپیوتری کلیه بخش های بیمارستان، مدیران و مسئولین می توانند با نام کاربری و کلمه عبور خود و همچنین سطح دسترسی تعیین شده، به اطلاعات HSE و یا سایر اطلاعات مورد نیاز بخش خود دسترسی یابند

 

نتایج

منوی سامانه ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) به شکل ذیل می باشد و شامل سه محور اصلی HSE یعنی مدیریت بهداشت شغلی و طب کار، مدیریت ایمنی کارکنان و مدیریت محیط زیست می باشد. شکل شماره ۳

 

در محور مدیریت بهداشت شغلی و طب کار دو بخش پایش و سنجش عوامل زیان آور محیط کار و پرونده سلامت شغلی کارکنان )فرم ۵ برگی پرونده پزشکی شاغل( طراحی شده است، که قابلیت ثبت، آنالیز و گزارش گیری کلیه موارد ضروری این) دو بخش را دارا می باشد. )شکل های شماره های ، ۷ و ۶

 

در محور مدیریت ایمنی کارکنان شش بخش بازرسی های ایمنی، مدیریت خطر )فرمت تکنیک FMEA (، حوادث شغلی،وسایل حفاظت فردی، ایمنی مواد و مدیریت مانورهای برگزار شده طراحی شده است، که قابلیت ثبت، آنالیز و گزارش گیری) کلیه موارد ضروری این بخش ها را دارا می باشد. )شکل شماره ۳

 

در محور مدیریت محیط زیست سه بخش مدیریت پسماند )چهار دسته پسماندهای بیمارستانی شامل خانگی، عفونی،شیمیایی و تیزو برنده(، آب و فاضلاب و سم پاشی بخش ها طراحی شده است، که قابلیت ثبت، آنالیز و گزارش گیری کلیه) موارد ضروری این بخش ها را دارا می باشد. )شکل شماره ۸

 

می تواند اطلاعات و مستندات ضروری را برای ممیزی و ارزیابی هر سیستم مدیریتی از جمله OHSAS 18001 ، HSE ، حاکمیت بالینی، استانداردهای اعتباربخشی بیمارستانی و … با توجه به اطلاعات پایه و ضروری وارد شده به آن، در اختیار کاربران قرار دهد و با تغییر در ویرایش استانداردها و مدل ها، به سرعت قابلیت بروزرسانی را فراهم می آورد. سامانه HSE سیماب امکان پیاده سازی و اجرا در کلیه مراکز درمانی، صنعتی، اداری و …. را دارا می باشد.در نمونه نرم افزارها یا سامانه های طراحی شده در سال های گذشته با وجود دسترسی آسان به اطلاعات و مستندات هر سه محور HSE ، ولی به دلیل عدم پیوستگی با سایر اطلاعات و مستندات سازمان از جمله حوزه کیفیت، یکپارچه محسوب نمی شود وهمچنان ضعف در دسترسی به آنها احساس می گردد.

شکل شماره ) ۹(: سامانه سکان

از نقاط قوت در طراحی سامانه سیماب، زیر سامانه سکان )شکل شماره ۳( است که در واقع سکان هدایت سامانه در واحدهای سازمانی می باشد. بخشی از سامانه که کلیه قسمت های ضروری و پرکاربرد مانند منویی در دسترس کاربر می باشد و تنها با کلیک بر روی تصویر مربوطه می توان به صورت میانبر به آن قسمت وارد شده و اطلاعات فرم را تکمیل یا گزارش مورد نظر خود را اخذ نماید. همان طور که مشاهده می نمایید سه ستون سمت چپ سامانه سکان مرتبط با محورهای ایمنی، بهداشت و محیط زیست می باشد.

 

منابع

.۰ آزاده، محمد علی؛ نوری، جعفر؛ محدفام، ایرج؛ طراحی نرم افزار HSEE و نقش آن در ادغام سیستم های بهداشت، ایمنی،محیط زیست و ارگونومی )مهندسی عوامل انسانی(، اولین همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE ، دانشگاه صنعتی شریف، اسفند ۸

۲ جانقربانی، محبوبه؛ رئیسی، احمد رضا؛ دهقانی؛ ساناز؛ موسوی، عارفه، ارزیابی وضعیت ایمنی اتاق عمل بیمارستان شهید دکتر بهشتی براساس استانداردهای بیمارستان دوستدار ایمنی، طرح تحقیقاتی مصوب در مرکز تحقیقات مدیریت واقتصاد سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

۰ درویش زاده، نگار؛ اصول ایمنی و بهداشت شغلی در بیمارستان، چاپ اول، تهران، انتشارات فن آوران، سال ۳۱

. محمدفام، ایرج؛ محمودی، شهرام؛ طراحی پاسپورت و کارت HSE هوشمند )مطالعه موردی : گروه مپنا(، هفتمین همایش سراسری بهداشت و ایمنی کار، اردیبهشت ۳۱

. DYADEM, PHA-Pro6, 1993-2003

. Jafari, G., Khalifegari, S., Danaie, K., Dolatshahi, P., Ramazani, M., Rohparvar, R. & Sabaghian Piro, A. 2012. “Accreditation standards for hospitals in Iran”, Iran, Ministry of Health and Medical Education

. http://www.behban.ir/