ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺑﺤﺮان آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎنه

ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺑﺤﺮان آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎنه

در دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﮐﻤﺒﻮد آب ﺷﯿﺮﯾﻦ ﯾﮑﯽ از رﯾﺸﻪﻫﺎی اﺻﻠﯽ روﯾﺎروﯾﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ، ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺎرهای از ﮐﺸﻮرﻫﺎی اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ روﯾﺎروﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﺎﺿﺮ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺪی در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ آب رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد.

ﭼﻨﺪ اﯾﺪه درﺑﺎره ﺑﺤﺮان آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درﮔﯿﺮی در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً روی ﭼﻬﺎر رودﺧﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ (دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات، ﻧﯿﻞ و رود اردن) ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ اﺳﺖ. اﻣﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺸﮏ آﺳﯿﺎی ﻣﺮﮐﺰی ﻧﯿﺰ آبﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺮای روﯾﺎروﯾﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﺑﻌﺎد ﺑﺤﺮان را در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎی ﻣﺎوراء ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﮔﺴﺘﺮش دﻫﺪ. .ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ذﺧﺎﯾﺮ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن را در ﺧﻮد دارد، از اﯾﻦ ﺑﺤﺮان ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ .اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرﻫﺎی اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ دارای ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﯽ و زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻮده و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از آنﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را در ﻣﯿﺎن آن ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ.ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻧﻔﺖ ﺧﯿﺰ ﻋﺮﺑﯽ نظیر کویت ، قطر ، عربستان و امارات متحده عربی جزو ۵ کشور از ۹ کشوری هستند که در ﺳﻄﺢ دﻧﯿﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﺮاﻧﻪ را در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ. در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم آﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی آﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد.

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ در آﺳﯿﺎ، و ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ در وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ، ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﺮخ ﻃﺒﯿﻌﯽ آن، ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﮥ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد و همچنین تخریب کیفیت آب ناشی از ورود آب دریا به سفره های رسوبی ساحلی می باشد.

در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺤﺮان آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﻮﯾﮋه ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﺮﺑﯽ اﯾﻦ منطقه، بطور وسیع از شیرین کردن آب دریا استفاده می شودبطوریکه بیش از ۶۰ درصد از نمکزدایی و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺮدن آب درﯾﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ اﺳﺖ .ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺮدن آب در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻌﺎدل۳۰ درﺻﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻮﯾﺖ و اﻏﻠﺐ  اﻣﯿﺮﻧﺸﯿﻦﻫﺎی ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺧﻮد ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺮدن آب درﯾﺎ ﻣﺘﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪای، اﻣﻨﯿﺖ آب ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺪوش اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ  ﻣﻄﺮح ﮔﺮدد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ آب ﺑﺮای ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﺮب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎل ﻧﺰاع ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ دور از اﻧﺘﻈﺎر ﻧﯿﺴﺖ.

درﺻﺪ از آب ﻣﺼﺮﻓﯽ آن از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ وارد ﺧﺎک اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺷﻮد.۸۰  در ﻣﻮرد ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺪود

ﺑﯿﺶ از۹۰ درصد از ﺟﺮﯾﺎن آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮات ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق را ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ  ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎی رودﺧﺎﻧﻪ دﺟﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﻋﺮاق اﺳﺖ، از ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد .اﺣﺪاث ﺳﺪ آﺗﺎﺗﻮرک ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮﮐﯿﻪ و  ﺳﺪ اﻟﺜﻮرهﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮرﯾﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﺑﺮای ﺑﻬﺮهﺑﺮداران ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﻋﺮاق درآﻣﺪه اﺳﺖ.  ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق ﺧﻮاﻫﺎن ﻫﻤﮑﺎری در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﺴﯿﻢ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎﺗﺸﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ، اﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﯿﭻ ﻧﻤﻮﻧﻪای در ﺟﻬﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ در آن ﺑﺮای ﻫﻤﮑﺎری در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ آﺑﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮزﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬرد، ﻗﯿﻮدی ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ذی رﺑﻂ ﺑﺮ ﺳﻬﻢ روزاﻧﻪ آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد، ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ آبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮزﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬرد، ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﻤﯽﺗﻮان در آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺷﺮاﮐﺖ ﺷﺪ.

ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎ اﻋﻼم اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﻪ آب در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ۲۰۲۵ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ. ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ و درﮔﯿﺮی ﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ در اﺛﺮ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان آب در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺸﺪار دادﻧﺪ. ﺑﻪ ﮔﺰارش اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن سرانه آب در این منطقه ۱۲۰۰ مترمکعب در ﺳﺎل اﺳﺖ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ آب ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ۷ ﻫﺰار ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﺳﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ . ﺳﺮاﻧﻪ آب در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ۲۰۲۵ به ۵۰۰ مترمکعب در سال کاهش خواهد یافت.

ﺷﻤﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ آب ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ از۳ ﮐﺸﻮر ﺑﺤﺮﯾﻦ، اردن و ﮐﻮﯾﺖ در ﺳﺎل۱۹۹۵ با اﻓﺰوده ﺷﺪن اﻟﺠﺰاﯾﺮ، ﻗﻄﺮ، ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدی، ﺳﻮﻣﺎﻟﯽ، ﺗﻮﻧﺲ، اﻣﺎرات، ﯾﻤﻦ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ اﺷﻐﺎﻟﯽ ﺑﻪ ۱۱ کشور در سال ۱۹۹۰ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ۷ کشور دﯾﮕﺮ ﺷﺎﻣﻞ اﯾﺮان، ﻣﺼﺮ، ﻟﯿﺒﯽ، ﻣﺮاﮐﺶ، ﻋﻤﺎن، ﺳﻮرﯾﻪ و اﺗﯿﻮﭘﯽ درسال ۲۰۲۵ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮﻧﺪ.

آﻣﺎر ﻣﺰﺑﻮر ﺷﮑﻨﻨﺪﮔﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و اﺣﺘﻤﺎل اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺷﺪن آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ. ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯽدﻟﯿﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رواﺑﻂ وﺧﯿﻢ و ﻣﺸﮑﻞدار اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ ﻫﺎ و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺶ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﺸﮑﻼت آب ﺗﯿﺮهﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

 

اﻟﮕﻮی ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺸﻤﮑﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺤﺮان آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ، ﭼﻬﺎر ﻃﺮف اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : ﻃﺮف اﯾﺮاﻧﯽ؛  ﻃﺮف ﻋﺮﺑﯽ؛ﻃﺮف ﺗﺮک و ﻃﺮف اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ.

در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻃﺮف، دو ﻃﺮف ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻓﻌﺎل و ﺗﻮاﻧﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﯾﻦ دو دارای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎی روﺷﻨﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮده و ﺳﺮﮔﺮم اﺟﺮای آن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ.

ﻃﺮف اﯾﺮاﻧﯽ، طرح ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای روﺷﻨﯽ در زﻣﯿﻨﻪ آب ﻧﺪارد؛ ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﮐـﻪ در داﺧـﻞ ﮐﺸـﻮر ﺑـﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﻫـﺎی  ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻃﺮف ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮد از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻃﺮف ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣـﯽ ﺷـﻮد، در ﻣﻮﺿـﻊ ﺿـﻌﯿﻒ و  ﻏﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد و ﻣﺠﺮی ﻃﺮحﻫﺎی دﯾﮕﺮان اﺳﺖ.

آب ﻣﺤﻮر راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿـﺰ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. این کشور در صدد است تا رشدی را که در سده های گذشته از طریق حرکت صحیح در راه ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺪن و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ، اداﻣـﻪ دﻫـﺪ و ﺑـﺮ آن ﺑﯿﻔﺰاﯾـد. در اﯾـﻦ ﺑـﯿﻦ، در   رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎی ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻫﺪف، آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﮓ زﯾﺮﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﯽ رود. ﻃـﺮح ﻋﻤـﺮان آﻧـﺎﺗﻮﻟﯽ ﺟﻨـﻮب     ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق را از ﺑﺎﺑﺖ ﮐﺎﻫﺶ آﺗﯽ آب ﻻزم  ﺑﺮای ﺗﺤﻘـﻖ ﻃـﺮح  ﻫـﺎی ﮐﺸـﺎورزی و   ﺻﻨﻌﺘﯽ آﯾﻨﺪهﺷﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﺖﻫـﺎی ﻧﮕﺮاﻧـﯽ ﺳـﻮرﯾﻪ و ﻋـﺮاق اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﺴـﻠﻂ ﺑـﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎی دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺸﯽ ژﺋﻮاﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ، ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی ﻣﻄـﺎﻣﻊ ﺧـﻮد   را ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی ﺣﺴﺎب ﺷﺪه از اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ آبﻫﺎ، ﻧﻘﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی در ﻣﺴـﺎﺋﻞ  ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﮏ دو ﮐﺸﻮر ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻌﻀﻼت ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﮏ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق و وﺿﻌﯿﺖ اﺷﻐﺎل و ﺟﻨﮓ زدﮔﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر، وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻮق در آﯾﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻔﺠﺎر آﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ .در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن، ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ژﺋﻮﭘﻠﺘﯿﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻫﻤﺴﺎﯾﻪی ﺧﻮد ﺗﺄﯾﯿﺪی اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎست ، از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮر ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻫﻤﻮاره رواﺑﻂ ﻣﺘﺸﻨﺠﯽ ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎرﻫﺎ ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﻨﻔﺠﺮ ساختن ﺳﺪ آﺗﺎﺗﻮرک ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ .

ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت اﯾﻦ دو ﻣﻮﺿﻮع ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺎﯾﺪار ﺗﺸﻨﺞ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﺮﮐﯿﻪ، ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮده و داﻣﻨﻪ آن در دﻫﻪ ﻫﺎی آﺗﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺳﻔﻼی اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺸﯿﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ . از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺷﺪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن از اﯾﻨﮑﻪ آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎزﺷﺎن ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮکﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﻮاره ﻫﺮاس داﺷﺘﻪاﻧﺪ. از ﻫﻤﯿﻦ رو ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ آب ﺷﯿﺮﯾﻦ، ﭘﺎره ای از ﻣﻼﺣﻀﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮح  ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﻠﺢ  ﺗﺮﮐﯿﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺎورﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ درﺻﺪد ﺑﺮآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ آﯾﻨﺪه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد را ﺣﻮل ﻣﺤﻮر آب ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺳﺎزد، اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮای ﻃﺮف دﯾﮕﺮ دﻋﻮا ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﺣﺪ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪی ﺑﺮای ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ آن ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺪل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا آب ﻫﻤﻮاره از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻨﯿﺎدی اداﻣﻪ ﻃﺮح ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﻢ در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ، ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻫﻤﮑﺎری و ﻫﻢﮔﺮاﯾﯽ در ﺑﺨﺶ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﻣﺎوراءآن، ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰیﻫﺎی ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻣﺴﺌﻮﻻن آن ﮐﺸﻮر ﺧﻮﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ اﮔﺮ ﭼﻪ آﯾﻨﺪه ﺑﺤﺮان در ﮐﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ آن در ﻫﻤﻪء ﻧﻘﺎط و ﺑﺨﺶﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ . ﺿﻤﻨﺎ در ﻫﻤﻪ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﻫﻢ ﻋﻠﻞ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﯾﮑﯽ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دورﻧﻤﺎی ﺑﺤﺮان ﻧﯿﺰ در آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ .ﺑﺤﺮان آب در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﻤﺒﻮد ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ اﺳﺖ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻫﻤﺰﻣﺎن دﻻرﻫﺎی ﻧﻔﺘﯽ، ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﭘﺮآب و دﺳﺘﺮﺳﯽ آﺳﺎن ﺑﻪ آب درﯾﺎ ﺟﻬﺖ اﺟﺮای ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺳﺎزی آب اﯾﻦ ﺑﺤﺮان ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺪاوم ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ. در ﺣﻮزه رود ﻧﯿﻞ ﮐﻪ از دﯾﮕﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ ، وﺟﻮد ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﯾﻦ، ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﻗﻮی ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه آب ﻧﯿﻞ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪ، از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻋﻤﻼ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی از آب ﻧﯿﻞ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮوز ﺗﺨﺎﺻﻤﺎت ﺟﺪی ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎی اﯾﻦ ﺣﻮزه ﺷﺪه و ﻟﺬا ﻫﻤﻮاره در آن ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه میشود.

 

 ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎی ﭘﯿﺶ روی ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ

ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﻮء ﻣﺪﯾﺮﯾﺖﻫﺎ و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی آﯾﻨﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺎﺷﯽ از وﺿﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد:

۱- ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب از ﺳﺎزهﻫﺎی آﺑﯽ و ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد آب

۲-  ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﺑﯽ روﯾﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ

۳- ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺼﺮف و ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب

۴- ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن راﻧﺪﻣﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺎﻣﯿﻦ، اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ و ﺗﺤﻮﯾﻞ آب

۵- آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﯽ و زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺴﺎب ﻫﺎ و ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻧﺸﺪه

۶-  ﻓﻘﺪان ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺷﻬﺮی و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﺎﻓﯽ

۷- ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺴﺎب ﻫﺎی ﺧﺮوﺟﯽ و ﭘﺎﯾﺶ داﺋﻤﯽ ﻣﯿﺰان آﻻﯾﻨﺪه ﻫﺎ

۸-   ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد آب در ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮی

۹- وﺟﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ رﯾﺴﮏ

۱۰- ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در اﺟﺮا و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﺗﺄﻣﯿﻦ و اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ

۱۱- ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در اﺟﺮا و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﺷﺒﮑ ﻪﻫﺎی اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ

۱۲-  ﻋﺪم ﻣﺸﺎرﮐﺖ ذﯾﻨﻔﻌﺎن در ﺑﻬﺮ هﺑﺮداری و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب

۱۳- ﻋﺪم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی اﺟﺮاﯾﯽ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از آﺑﻬﺎی ﻣﺮزی و ﻣﺸﺘﺮک ﮐﻪ از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ رﯾﺸﻪ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب دارد.

ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎی ﻧﯿﺰ ﺑﺼﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ در راﺑﻄﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ وﺟﻮد دارد. اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد:

۱- ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺰوﻻت ﺟﻮی و ﭘﺮاﮐﻨﺶ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن آن

۲- وﻗﻮع ﭘﺪﯾﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻗﻠﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن وﻗﻮع ﺳﯿﻞ و ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻫﺎی پی در پی

۳- اﻓﺖ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ

۴- آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﯽ، زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﺳﻮاﺣﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺴﺎب ﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ، ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻧﺸﺪه و زﻫﺎب ﮐﺸﺎورزی

۵- ﻋﺪم ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای اﺟﺮای ﭘﺮوژه ﻫﺎی آﺑﯽ

۶- عدم وﺟﻮد اﻟﮕﻮﻫﺎی ﮐﺸﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺳﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آب

۷- اﺳﺘﻔﺎده آب ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺮ ﻣﺼﺮف

۸-تنشﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺸﺪﯾﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن آب

۹- فرﺳﺎﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﺧﺎک در ﺣﻮﺿﻪ  ﻫﺎی آﺑﺮﯾﺰ و روﻧﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪه رﺳﻮﺑﮕﺬاری ﭘﺸﺖ ﺳﺪﻫا

۱۰- ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﺑﻬﺮه وری آب ﮐﺸﺎورزی و راﻧﺪﻣﺎن آﺑﯿﺎری

 

نتیجه گیری

 

آب و ﺗﺄﻣﯿﻦ آن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺗﺎزه ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺎﻟﺶﻫﺎی ﻋﻤﺪه ﻓﺮاروی اﻧﺴﺎن ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ. ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﯾﺎ ﻣﻮردی وارد ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود، ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه آن، آﻟﻮدﮔﯽ ﻓﺰاﯾﻨﺪه و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﺮف اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻔﺮط آب در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﺟﻬﺎن ﻧﻈﯿﺮ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ از اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺑﺮ ﺳﺮ آب را اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ ﻣﻨﺎزﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ آب در آن ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.

ﻧﻈﺮ ﻏﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﯾﮑﯽ از چالش های قرن ۲۱ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ در اختلافات تاریخی ،ﻣﺴﺌﻠﻪ آب از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮوز ﻣﻨﺎزﻋﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ و ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻮید این نکته است ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ، ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺷﯿﺮﯾﻦ در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﯽ، ﻣﻨﻄﻘﻪای و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺎﻻی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻬﻢ و اﺑﺰاری ﺳﯿﺎﺳﯽ وموثر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهای ﺑﺮﺧﻮردار گردیده ، ایجاد ساز و کار لازم جهت اعمال یک مدیریت جامع و واحد منابع آب می باشد زیرا درﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎﻫﺶ و ﯾﺎ ﻧﻮﺳﺎن در ﻧﺰوﻻت ﺟﻮ ی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺟﺪی در ﻣﻨﺎﺑﻊ آب آﻧﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺬاﯾﯽ و  اﻗﺘﺼﺎد  ﮐﺸﺎورزی آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرآﻣﺪ و ﺑﻬﯿﻨﻪ در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﮔﺎﻣﯽ ﺑﻠﻨﺪ در راﺳﺘﺎی ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎی ﻗﺪرت ﻣﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد. در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع  ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ در  «ﺗﻨﺎزع ﺑﺮ ﺳﺮ آب» رﺷﺪ ﻓﻌﻠﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﻬﺎن در ﻫﺰاره ﺳﻮم آب دﯾﺮ ﯾﺎ زود ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﺮﺳﻮم ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی راه ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون ﺷﮏ از اوﻟﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭼﻨﯿﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﭘﯿﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﺮح آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ، ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺮح و ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻨﻌﺒﺚ از آن، از ﻋﻮاﻣﻞ ژﺋﻮاﮐﻮﻧﻮﻣﯿﮑﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آب و اﻧﺮژی ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮده اﺳﺖ.

از طرفی ما در دهه ی بین المللی آب (۲۰۲۵-۲۰۰۵) ﮐﻪ از ﺳﻮی ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه ﻗﺮار دارﯾﻢ . ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ .و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻬﺖ ﺟﺒﺮان ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺤﺮان در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آب در ﺟﻬﺎن و در ﻣﻨﻄﻔﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ راﻫﮑﺎرﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات زﯾﺮ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.

۱-ﺿﺮورت اﯾﺠﺎد ﻫﻤﮑﺎری روز اﻓﺰون ﻓﺮای ﻣﺮزﻫﺎی ﻣﻠﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻗﺪام ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آب ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ؛

۲- اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻤﮏﻫﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ؛

۳- ﺑﺎﯾﺪ روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻪ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻤﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮرﻫﺎی دارای ﻣﺤﺪودﯾﺖ آﺑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ﻣﺤﻮرﯾﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﮔﺮدد؛

۴- ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺴﺘﻤﺮ دوﻟﺖﻫﺎ ﯾﮏ درﺻﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت آب و ﺑﺤﺮان آن ﺗﺨﺼﯿﺺ دﻫﻨﺪ؛

۵- ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮔﺮدد از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاری آب، ﻣﯿﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎی اﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮانﺑﻬﺎ و ﮐﻤﯿﺎب ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد. اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺎﻧﻊ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و اﻓﺮاد ﮐﻢ درآﻣﺪ ﺑﻪ آب ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺸﻮد؛

۶- ﻧﺤﻮه ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب آب ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎن از دﯾﮕﺮ راه ﺣﻞﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت ﻧﺎﺷﯽ ازﻣﺴﺌﻠﻪ آب ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛

۷-  از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮرﯾﮑﯽ، ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرآﻣﺪ آب ﻓﺮاﻣﺮزی اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس  ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﻮد از آب ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزی، ﻧﯿﺮوﮔﺎه آﺑﯽ و ﺳﺎﯾﺮﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ؛

۸- به ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻞ ﺑﺤﺮان آب، ﻫﻤﮑﺎری ﻓﺮاﻣﺮزی و ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اﻣﺮی آﺷﮑﺎر و ﺿﺮوری اﺳﺖ؛

۹- پیشنهاد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﺮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﺮک از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ ﻣﺸﺘﺮک و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮﻧﺪ؛

۱۰-آبﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ از ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدهای ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﯽ روﯾﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد . ﻟﺬا ﺿﺮوری اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮ زﻣﯿﻨﯽ درﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﺪه و ﻧﺤﻮه ﻣﺼﺮف آن ﻣﻮرد ﻧﻈﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻗﺮارﮔﯿﺮد؛

۱۱- ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﺒﮑ ﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ ﻧﻮﯾﻦ و ﮐﻢ ﻣﺼﺮف؛

۱۲- ﺗﺨﺼﯿﺺ آب ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﺑﺎ ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﺎزدﻫﯽ اﻗﺘﺼﺎد ی ﺑﯿﺸﺘﺮ؛

۱۳- ﻣﺒﺎدﻟﻪ آب و ﺻﺎدرات آن ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت ﻓﻨﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻣﻨﯿﺘﯽ، ﺳﯿﺎﺳـﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ذی ﻧﻔﻌﺎن ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ؛

۱۴- اﻋﻄﺎی ﺗﺴﻬﯿﻼت ﻻزم ﺑـﻪ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداران آب در راﺳـﺘﺎی ﺟﻠـﺐ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﺑﺨـﺶ ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺟﻬـﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری و ﺗﺴﺮﯾﻊ در اﺟﺮای ﻃﺮﺣﻬﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ آب؛

۱۵- اطلاع رﺳﺎﻧﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮوﯾﺞ و رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﺻﺮﻓﻪ ۱۵ ﺟﻮﯾﯽ و ﻣﺼﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪ آب